خانه موتمن الاطباء تهران ، خانه ای که لوکیشن سریال شهرزاد بود ، مربوط به دوره قاجار است.این بنا در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۱۰۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. منزل مؤتمن الاطباء یکی از خانه های تاریخی در محدوده مرکزی شهر تهران است که قدمت آن به دوره قاجاریه باز می گردد و بنا به برخی اسناد موجب تعجب ناصرالدین شاه قاجار بوده است.می گویند که این خانه پس از ساخت، شاه قاجار را شگفت زده کرد که چگونه پزشک مخصوص او، خانه ای ۳ اشکوبه (طبقه) ساخته و همین موضوع سبب شده تا ناصرالدین شاه این خانه را از نزدیک ببیند. کوچه را به فرمان ناصرالدین شاه برای قدرشناسی از پزشک مخصوص دربار موتمن الاطبا نام نهاده اند.
فهرست
موتمن الاطباء که بود؟
«میرزا زین العابدین خان دنبلی ضرابی» در سال ۱۲۱۰ شمسی در شهر تهران و محله پامنار در کوچه حمام کاشانیها متولد شد. خانواده او اصالتا کاشانی بودند. او نوه میرزا احمدخان صبور بود و پدرش میرزا محمد از مستوفیان (شخصی که وظیفه دریافت مالیات و نظارت بر داراییهای ایران را داشت) دربار محمد شاه قاجار بود.
میرزا زین العابدین خان در کودکی با کمک پدر خود و معلمان سرخانه به تحصیل پرداخت و بعد بهواسطه علاقه خود به پزشکی به مدرسه دارالفنون رفت و نزد استادانی همچون علی اکبرخان ناظمالاطبا، دکتر لویی آندره ارنست کلوکه، یاکوب ادوارد پولاک، دکتر شلیمر هلندی و ژوزف تولوزان فرانسوی علم پزشکی مدرن را آموخت. او از جراحان ماهر زمان خود بود و بعدها در کتابهای مختلف درباره مهارت او در جراحی سنگ مثانه که بیماری نسبتا شایعی در ایران آن زمان بود، بسیار گفته شده است.
در دوره قاجار «مكاتب اربعه و چهارگانه طب» در برابر مدرسه طب دارالفنون شکل گرفت. این مکاتب، مطب چهار پزشک بسیار مجرب دوره قاجار بود که در حکم مدرسهای برای آموزش علم پزشکی بودند. بسیاری از علاقهمندان بهجای رفتن به مدرسه دارالفنون برای آموزش پزشکی، به این چهار مطب، یعنی مطبهای «ميرزا زين العابدين خان موتمن الاطبا»، «ميرزا ابوالحسن خان بهرامى»، «ميرزا على اكبر خان ناظم الاطبا» و «ميرزا سيد حسين خان نظام الحكما» میرفتند. این مکاتب اربعه نیز پس از سپری شدن دورهای، به افراد گواهینامه پزشکی میدادند.
موتمن الاطبا تا سال ۱۲۷۴ شمسی بهعنوان پزشک مخصوص دربار ناصرالدین شاه به کار خود ادامه داد؛ اما پس از قتل ناصرالدین شاه و تغییرات دربار ترجیح داد که در مطب شخصی خود مشغول باشد. دو سال بعد چشمان او بیمار شد و مظفرالدین شاه به پاس خدمات او به پدرش مبلغ ۵۰۰ تومان بههمراه عصایی جواهرنشان به موتمن الاطبا هدیه کرد تا هزینههای درمان و سفرش به خارج کشور تامین شود.
ناصرالدین شاه برای تقدیر از پزشک مخصوص خود، نام کوچهای که او سکونت داشت را به موتمن الاطبا تغییر داد. میرزا زین العابدین خان دنبلی ضرابی ملقب به موتمن الاطبا در سال ۱۲۸۷ چشم از جهان فرو بست.
تاریخچه خانه موتمن الاطباء
در نقشهای که در سال ۱۲۷۰ شمسی توسط مهندس عبدالغفار تهیه شده است، کوچهای به نام موتمن الاطبا به چشم میخورد که نشان از برپا بودن خانه موتمن الاطبا در آن سال دارد. بر طبق گفته نوه موتمن الاطبا این خانه در سال ۱۲۶۱ شمسی با مساحتی در حدود ۸۰۰ متر مربع بنا شده است.
مرحوم زینالعابدینخان موتمن فرزند داوود خان، نوه موتمن الاطبا در سال ۱۲۹۳ در همین خانه در محله پامنار متولد میشود. او تحصیلات خود را در کالج آمریکاییها (دبیرستان البرز فعلی) در رشته ادبیات ادامه میدهد. این خانه پس از مرگ موتمن الاطبا به تنها فرزند او یعنی حسینقلی خان میرسد؛ اما طی سالها این میراث دستبهدست میشود تا به دست آخرین نواده یعنی زین العابدین خان موتمن برسد.
زین العابدین خان موتمن خود از فرهیختگان و آموزگار بود. او لیسانس ادبیات انگلیسی و فارسی داشت و تا سال ۱۳۵۷ تدریس میکرد. زین العابدین خان موتمن در طول ۴۲ سال تدریس خود در مدارسی همچون دارالفنون، البرز و رازی، شاگردان بسیار زیادی داشت که امروز برخی از آنها همچون دکتر همایون کاتوزیان، دکتر محمود روحالامینی، محمدعلی سپانلو، دکتر مهدی محقق، بهرام بیضایی، خسرو سینایی، احمد اشرف، عباس پهلوان، دکتر محمد شفیعی کدکنی، علی دهباشی و داریوش آشوری بسیار شهرت دارند. او در سال ۱۳۸۴ با مرگ خود این خانه زیبا و میراث خانوادگی را برای همیشه تنها میگذارد.
شاید بهترین سند تاریخی همان روایتهای زینالعابدین خان موتمن از قدمت این خانه، خانواده و ارتباطشان با دربار شاهان باشد. او در مصاحبهای در شماره ۳۸ مجله بخارا درباره این خانه گفته است:
این خانه پدربزرگ من است و ما ۲۰۰ سالی است که در همین فضا هستیم. ۲۰۰ سال هم بیشتر یعنی از زمان فتحعلیشاه. پیدا است آقا محمدخان (اولین شاه سلسله قاجار) پس از استیصال زندیه با آن قساوت ذاتی و کینهای که از لطفعلیخان زند (آخرین پادشاه دوره زندیه) در دل داشت، با بستگان آن دودمان چه میکند از جمله بیچاره جد مرا که به دستور ولی نعمتش نامههای تند و اهانتآمیزی به اصطلاح به خواجه تاجدار نوشته بود با وضع فجیعی به قتل رسانید. صبا و دیگر بستگان همه منزوی و در کاشان خانهنشین شدند.
صبا و برادر بزرگترش محمد علیخان هر دو وابسته به خاندان زندیه بودند. یکی مداح لطفعلیخان زند و دیگری که نیای مستقیم من است وزیر و دبیر دستگاه او. صبا بنا به دستور و اشاره برخی مقامات و خیراندیشان قصیدهای در مدح فتحعلیشاه سرود تا به اصطلاح از این خانواده دلجویی بکند. بابا خان برادرزاده آقامحمدخان که بعدها با نام فتحعلیشاه به تخت سلطنت نشست، مقیم شیراز بود. وقتی آقا محمدخان را در شوش کشتند برای تصرف تاجوتخت عازم تهران شد. سر راهش در کاشان آقا «فتحعلی صبا» را که بعدها به «ملک الشعرای کاشانی»، شهرت یافت با خود به تهران آورد. آنها در تهران، درست در همین فضای خانهای که هستیم مستقر شدند.
بر طبق گفته نوه موتمن، در مصاحبه مهر ۱۳۸۳ با مجله بخارا پدربزرگ وی در حدود ۱۳۰ سال پیش خانه خود را که سبکی قدیمی داشت ویران میکند و بر پایه معماری زمانه جدید این خانه را بنا میکند. این خانه در گذر زمان تغییرات ظاهری داشته؛ اما اسکلت اصلی ساختمان تغییر نکرده است. بر طبق گفته وی این بنا در زمانه خود مثالزدنی بود؛ تا جایی که آوازه آن از طریق ماموران مخفی ناصرالدین شاه که مراقب اموال و داراییهای وابستگان به دربار بودند به گوش او نیز رسیده بود و روزی از روزهایی که موتمن الاطبا به نزد ناصرالدین شاه رفته بود، شاه خطاب به او میگوید:
حکیم باشی شنیدهام عمارت سه طبقهای ساختهای.
خانه موتمن الاطباء در سال ۱۳۷۹ با پیگیری میراث فرهنگی و موافقت خانواده موتمن الاطبا با شماره ثبت ۳۱۰۴ به ثبت آثار ملی رسید.خانه موتمن الاطباء در سال ۱۳۸۳ توسط آقای موسوی از بازماندگان این خانواده خریداری میشود و تا به امروز برای لوکیشن بسیاری از فیلمهای مطرح سینمایی مورد استفاده قرار گرفته است.
خانه موتمن الاطبا در آغاز شامل خانه اصلی، باغچهای وسیع در شمال، خانهای در سمت غرب باغچه و حمامی در بخش جنوب غربی بود؛ اما متاسفانه امروز بهجز بنای اصلی اثری از باقی چیزها باقی نمانده است و بهجای آن ساختمانهای مسکونی ساخته شده است. از نکات جالب حمام این خانه که امروز اثری از آن نیست، میتوان به عمومی بودن آن اشاره کرد.
خانه موتمن الاطباء لوکیشن کدام فیلمها و سریالها بوده است؟
شاید امروز بیشتر آدمها با بازدید از این خانه، سریال شهرزاد را به خاطر بیاورند. اما خانه موتمن الاطبا پیش از این نیز میزبان فیلمهای دیگری نیز بوده است. زیرزمین این خانه پیش از آنکه میزبان بازیگر فرهاد، مصطفی زمانی در سریال شهرزاد باشد، پذیرای پدر (مهران رجبی) و دختر (نازنین فراهانی) در فیلم خانه پدری بوده است.
فیلمی با شروع تکان دهنده که با جنجال بسیار زیاد و بدون حذف یکی از تاثیرگذارترین سکانسهای داستانی خود هرگز موفق به کسب مجوز برای اکران عمومی در دراز مدت نشد. خانه پدری ما را به زیرزمین این خانه و پستوی بسیاری از خانههای دیگر میبرد؛ نقاطی در تاریخ که پدرها بهواسطه تعصبات خود دخترانشان را برای همیشه خاموش کردهاند. خانه موتمن الاطبا علاوه بر داستان صاحبان خانه حالا دیگر خاطرات و داستان فیلمها را نیز در دل خود نگه میدارد.
نحوه دسترسی
آدرس: تهران، میدان بهارستان،خیابان ابنسینا، خیابان امیرکبیر غربی، خیابان پامنار (محله عودلاجان)، روبهروی مسجد کاشانی، بنبست موتمن الاطبا، انتهای بنبست، خانه موتمن الاطبا
با تشکر از دوست عزیز و مهربانم سرکار خانم مریم پیرانی بابت ارسال فیلم.
دیدگاه ها :
*اگر نظری دارید یا این مطلب نیاز به اصلاح دارد و یا عکس یا ویدئوی مرتبط با آن دارید لطفا اینجا برای ما ارسال کنید.