جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

ساز تار

تاریخ بروزرسانی :
۱۷ آذر ۱۳۹۷

تار سازی با بدنه بزرگ و دسته ای بلند است. بدنه تار شامل ۲ محفظه بزرگ و کوچک است. محفظه بزرگ را کاسه و محفظه کوچکتر را نقاره می نامند. روی کاسه و نقاره را با پوست نازک گوسقند می پوشانند. بدنه تار به دسته ای بلند وصل می شود. روی دسته تار را با پرده هایی از جنس روده و برای تعیین محل انگشت گذاری می بندند. تعداد پرده ها ۲۸ عدد است. در انتهای دسته تار جعبه گوشی ها قرار گرفته و ۶ عدد گوشی با پیچ چوبی در آن تعبیه شده است. به هر گوشی یک سیم وصل شده و سر دیگر سیم در انتهای کاسه محکم شده است که سیم ها از روی قطعه ای شاخی به نام خرک عبور می کنند. سیم های تار دوتا دوتا و به صورت زوج و هم صدا کوک می شود. از نوازندگان معروف تار از گذشته تا امروز می توان از میرزا عبدا.. ، آقا حسین قلی،غلامحسین درویش، علینقی وزیری و علی اکبر شهنازی نام برد. تار هم به تنهایی وهم به همراهی ارکستر به کار می رود. صدای تار شخصیت موسیقی سنتی ایران را بخوبی نشان می دهد.

تار ساز تار

واژه “تار” در نوشته های موسیقی دانان قدیم ایران همچون صفی الدین ارموی، خواجه بهاءالدین، ابوالفرج اصفهانی و تنی چند از شاعران و نویسندگان دوران گذشته بسیار یاد شده است ولی معلوم نیست منظور ایشان همین سازی باشد که ما امروزه به نام تار می شناسیم. حتی دوبیتی شاعر معروف و شوریده ایران بابا طاهر همدانی که واژه تار در آن به کار رفته است نمی تواند رد پای درستی از این ساز به دست دهد: دلی دیدم چو مرغ پا شکسته چو کشتی، بر لب دریا نشسته همه گویند که طاهر تار بنواز صدا چون می دهد تار شکسته در گذشته سازهایی با عنوان چهار تار، پنچ تار و شش تار بوده اند که این نام ها فقط تعیین کننده تعداد سیم یا تارهای آن سازهایند. بنابراین نمی توان به چنین عنوان هایی اعتماد کرد و مطمئن بود که منظور از چهارتار، پنج تار یا شش تار، همین ساز تار امروزی بوده باشد.

بر اساس نقاشی های مربوط به بزم شاه عباس صفوی در عمارت چلهستون اصفهان، معلوم می شود در آن زمان سازی مانند تار امروزی رواج نداشته است. در یکی از این نقاشی ها، سازهایی مانند دف، نی، قانون، کمانچه و سازی مضرابی شبیه به تار دیده می شوند. با توجه به این که یکی از سندهای محکم برای یافتن پیشینه هر ساز، وجود نقش ها و نقاشی های مختلف از عهد گذشته می باشد و چنین سندی تا کنون برای ساز تار بدست نیامده است، می توان گمان داشت که این ساز خیلی قدیمی نیست و احتمالاً در ۲۰۰ تا ۲۵۰ سال پیش به شکل امروزی در آمده باشد. قدیمی ترین تصویر متعلق به آن مربوط به اوایل دوران حکومت ناصرالدین شاه است که میرزا علی اکبر فراهانی، بزرگ خاندان هنرپرور فراهانی را در حال آموزش تار به هنرآموزان دربار قاجار نشان می دهد.

تار از دوره فتحعلی شاه قاجار کم کم به ساز اول موسیقی شهری ایران تبدیل شد. مهم ترین و معروف ترین نوازندگان این دوره نیز همگی تارنواز بودند و همچنین ردیف موسیقی دستگاهی ایران نیز به کوشش نوازندگان تار شکل گرفت. به جز منطقه آذربایجان، هیچ شکلی از تار در موسیقی های بومی ایران وجود ندارد. اما شکل متفاوتی از آن به نام رباب در مناطق وسیعی از بلوچستان، افغانستان و تاجیکستان از گذشته های دور به یادگار مانده است. به گمان ژان دورینگ پژوهشگر معاصر فرانسوی، تار امروزی برگرفته از ساز رباب قدیم است. زیرا شکل کاسه هر دو ساز، دوقلوست و سطح روی شان با پوست حیوان پوشیده می شود.

شکل دیگری از تار، در مناطق شمال غرب ایران و همچنین کشور آذربایجان به نام تار قفقازی وجود دارد. این ساز نیز بنا به پژوهش های ورتکف Vertkov و دیگر صاحب نظران آذربایجانی، تا پیش از قرن ۱۲ هجری (اواخر قرن ۱۸ میلادی) در قفقاز دیده نشده است. در آن زمان یک نوازنده ماهر به نام صادق اوغلی به آن سه سیم واخوان افزود و کمی شکلش را تغییر داد. بدین ترتیب تار قفقازی اقتباسی از تار ایرانی و در اصل برگرفته از رباب است. در حال حاضر این ساز با کاسه ای کوچک تر از تار ایرانی، هشت سیم دارد و محل قرار گرفتن آن همانند عکس های نوازندگان تار دربار قاجار، بر روی سینه نوازنده است.

قدیمی ترین تار ایرانی که در جهان غرب شناسایی شده، به سال ۱۲۸۹ هجری خورشیدی در یک موزه انگلیسی و قدیمی ترین سند تارنوازی با شکل و شمایل امروزی نیز، نوشته ای از گوبینو Gobineau جهانگرد فرانسوی است که در سال ۱۲۳۵ خورشیدی، تارنوازی آقا علی اکبر فراهانی را در تهران از نزدیک دیده و او را یک هنرمند طراز اول جهانی توصیف کرده است.

این ساز از دو قسمت کاسه و دسته تشکیل می شود. کاسه که مهمترین بخش ساز است معمولاً دو تکه ساخته می شود. چوب مورد استفاده بیشتر از درخت توت و گاهی از درخت گردوست و البته بهترین کیفیت با چوب توت بدست می آید. برای ساخت آن، ابتدا دو طرف کاسه تار به صورت جداگانه تراشیده می شود و سپس داخل هر یک خالی شده و بعد آنها را به هم می چسبانند. کاسه از یک قسمت بزرگ به نام شکم و یک قسمت کوچک به نام نقاره تشکیل می شود.

پس از چسباندن دو نیم کاسه، دسته را به آن وصل می کنند و سپس سرپنجه نیز به دسته وصل می شود. سرپنجه در واقع جعبه ای است که در انتهای دسته تار قرار دارد و گوشی های نگهدارنده سیم های تار بر دو سوی آن جای می گیرند. برای تار دو نوع سرپنجه می سازند. یکی طرح سنتی و دیگری نوعی جدید موسوم به طرح استاد قنبری (ابراهیم قنبری مهر) است. دستۀ تار ۴۵ تا ۵۰ سانتی متر طول دارد و جداگانه ساخته می شود. برای تزئین آن معمولاً دو نوار استخوانی که در بین شان یک نوار چوبی تیره رنگ نصب شده است، دیده می شود.

خرک وسیله کوچکی از جنس شاخ بز یا گوسفند است که سیم های تار از روی آن عبور می کنند و هنگام نوازندگی طنین صدای سیم ها از طریق همین خرک به پوست تار و در نهایت به کاسه تار وارد می شود تا برای چند مرحله تشدید شوند. در سال های اخیر نوعی خرک پلاستیکی نیز ساخته شده است که به زعم برخی نوازندگان و سازندگان تار، صدای بهتری ایجاد می کند. تار ۶ سیم دارد. سه عدد از سیم ها از جنس فولاد و سه عدد دیگر از جنس آلیاژهای مس هستند. در گذشته، تمام سیم ها را همانند سایر سازهای زه دار، از ابریشم می ساختند. سیم ها از یک طرف به کاسه تار وصل می شوند و پس از گذشتن از روی خرک در انتهای دسته به گوشی های ششگانه متصل می شوند.سیم های تار با کوک های مختلفی به صدا در می آیند. هر کدام از آنها رنگ صوتی ویژه ای دارند و تقریباً با یک کوک می توان تمام دستگاه های موسیقی ایرانی را نواخت. گستره صدا دهی این ساز در حدود دو و نیم هنگام Octave است.

برای نوازندگی تار، کوک های مختلف و متنوع وجود دارد. برخی کوک ها برای اجرای برخی دستگاه ها مناسب تر و برای برخی دیگر چندان مناسب نیستند. چهار کوک رایج همانند نمونه های ۲۰، ۲۱، ۲۲ و ۲۳ هستند.بر روی دسته تار ۲۵ تا ۲۸ عدد پرده بسته می شود. پرده ها مشخص کنندۀ نقاطی هستند که نت های مختلف به وسیلۀ آن تولید می شوند. جنس پرده از رودۀ تابیده گوسفند است که نوازنده با دست گذاشتن روی هر کدام از آنها می تواند نت متفاوتی را بنوازد.

تار با مضرابی کوچک از جنس برنج به طول تقریبی سه سانتی متر نواخته می شود.تقریباً نصف طول مضراب با موم پوشیده می شود تا مضراب در دست های نوازنده به راحتی جای گیرد.در سال های اخیر یک نوع مضراب پلاستیکی نیز بدین منظور ساخته شده است.از سازندگان قدیم تار می توان به نام های استاد خاچیک، هامبارسون، فرج الله، آقا گلی، یحیی، برادران عباس و جعفر صنعت، ملکم، استاد حاجی و پسرش رمضان شاهرخ اشاره کرد. در این میان نام یحیی، تارساز برجستۀ اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری بیشتر معروف است.

میرزا یحیی از ارامنۀ جلفای اصفهان و نام اصلی اش هوانس آبکاریان بود. اما روی تارهای خود، با اسم مستعار “یحیی” امضا می کرد. تاریخ مرگ میرزا یحیی را که تا کنون مشهورترین سازندۀ تار به حساب می آید، ۲۸ بهمن سال ۱۳۱۰ خورشیدی نوشته اند. در بین موسیقیدانان ایران، تار خوب همواره هم ارز با نام یحیی است. از سازندگان نامدار تار در حال حاضر می توان از محمود فرهمند، یوسف پوریا، ابراهیم برزی، ارژنگ ناجی و رامین جزایری نام برد.

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

  • آرش واعظی

    ساز سمنی تار در اکثر آهنگ های استاد شجریان شنیده می شود

    ۱۵ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • رها مسعودی

    ساز تار هم به تنهایی وهم به همراهی دیگر سازها به کار میره. صدای تار موسیقی سنتی ایران را به نمایش میزاره

    ۶ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    تخت جمشید روستای کندوان زیبایی های گیلان سد شاه عباسی طبس اماکن دیدنی یزد