معبد میلیونا خورهه یا معبد خورهه یکی از آثار دیدنی این منطقه با معماری جذاب و بی‌نظیری است که مردمان آن را کمتر می‌شناسند. اصلا شاید تا به حال نام معبد خورهه به گوششان نخورده باشد. یکی از جاذبه‌های دیدنی و کمتر شناخته شده شهرهای اراک و دلیجان به شمار می‌رود. یادگاری از دوران پادشاهی اشکانیان است که دو ستون سنگی و بلند به ارتفاع حدودا هشت متر دارد. در ساخت سرستون‌هایی این بنا سبک معماری یونانی بدون استفاده از هیچ ملاتی به‌کاررفته است.
با توجه به قدمت این محوطه می‌توان آن را محلی خاص برای تاریخ‌شناسان و علاقه‌مندان به آثار باستانی دانست. معبد خورهه در دشت خورهه قرار گرفته و منطقه خورهه از هزاره دوم پیش از میلاد مسکونی بوده است. بنابراین ارزش تاریخی بالایی دارد. مجموعه باستانی خورهه محلات در دی ماه سال ۱۳۱۰ خورشیدی در میراث فرهنگی ایران به ثبت رسید و از جمله با ارزش‌ترین بناهای هویت‌ساز ایرانی به شمار می‌رود.
تاریخچه معبد میلیونا خورهه
در شهرستان محلات که روزگاری یکی از قدیمی‌ترین زیستگاه‌های انسان در فلات ایران بوده است. به سمت منطقه تاریخی خورهه می‌رویم، جایی که قدمتش را دوران باستان می‌دانند . در وسعت ۳۰۰۰ متر مربعی آن آثاری از روزگار اشکانی، ساسانی، اسلامی و سلجوقی یافته‌اند. خورهه در شمال‌شرق محلات و بین روستاهای دودهک، ورین و آب گرم، در کنار رودخانه خورهه قرار دارد. کاووش‌ها و بررسی‌هایی که در این منطقه صورت گرفته، نشان می‌دهد که از حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مردمانی در این ناحیه سکونت داشتند.
برخی از محققان محوطه خورهه را بقایای یک معبد و عده‌ای دیگر نیز آن را بقایای یک آتشکده یا محوطه باستانی می‌دانند. اما آخرین تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که خورهه تا پایان دوره اشکانیان یک کاخ بوده که در دوره‌های تاریخی بعد از اشکانیان نیز کارکردهایی مانند صنعتگری و قبرستان را نیز داشته است.
این محوطه برای اولین بار توسط ناصرالدین شاه قاجار کاوش شد که تصاویری از این رویداد در آرشیو کاخ موزه گلستان تهران و کتاب مربوط به کاوش‌های باستان‌شناسی خورهه وجود دارد. پس از ۶ مرحله عملیات کاوش در این محوطه تاریخی تنها دو ستون متشکل از شش قطعه سنگ با مجموع ارتفاع هشت متر، بقایای فرو ریخته ستون‌ها، بخشی از دیواره‌های سنگی، گورها و آثاری دیگر به دست آمد. در طی این کاوش‌ها ظروفی سفالی و سکه‌هایی پیدا شدند که متعلق به دوره‌های اسلامی و سلوکی بودند. یافته‌ها فرضیه ساخت عمارت عصر اشکانی بر روی بقایای ساختمانی از دوره سلوکی و یا هخامنشی را تقویت می‌کند.
وجه تسمیه
خورهه در اوستا به معنای «محل برآمدن خورشید» و «منطقه ییلاقی» است؛ برآمدن خورشید و درخشش آن را می‌توان از میان ستون‌های سربه‌فلک‌کشیده معبد نظاره کرد.
ثبت ملی
خورهه در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ۱۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نحوه دسترسی به معبد میلیونا خورهه
آدرس:استان مرکزی، نرسیده به شهر دلیجان، روستای خورهه
مطالب مرتبط :