مدرسه شوکتیه بیرجند

مدرسه شوکتیه بیرجند یکی از بناهای تاریخی و از جاهای دیدنی بیرجند در استان خراسان جنوبی است. این بنا ابتدا در سال ۱۳۱۲ هجری قمری ( ۱۲۶۹ هجری شمسی ) تحت عنوان حسینیه شوکتیه توسط محمد ابراهیم خان علم ( شوکت الملک دوم ) ساخته شد. درماه ذی الحجه سال ۱۳۲۶ هجری قمری برابر با ۱۲۸۲ هجری شمسی تبدیل به مدرسه گشته . پس از دارلفنون و رشدیه تبریز ، آموزش به سبک جدید را در ایران آغاز نمود .بنای تاریخی مدرسه شوکتیه ( شوکتی ) در مجاورت خیابان منتظری ؛ در داخل بافت تاریخی شهر بیرجند قرار دارد . بنای این مدرسه از اجزا و عناصر معماری ایرانی از قبیل ورودی ، هشتی ، دهلیز ها ، ایوان ، حجره ‌های اطراف صحن ، شاه‌ نشین و حمام تشکیل شده ‌است .

تاریخچه مدرسه شوکتیه ( آموزش نوین )

هم زمان با انقلاب مشروطیت ، امیر اسماعیل خان شوکت الملک اول که فاقد اولاد بود ، ثلث اموال خود را وقف امور خیریه کرد . تولیت آن را به برادر کوچکش محمد ابراهیم خان واگذار نمود . محمد ابراهیم خان علم موسوم به شوکت الملک دوم بعد از سفر به تهران و احراز مقام حکمرانی و امارت قاینات درصدد برآمد موقوفه مذکور را در جهت ایجاد فضای آموزشی به مصرف برساند .

شوکت الملک تحت تاثیر اقدام حسنه امیر کبیر مبنی بر تاسیس مدرسه عالی دارالفنون ، در سال ۱۲۸۵ شمسی – ۱۳۲۵ ه .ق در محل حسینیه شوکتیه که برای برگزاری مراسم عزاداری توسط برادرش امیر اسماعیل خان در سال ۱۲۷۳ ه .ش – ۱۳۱۲ ه .ق . ساخته شده بود اقدام به تاسیس مدرسه شوکتیه نمود . قابل ذکر است که مدرسه شوکتیه پس از مدرسه عالی دارالفنون ( سال ۱۲۶۸ ه .ق ) و مدرسه ابتدایی رشدیه که به همت حاجی میرزا تبریزی معروف به رشدیه ( سال ۱۳۱۵ ه .ق ) در تهران تاسیس شد، سومین از نوع مدارس جدید در ایران محسوب می شد .

برای مدیریت و تاسیس مدرسه شوکتیه بیرجند از دو نفر افراد فاضل کاشان به اسامی میرزا احمد نراقی و شیخ احمد سلیمانی نراقی. برای تدریس دروس فرانسه و انگلیسی و ریاضیات از سه نفر تبعه فرانسه ، انگلستان و هندوستان دعوت به عمل آمد .

معماران مدرسه

ساختمان مدرسه شوکتیه از سال ۱۳۰۸ لغایت ۱۳۱۲ ه .ق به دست استادان و معلمان یزدی در دو طبقه با ایوانی بزرگ و اعجاب انگیز و دالان ها ، اتاق های متعدد ، حوضخانه ، هشتی و سر درب ورودی ساخته شده است . متعاقب مدارس شوکتیه بیرجند ، مدارس دیگری در قاین در سال ۱۲۹۸ ، نهبندان ۱۲۹۹ ، سربیشه و دشت بیاض ۱۳۰۰ شمسی و تا سال ۱۳۰۶ در مناطق زیرکوه. در میان ، گزیک ، خوسف ، درخش ، گل فریز ، مود ، گیو ، موسویه ، مختاران نیز مدارس شوکتیه تاسیس گردید . در سال ۱۲۹۷ شمسی سید محمد فرزان از مشهد به بیرجند منتقل شد. به تقاضای شوکت الملک برای تاسیس مدارس شوکتیه زابل و زاهدان رهسپار گردید . علیرغم مخالفت بعضی از افراد و سرداران متعصب در این کار موفق شد . اعتماد مردم را نسبت به خود جلب نمود .

تکیه بیرجند

این عمارت به گفته ی مرحوم آیتی بنائی عالی و تکیه ای با شکوه است. مدرسه ی شوکتیه نه تنها بزرگترین حسنیه و تکیه ی بیرجند بوده بلکه از شاهکارهای معماری زمان خود به شمار می آید . بی هیچ تردیدی نظیر آن را در کمتر شهری می توان یافت . محمد ابراهیم خان پس از اخذ موافقت علمای بزرگ بیرجند کلیه ی هزینه های مدرسه را از محل درآمد موقوفات تأمین و پرداخت می نمود.علاوه بر برگزاری مراسم عزاداری در دهه ی اول ماه محرم در این ایام هر روز عدة زیادی از مستمندان را اطعام می کرد .

این مدرسه تا فروردین ماه ۱۳۱۶ هجری شمسی زیر نظر شوکت الملک اداره می شد . چون در این سال طرح یکنواخت کردن برنامه های آموزشی در سراسر کشور مطرح شد ودولت مصمم به اجرای این طرح گردید. این مدرسه نیز چون دیگر مدارس زیرنظر اداره ی معارف که بعد به نام فرهنگ تغییر نام یافت قرار گرفت .

نحوه دسترسی

آدرس :خراسان جنوبی، بیرجند، میدان شهدا، خیابان خاکی

تصاویر بیشتر : -->