گوردختر

گوردختر بنایی ناشناخته که شباهت زیادی به پاسارگاد آرامگاه کوروش دارد این بنا در برازجان بوشهر واقع شده وآرامگاه مادر کوروش (ماندانا) یا دخترش آتوسا است.
گور دختر بنایی است در برازجان بوشهر مستطیل شکل به ارتفاع کلی ۴٫۴۵ متر با بامی شیروانی‌شکل که از تخته سنگ‌های کرم رنگ بزرگ ساخته شده است. این بنا بر روی یک مصطبه سنگی بنا شده که زیرسازی اولیه و سکوسازی برای این بنا بوده است. شالوده اصلی آن شفته‌ریزی و شن‌های رودخانه‌ای است که مصطبه و پایه اصلی و اولیه بنا بر روی آن ساخته و پرداخته شده است. بر روی مصطبه سه ردیف سنگ به صورت پلکانی ایجاد شده که به اتاقک اصلی منتهی می‌شود. پائین‌ترین رج که بر روی زمین است ۵٫۱۰ متر طول و ۴٫۴۰ متر عرض دارد.
ارتفاع سنگ‌ها که به صورت پلکانی بر روی هم قرار گرفته، ۳۴ سانتی‌متر است. اتاقک بالایی که بر روی پلکان‌ها ایجاد شده ۳٫۴۰ متر ارتفاع، ۲٫۹۵ متر طول و عرض آن ۲٫۳۰ متر است. ضخامت دیوارهای سنگی این بنا در حدود ۷۵ سانتی‌متر است و بنابراین اطاق آرامگاه از درون ۲٫۲۰ متر طول و ۱٫۵۵ متر عرض دارد و ارتفاع آن از کف تا سقف مسطح آن ۲٫۵۰ متر است.

بنای مستطیل شکل گور دختر به طور کامل از ۲۲ قطعه سنگ ساخته شده که هیچ گونه ظرافت‌کاری در آن دیده نمی‌شود و به صورت خیلی ابتدایی سنگ‌ها را برش و حجاری کرده‌اند. تمامی سنگ‌های اتاقک آرامگاه به وسیله بست‌های فلزی که به صورت توکار هستند و به‌وسیله‌ بست‌های دم‌چلچله‌ای به یکدیگر متصل شده است. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه‌های ساخته‌شده توسط معماران هخامنشی، هیچ ملاتی به‌کار نرفته‌ است.
بر بالای این مقبره، قسمتی فرورفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالا جایگاه قرار گرفتن کتیبه‌ای مربوط به آن بوده‌ است. در درون اتاقک بنا حوضچه‌ی کوچکی وجود دارد.
بنا دارای یک در ورودی با ابعاد ۷۰×۹ ۰سانتی‌متر است که اندکی رو به شمال غربی است. هیچ‌گونه نشانه‌ای که مربوط به قفل و بست سنگ درگاه باشد، دیده نمی‌شود و احتمال می‌رود که اصلا سنگ درگاهی نداشته است و اگر هم داشته به صورت خشکه چین و بدون هیچگونه پاشنه در یا قفل و بستی ایجاد کرده‌اند. بر بالای درگاه ورودی و نزدیک به سقف فضای طاقچه مانندی به صورت مربع شکل به ابعاد ۲۵×۲۵ سانتی‌متر دیده می‌شود که از پشت بسته شده است.
گوردختر را ابتدا باستان‌شناس بلژیکی، لویی واندنبرگ، در سال ۱۳۳۹ هجری شمسی کشف کرد. واندنبرگ معتقد بود گوردختر قبر چیش‌پیش یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است؛ اما سپس علیرضا شاپور شهبازی، آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. گمانه‌ها درباره‌ی این بنا فراوان است. آرامگاه ماندانا، مادر کوروش یا آتوسا، دختر کوروش و شهبانوی هخامنشی یا خواهر کوروش برخی دیگر از گمانه‌ها درباره‌ی این بنا هستند.

تاریخ ساخت بنا
اکثر محققان که این بنا را از نزدیک دیده و مورد مطالعه قرار داده‌اند، معتقد هستند از این نظر که بنا مربوط به دوره هخامنشی است، هیچ شکی وجود ندارد؛ اما درباره این که این بنا مربوط به چه دوره‌ای از هخامنشی و مربوط به کدام پادشاه یا شاهزاده بوده است، نظریات متفاوتی ارائه داده‌اند.
از زمان داریوش بزرگ به بعد در دوره هخامنشی شیوه تدفین تقریبا به یک شکل صورت می‌گرفته و همه قبرها در بدنه کوه به صورت دخمه‌ای ایجاد می‌شده‌اند که این دخمه‌ها دارای قبوری بوده‌اند که جسد در آن قرار می‌گرفته که بعضا مانند آرامگاه داریوش دارای ۹ قبر و آرامگاه پادشاهان دیگر نیز به طور متفاوت دارای قبوری بوده‌اند.

پاسارگاد
اما آرامگاه کوروش بزرگ در پاسارگاد آرامگاهی جدا از آرامگاه‌های پادشاهان بعد از خود است، این آرامگاه با سبک معماری و الگوی مذهبی غیر از پادشاهان دیگر است.
نمونه چنین آرامگاهی در ایران تنها در منطقه پشت‌کوه برازجان در بزپر دیده می‌شود که از لحاظ معماری بسیار شبیه به هم، ولی آرامگاه کوروش در مقیاسی بزرگ‌تر و اختلاف اندکی در شیوه معماری آن مشاهده می‌شود. این دو بنا نشان‌دهنده این است که هر دو شخص دارای یک نوع مذهب و از لحاظ اعتقادی بسیار به هم نزدیک هستند که برای ساخت آرامگاه خود از دیگری وام گرفته شده است.
بحث مهم این است که در زمان پادشاهی بعد از کوروش بزرگ و در زمان داریوش بزرگ، فرم آرامگاه‌ها با آرامگاه کوروش بزرگ کاملا فرق دارد و سبک ساختن آرامگاه شبیه آرامگاه کوروش دیگر تکرار نشده و این تنها سبکی است که در زمان کوروش بزرگ ساخته و متوقف شده است و نمی‌توان پنداشت که بعد از چند سال آرامگاهی شبیه به آرامگاه کوروش بزرگ در جلگه بزپر برای یکی از شاهزادگان هخامنشی ساخته شود، در صورتی که تمام شاهان هخامنشی از زمان داریوش به بعد سبک قبور دخمه‌ای استفاده شده است.

آرامگاه داریوش
از این شواهد به نظر می‌رسد که آرامگاه گور دختر باید قبل از آرامگاه کوروش بزرگ ساخته شده باشد. اگر بعد از آرامگاه کوروش این اثر ساخته شده بود، مطمئنا از لحاظ ساختار معماری بهتر از آرامگاه کوروش ساخته می‌شد، نه این که به صورت بسیار ابتدایی و ساده که در برش سنگ‌های آن می‌توان مشاهده کرد، ساخته شود. بنا بر شواهد و قرائن این آرامگاه می‌تواند آرامگاه ‌مادر کوروش کبیر یا خواهر او باشد.

این اثر به شماره ‌‌١٨٩٧ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت درآمده است. در سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۲ «علی‌اکبر سرفراز» بنای گور دختر و جلگه بزپر را مورد بررسی و شناسایی قرار داد و بنای گور دختر را متعلق به شاهان اولیه هخامنشی و کوروش اول پسر چیش‌پش و مقبره بالای آن را مربوط به همسر ایلامی وی یعنی مادر کوروش کبیر شاه ایران می‌داند.

——————————————————————————————————————————————————————————————————-
گور دختر یعنی دختر گبر یا زرتشتی . بنای گور دختر که بسیار شبیه به آرامگاه کوروش هخامنشی در پاسارگاد ( مشهد مرغاب ) است در شرق جاده برازجان- کازرون در منطقه تنگ ارم واقع شده است و قدمت آن به سده ششم قبل از میلاد برمی‌گردد.
سقف و بدنه سنگی این آرامگاه از۲۴ قطعه سنگ تشکیل شده است. در سنگ سوراخ‌هایی تعبیه شده که با بست‌های آهنی به هم وصل می‌شوند. در گور دختر همچنین عناصر هنر اورارتویی مانند شیروانی دو شیبه و نیز عناصر معماری ایلامی بمانند معبد چغازنبیل را می‌توان دید این بنای ارزشمند در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و هر گونه دخل و تصرف در آن تا شعاع ۱۰۰ متری جرم محسوب می‌شود.
این بنا قدمت منطقه برازجان را تایید می کند بخوصوص که کوشک اردشیر ساسانی هم در نزدیکی این بنای باستانی واقع است .این احتمال وجود دارد که این بنا مربوط به آرامگاه دختر یا خواهر کوروش هخامنشی باشد.