خانه الداغی های سبزوار از خانه های تاریخی این شهر است که در دوره قاجار ساخته شده است .این خانه در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۵۹۶۳ به عنوان یکی از آثار ملی تاریخ ایران به ثبت رسیده است ولی در سال ۱۳۹۰ از ثبت آثار ملی درآمد و از پاییز ۱۳۹۵، با هزینه مالک و با نظارت دانشگاه سبزوار در حال مرمت است.
معماری خانه الداغی های سبزوار
این خانه در دوره قاجار خارج از حصار و باروی شهر و در فاصلهٔ کمی از دروازهٔ غربی شهر به نام دروازه‌عراق ساخته شد و خیابان عطاءالملک فعلی دقیقاً بر روی خندق شهر احداث شده‌است.فضاهای کلی خانه شامل سردر، راهرو ورودی، حیاط، عمارت غربی در دو طبقه است و خانه دارای عمارت شمالی و باربند نیز بوده که پس از تفکیک و تخریب، ساختمان‌های مسکونی و تجاری در آن ساخته شده‌است.
فضاهای طبقه همکف شامل مطبخ خانوادگی، زیرزمین شکم دریده (تالار تابستان نشین)، اتاق زیرزمینی، هشتی، هیزم‌خانه و ورودی از کوچهٔ جنوبی است. فضاهای طبقه بالا شامل ایوان ستون‌دار و چندین اتاق تودرتو است. در طرح احیاء، فضای هیزم‌خانه به سرویس بهداشتی و پستوی طبقهٔ بالا به آشپزخانه و پستوی طبقه زیرزمین به آبدارخانه تغییر کاربری داده شده‌است.
ورودی‌های خانه یکی از گوشهٔ شمال شرقی حیاط که مستقیماً از خیابان وارد راهرو و سپس وارد حیاط شده و دیگری از کوچه جنوبی است که اول وارد هشتی و سپس وارد حیاط می‌شود.
قبل از احداث خیابان عطاملک ورودی خانه از جنوب بوده و مراجعین پس از ورود به هشتی می‌توانسته‌اند به حیاط بیرونی یا زیر زمین ویا باربند وارد شوند ورودی شمال شرقی پس از احداث خیابان به وجود آمده و مغازه‌های فعلی ضلع شرقی بنا نیز قبلاً به داخل حیاط راه داشته و کاربری مطبخ، هیزم خانه، انبار و توالت داشته‌اند۰
تزیینات ساختمان شامل آجرکاری به روش‌های مختلف در جداره اصلی ساختمان، هشتی و راهرو ورودی است و همچنین گچبری در سرستون‌ها و پایه ستون‌های ایوان و رف اتاق‌ها است.
یکی از ویژگی‌های این خانه داشتن شبکه دفع فاضلاب سنتی است. طبق طرح تفضیلی ویژهٔ کوی امیریه سبزوار، این بنا با کاربری فرهنگی، تاریخی حفظ شده و اطراف بنا آزادسازی و به عنوان مسیر پیاده در نظر گرفته شده‌است.
خانه الداغی در سبزوار ارباب آلاجاقی در رمان کلیدر
کسانی که رمان به یاد ماندنی کلیدر( نویسنده محمود دولت آبادی ) را خوانده اند با نام ارباب آلاجاقی آشنا هستند.این سوال همیشه در ذهن خواننده وجود دارد که آیا الداغی(الاجاقی) در خیانت به گل محمد ها و مرگ آنهادخیل بوده است؟ و آیا آلاجاقی نیز در آن خونریزی دست داشته، اما بعد از انتقام گیری تنها بازمانده خانواده گل محمد ها (خان محمد) تنها شاهد مرگ علی اکبر دهنه ای و پسر او هستیم و الداغی از این مجازات جان بدر می برد.شاید دلایل بسیاری برای این موضوع وجود داشته از جمله:
قدرت و نفوذ الداغی، ساکن سبزوار بودن او و در دسترس نبودن خانواده گل محمد برای انتقام گیری بخاطر ترس از گرفتار شدن و مسئله مهم تر این که گل محمدها الداغی را با چشم خودشان بین نیروهای حمله کننده ندیدند، اما علی اکبر دهنه ای و پسرش رو در روی آنان ایستادند و تفنگ به روی این خانواده کشیدند.
خانه ای که در عکس ها می بینید یک سوم از کل خانه الداغی است که در دوره قاجار خارج از حصار و باروی شهر و در فاصلهٔ کمی از دروازهٔ غربی شهر به نام دروازه‌عراق در خیابان عطاملک فعلی دقیقاً بر روی خندق شهر ساخته شده، خانه الداغی از طرف سازمان میراث فرهنگی به محلی برای بازدید و گردشگری میهمانان نوروزی تبدیل شده است.
آدرس :سبزوار – میدان دروازه عراق -خیابان عطاء الملک جنوبی
مطالب مرتبط :