قمش تاریخی مومنان ( سربطاق چوقابفون ) یکی از جاذبههای دیدنی و حیرتانگیز شهرستان دزفول استان خوزستان است که همچون گنجی در دل زمین جای گرفته است. . قدمت آجرکاریهای قمش ۴۰۰ سال تخمینزده شده،اما قدمت واقعی تمام قمش تاکنون مشخص نشده و در حال بررسی است چرا که پیشبینی میشود قدمت آن بسیار بیشتر از چهار قرن باشد.
درفول شهر آجری ایران شگفتی های زیادی را در دل خود دارد. در کوچه پس کوچه های تاریخی آن که قدم بزنید هر بار با نشانی از هنر گذشته روبرو می شوید. دزفول شهر آجری ایران، با بافت و معماری اصیل خود که به «موزه آجری ایران» معروف است. این شهر، یکی از شهرهای جنوبی است که در سرزمین مقاومت یعنی استان خوزستان قرار داد.
وارد محله شیدانه امام رضا(ع) که میشوید در کنار مسجد یک در چوبی و سنتی خودنمایی میکند که رنگ و بوی تاریخ را به مشام هر رهگذری میرساند. در چوبی را که باز کنید با فضا و پلههای متعددی مواجه میشوید که باپیمودن هر پله که رو به پایین است، گویی بیشتر به اعماق تاریخ نزدیک میشوید.
ساخت قنات یکی از راههای رفع معضل کمبود آب بود که با مهندسی دقیق و حساب شده، توانستند آبهای سفرههای زیرزمینی از کیلومترها دورتر به مکان مورد نظرشان برسانند و بیشترین استفاده را داشته باشند؛ مثل قنات گناباد و فردوس
قنات تاریخی مومنان یکی از رشته قناتهای اصلی این منطقه است و بیش از ۵۰ متر از سطح زمین عمق دارد و طول آن بههمراه سایر قمشها تا رودخانه ۸,۱۰۰ متر است که تاکنون ۳۰۰ متر از آن خاکبرداری شده است و در معرض بازدید گردشگران قرار دارد. این قنات در گذشته آب مورد نیاز آشامیدنی و ۱,۲۰۰ هکتار از زمینهای کشاورزی منطقه را از ۴۰۰ سال پیش تأمین میکرده است.
در واقع قمش در اصطلاح قدیم به تونلهای آبرسان زیرزمینی گفته میشد که آب رودخانه دز را به تمام نقاط شهر میرساند و قدمت آنها به زمان عیلامیان باستان میرسد.در گویش مردمان دزفول، به قنات و کاریز که تونلهای آبرسانی زیزمینی هستند قمش میگویند. در نزدیکی این قمش نیز مسجدی قرار دارد که در دروان جنگ تحمیلی نیز مورد اصابت موشک قرار داشته و عدهای شهید شدند. متولی این مسجد فردی به نام صادققلی چوقابافان نام داشته است که اکنون نام وی روی، این قنات گذاشته شده است. روایت دیگر این است که وجه تسمیه این اثر بهدلیل وجود کارگاههای بافت چوقا است که در اطراف آن وجود داشته است. در حال حاضر این قنات به نامهای قمش چوقابافان یا عبابافان، سربطاق چوقابافان و قنات مومنان شناخته میشود.
«سربطاق» نیز مجرایی به شکل سرداب بود که به صورت مستقیم و با شیب ۴۵ درجه تا محل جریان آب به وسیله پلکانی که گاه دارای ۱۰۰ پله بود پیش میرفت. به علت گرمای طاقتفرسای تابستان، قمش و سربطاقها نقش بسیار مهمی در ادامه زندگی و حیات شهر دزفول ایفا کردهاند.در گذشته تعداد ۱۴ سَربِطاق در دزفول وجود داشته که به دلیل توسعه شبکه آبرسانی شهر از دهه ۴۰ شمسی به بعد کمکم کارکرد خود را از دست داده و متروکه و بعضی حتی تبدیل به مسیر فاضلاب شدند.
۷۴ پله ورودی قمش که به گویش دزفولی به سَربِطاق چوقابافان معروف است را که طی کنی به قمش مومنان می رسی ، قمشی که پس از احیای چندصدمتر ازآن با نورپردازی های بی نظیرش تو را به پیمودن ادامه مسیر تشویق می کند. در طول راه بوی آب و آجر که شناسنامه دزفول است آغشته می شود. احیاگران قمش در مسیر آن، کوزه های سفالی و زیراندازهای سنتی و چند مجسمه مرد و زن را جانمایی کرده اند که فضا را بیش از پیش تاریخی کرده است. راه رفتن در مسیر تونلی قمش و مشاهده سقف و دیوارهای آجری وسنگی نشان از تلاشی کم نظیر برای احیای آن و همت والای گذشتگان این دیار برای زندگی دارد.
از اهداف اصلی از احیای این قمش و تحمل سختیها و مشقتهای فراوان کار ،زنده نگهداشتن پیشینه اجداد و نیاکان و احیای هویت و تمدن تاریخی دزفول و جلوگیری از فراموش شدن گذشته تاریخی این شهر می توان دانست.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.