روستای تاریخی و گردشگری سامان

روستای سامان ، روستایی در شمال غربی شهرستان ساوه است. دهستان کوهپایه و ۱۹ کیلومتری شمال غربی بخش نوبران قرار دارد. آب و هوایش سرد و نیمه خشک است.سامان همراه ۴۷ روستای دیگر دهستان کوه‌ پایه را تشکیل می‌دهند.در تقسیمات جدید کشوری سامان به همراه ۲۵ روستای دیگر دهستان کوهپایه بخش نوبران را تشکیل می‌دهد این روستا در در ارتفاع ۱۹۵۰ متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد، در نتیجه دارای آب و هوایی سردسیر است و تغییرهای فصلی دیرتر از روستاهای اطراف در آن نمود می‌یابند.

موقعیت جغرافیایی روستا:

روستای سامان در شمال غربی شهرستان ساوه در دامنه جنوبی کوه‌های خرقان، در مجموعه دهستان مزلقانچای و ۱۹ کیلومتری شمال غربی بخش نوبران واقع شده‌است. این روستا دارای آب و هوای متمایل به سرد و نیمه خشک است. در برخی کتاب‌ها از مجموعه دهستان مزلقانچای، با عنوان مزلقان (مزدگان) چای هم یاد شده، از جمله در کتاب «جغرافیای تاریخی ساوه» آمده‌است که روستای سامان در کنار ۴۷ روستای دیگر دهستان «مزدقن چای» را تشکیل می‌دهند.
اما کوه‌های خرقان، رشته کوه طویلی است که در مسیر شهرستان‌های رزن، قزوین و ساوه از سمت شمال غربی به سوی جنوب شرقی به طول ۱۶۳ کیلومتر و عرض آن بین ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر کشیده شده‌است. این رشته کوه از روستای قره‌ بلاغ واقع در دهستان خرقان غربی (شهرستان قزوین) شروع و تا گردنه رنگرز واقع در شمال ساوه ادامه یافته‌است. در دامنه جنوبی این رشته کوه رودخانه‌هایی همچون: لوئین، کشک ‌ور، میمه، سامان، گزل دره، کرفس (با کسر ف)، ومق و بیزیه رود سرچشمه می‌گیرند.

تاریخچه ی روستای سامان:

«سامان» نامی است که پیرامون شهرهایی همچون اصفهان، شاه‌آباد، شهرکرد و کرمان و حتی نزدیکی هرات افغانستان و بلخ ترکمنستان، بر شهرها و روستاهایی گذاشته شده ‌است.غفاری در مقدمه کتاب «دیار سامان» دربارهٔ معرفی سامان می‌نویسد: «برخی جغرافی‌نویسان قدیم، از جمله حمدالله مستوفی در بخشی از کتاب جغرافیایی (نزهت القلوب سال ۷۴۰ قمری و ۷۱۸ ه.ش یعنی ۶۸۰ سال پیش) خود شرح مختصری از سامان آورده که حاکی از موقعیت مناسب تاریخی، سیاسی و اقتصادی آن در عصر سلاجقه است. در کتاب «نزهت القلوب» آمده‌است: «(سامان) دیهی بزرگ است و در حوالی خرقانین (خرقان) هوایش بسردی مایلست و آبش هم از آن کوه و با آب مزدقان پیوسته بساوه رود. حاصلش غله و انگور و اندکی میوه بود. حقوق دیوانش یک هزار و دویست دینار است.» در لغتنامه دهخدا نیز تحت عنوان «سامان» و نیز به نقل از «فرهنگ جغرافیایی ایران – جلد اول» پس از ذکر مطلب بالا آمده‌است: «قصبه ایست جزء نوبران شهرستان ساوه واقع در ۲۰ هزار گزی شمال باختر نوبران. هوای آن سرد و دارای ۲۱۵۹ تن سکنه (ذکر نشده که این آمار مربوط به چه سالی است) است. آب آنجا از رودخانه تأمین می‌شود. محصول آن غلات – بن شن، سیب زمینی، انگور، عسل و شغل اهالی زراعت و گله داری و قالیچه و جاجیم بافی و راه آن ماشین رو است.»
با استناد به نوشته حمدالله مستوفی در کتاب زینت القلوب که در اواسط قرن ۸ هجری به نگارش در آمده و وصفی که وی از سامان با تعبیر «دیهی است بزرگ…» بکار برده، می‌توان استنباط نمود که پیدایی این روستا به احتمال زیاد به پیش از قرون دوم و سوم هجری شمسی بر می‌گردد، ضمن آنکه کشف برخی آثار باستانی مربوط به آن دوران در این منطقه نیز تأییدکننده این دیدگاه می‌باشد.

روستای کنونی سامان از دو بخش قلعه بالا و قلعه پایین تشکیل شده‌است.محصولات کشاورزی این روستا در روزگاران قدیم شامل غلات پنبه و انگور می‌شده ولی هم‌اکنون شامل غلات به صورت عمده و محصولات باغی مانند گردو و گندم و بادام است. آب کشاورزی از رودخانه سامان که در جوار همین روستا می‌باشد تأمین می‌شود و آب شرب اهالی در قدیم از محل چشمه‌های باینک تأمین می‌شده ولی هم‌اکنون از آب‌های سفرهای زیر زمینی پمپاژ می‌شود. مقدار مساحت کل پلاک‌های ثبتی روستای سامان در ۲ پلاک ۸۰ اصلی و ۵۳ اصلی بالغ بر ۱۰٬۰۰۰ هکتار می‌باشد که مقدار ۵۷۰۰ هکتار آن مسطح و زیر کشت آبی و دیمی است.

جمعیت روستای سامان طبق سرشماری ۱۳۹۵، بالغ بر ۷۰۰ نفر برآورد شده که نسبت به سرشماری دوره قبل، تقریباً دو برابر شده‌است.

افراد سرشناس روستای سامان:
چهره مشهور از این روستا ابوالفضل انوری قهرمان کشتی جهان و هم دوره ای جهان پهلوان تختی است.

این روستا که دارای جاذبه‌های طبیعی زیادی چون آبشارهای بزرگ و کوچک، درختان کهن، رودخانه خروشان و پوشش گیاهی خاص منطقه است. امکان کوهپیمایی و کوهنوردی برای گردشگران را فراهم کرده است.