قلعه بمپور

قلعه بمپور یکی از قلعه‌های نظامی مهم آسیا است که در ۲۴ کیلومتری غرب ایرانشهر، در بخش بمپور و در یک کیلومتری شمال شهر بمپور قرار دارد و بر روی یک تپه مصنوعی بلند به ارتفاع ۸۰ مترقرار گرفته است که بهترین زمان بازدید از آن، فصل پاییز و زمستان است.
در برخی از افسانه‌های محلی بمپور را مربوط به بهمن (پسر اسفندیار) می‌دانند که اول بهمن پور بوده و به مرور زمان به بمپور تبدیل شده است و همچنین بر طبق اظهار نظر بسیاری از فضلای ایران و به استناد کتب تاریخی در قدیم الایام این محل را بن پهل می‌نامیده‌اند که به معنی شهر آخر است و با بررسی آثار مکتوب گذشتگان نام باستانی این محل بن پهل بوده که با گذشت زمان به بن فهل، بن فول، بن‌فور، بن‌پور، و به بم پور (Bompour) تغییر نام پیدا کرده است که امروزه فارسی زبانان به اشتباه آن را بم‌پور(bam pour) می‌خوانند.
قدمت بنا
این قلعه که معروف‌ترین قلعه بلوچستان است زمانی بسیار طولانی مرکز حکومت کرمان و بلوچستان بوده‌ است. بنا بر تحقیق باستان‌شناسان قدمت آن به دوره‌های ساسانی و اشکانی بر می‌گردد. این قلعه در زمان سلاجقه مورد استفاده بوده است. هر چند مردم بلوچستان بر این باورند که این قلعه توسط نادرشاه افشار ساخته شده و با وجود اینکه نادر اجازه ساخت قلعه‌ایی را در منطقه بمپور به نصیرخان براهویی داد، اما بنای قلعه بمپور بسیار کهن‌تر از آن است و در سال ۱۹۶۰ میلادی خانم بئاتریس دیرینه‌شناس انگلیسی بخشی از سراشیبی تپه زیر قلعه بمپور را مورد کاوش قرار داد و آثاری از دوران آغازین تاریخ به دست آورد.
معماری بنا
این قلعه به صورت دو تکه ساخته شده که این دو بخش به لحاظ ارتفاع با هم یکسان نیستند، صحن پایین در ورودی دیواره شرقی قلعه قرار گرفته و چند برج نیز آن را احاطه کرده است که مصالح بکار رفته در آن خشت و گل است
خصوصیات معماری

مصالح بکار رفته در این قلعه خشت‏ خام و گل رس بوده که بر روی یک تپه مصنوعی احداث شده است. دیوارهای غربی و شرقی در هر رأس برج‌های استوانه‏‌ای دارد. از چهار برجک دیده‏‌بانی تنها دو برجک آن به ارتفاع دو متر باقی مانده‌‏اند. در داخل قلعه ردیفی از اتاق‌های چسبیده به دیوار قلعه برای امور مختلف در نظر گرفته شده‏‌ است. یک حلقه چاه نیز در درون قلعه وجود دارد. ارتفاع تپه مصنوعی که قلعه روی آن قرار گرفته ۸۰ متر است.
قلعه از سه قسمت تشکیل شده است:
۱- قسمت انتهایی که از دیوارهای اصلی و درب‏‌های ورودی و خروجی و چند عدد برج و بارو برای حفاظت قلعه تشکیل شده است.
۲- قسمت وسط که محل خانه‌‏های مسکونی و برج و بارو بوده است.
۳- قسمت فوقانی که ویژه فرماندهان و حاکم قلعه بوده و بیشترین نقش دیده‌‏بانی از برج و باروهای این قسمت به دلیل ارتفاع زیاد صورت می‌‏گرفته است. در محوطه قسمت فوقانی چاهی عمیق دیده می‏‌شود که اکنون پس از گذشت چندین سال پر نشده است. در گذشته در داخل چاه یک محوطه سنگ فرش بوده که سوراخی برای عبور نیروهای قلعه هنگام محاصره قلعه توسط دشمنان به خارج داشته است که در حال حاضر به علت حرکت شن‏‌های روان و گذشت زمان مسدود شده، اما چاه به قوت خود باقی است. دیوارهای شرقی و غربی آن دارای فاصله زیادی از هم و در سمت جنوب به یکدیگر نزدیکتر هستند و ضلع جنوبی در واقع کوچک‌ترین ضلع قلعه است. هر طرف دارای برجی استوانه‏‌ای بوده که روی هم ده برج بوده‌‏اند. بزرگ‌ترین برج قطرش به هشت قدم می‏‌رسد و توپ در این مکان قرار داشته است. دیوار اصلی همه اطاق‌ها را در بر گرفته است. در صحن حیاط جنوبی یک ردیف اطاق و بالاتر از دیوار خراب شده است، چندین اطاق وجود دارد. در قسمت بالا که ارگ نامیده می‏‌شود چندین اطاق به‌صورت ردیفی در کنار یکدیگر قرار دارند و با پنجره‏‌هایی به خارج احاطه دارند.

قلعه بمپور از نظر ارتفاع به دو قسمت تقسیم می‏‌شود:

۱. صحن پایین که محل درب ورودی است و در جانب شرقی قرار دارد و چندین برج آن را دربرگرفته‌‏اند. در جنب درب ورودی چندین اطاق جلب نظر می‏‌کنند. داخل صحن پایین یک محوطه زیرزمینی دیده می‏‌شود که دهانه‏‌اش شبیه چاه است که احتمالا از راه این چاه که به بیرون وصل بوده در مواقع ضروری استفاده می‏‌کرده ‌اند.

۲. قسمت فوقانی قلعه که محل زندگی حاکم، فرماندهان و مقربان بوده است که از صحن پایین بلندتر بوده و دیده‏‌بانی از این نقطه بر روی یک برج گرد صورت می‏‌گرفته است. این قسمت بر تمام اطراف اشراف دارد. دیوارها و برج‌‏ها دارای سوراخ‌هایی بوده‌‏اند که از این محل‌ها به سمت دشمن تیراندازی می‏‌کرده‌اند.

منبع:
kojaro.com