جنگل ارسباران در دل طبیعت بکر و دست نخورده استان آذربایجان شرقی قرار دارد. جنگل ارسباران با وسعت بیش از ۷۰ هزار هکتار سرزمین پهناوری است که از شمال به رود ارس و از مشرق به مشگین شهر و مغان و از جنوب به سراب و اوجان و از مغرب به مرند و تبریز محدود است و شهرستان اهر را در بر می گیرد. بدون شک جنگل ارسباران از مکانهای دیدنی و تفریحی آذربایجان شرقی و همچنین ایران است. ارسبار یا آرازبار و قره داغ یا قراچه داغ نامهایی بودند که جنگل ارسباران در دورانهای مختلف به آنها معروف بوده است.
از ویژگی های منطقه ارسباران شامل کوههای بلند و درختان گوناگون است که نگاه هر بیننده ای را مجذوب و حیران خویش می سازد و همچنین زیست گاه حیواناتی از جمله: خرس قهوه ای، خوک وحشی، روباه، شغال، گرگ، سیاه گوش و…. ، پرندگانی از قبیل :کبک، کبک چیل، جی جاق، کلاغ نوک قرمز و پرندگان شکاری چون عقاب طلایی، شاهین و … همچنین از لحظ پوشش گیاهی دارای گونه های مختلف گیاهی منحصر به فرد سرخدار، ممرز، بلوط، فندق، گردو و سماق و غیره می باشد که گاه از نظر تنوع در جهان بی نظیر است.
برای آشنایی بیشتر با تبریز پیشنهاد می کنیم به صفحه جاهای دیدنی تبریز مراجعه بفرمایید.
فهرست
معرفی جنگل باشکوه ارسباران
زمرد سبز رنگ کوهستانی به نام جنگل زیبای ارسباران، خطه‌ای است که با تمام وجود گردشگران را به سمت خود می‌کشاند. این جنگل‌ها با ۱۳۰ هزار هکتار وسعت در کناره جنوبی رود ارس واقع شده است. بیش از ۷۰ هزار هکتار از این اراضی به‌عنوان ذخیره زیست‌کره در یونسکو به ثبت رسیده است. از این جنگل به‌عنوان سرمایه طبیعی ملی یاد میشود که باید به هر طریقی در زنده و جاودانه ماندن آن تلاش کرد.
این جنگل قبلاً با نام‌های ارسبار و آرازبار نیز شناخته می‌شد. نام‌گذاری این منطقه از روی رودخانه ارس (آراز) و کوه قره‌داغ گرفته شده است. ارسباران نسبت به مناطق دیگر در همسایگی خود، بارندگی بیشتری دارد که سبب پدیدآمدن چندین چشمه و رودخانه شده است. بارش‌های زیاد و تیره شدن پوشش کوهستان سبب شده تا به اینجا قره داغ نیز بگویند.
بهترین زمان سفر به جنگل ارسباران
در راهنمای سفر به تبریز، جاذبه‌ای بینظیر چون منطقه ارسباران دیده میشود؛ جایی که از دیدن آن پشیمان نخواهید شد. فرقی نمی‌کند در چه فصلی از سال راهی این دیار می‌شوید مهم این است که شیفته این جنگل رازآلود می‌شوید. ارسباران در منطقه‌ای کوهستانی و سرد واقع شده و معمولاً برای سفرهای نیمه دوم سال پیشنهاد نمی‌شود چون خشکی و سرما هوا شما را اذیت خواهد کرد. در عوض بهار و تابستان‌های اینجا عجیب دیدنی و خواستنی است.
ارسباران یکی از بهترین جنگل های ایران است که در هر فصلی از سال که راهی آن می‌شوید بهتر است به لباس‌های گرم مجهز باشید؛ چون اختلاف دما با شهر محل زندگی‌تان شما را غافل‌گیر می‌کند. با این تفاسیر فصل تابستان بهترین زمان سفر و گردش در جنگل سرسبز ارسباران است.
در اینکه جنگل در هر فصلی زیباست هیچ شکی نیست اما بر روی قاب عکسی که پاییز از یک جنگل میسازد، نمی‌توان قیمتی گذاشت. با وجود سرمای هوا و سخت بودن سفر در فصل پاییز به‌ویژه نیمه دوم؛ باز هم بسیاری از گردشگران نمی‌توانند از تماشای تصویر پاییزی جنگل بگذرند. جنگلی که درختانشان با رنگ‌های خیره‌کننده شما را جوری شیدا می‌کند که نتوانید دل از آن بکنید. بااین‌وجود نکته مهمی که نمی‌شود فراموش کرد سرمای سخت این منطقه است که باید از قبل به فکر آن باشید.
حیوانات جنگل های ارسباران
جنگل نماد شکوه و سرسبزی است و قطعاً در چنین جایی جانوران بسیاری لانه دارند که به زیبایی محیط‌زیست اضافه میکنند. تنوع بالای حیوانات ساکن در این جنگل، آن را به حیات وحشی خاص و حفاظت شده تبدیل کرده است. با وجود بسیاری از گونه‌های نادر جانوری، اینجا را موزه حیات‌وحش ایران نیز می‌دانند. بیش از ۲۰۰ گونه پرنده، ۴۰ گونه خزنده، ۵۰ نوع پستاندار، و تعداد زیادی از دوزیستان و آبزیان، تنها بخشی از حیات وحش متنوع این منطقه را تشکیل می‌دهند. در حال حاظر ارسباران به‌عنوان پارک ملی شناخته میشود و در سال ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ به‌عنوان منطقه شکار ممنوع و منطقه حفاظت شده معرفی شد.
از حیواناتی که در این جنگل زندگی میکنند می‌توان به کَل، بز، گراز، مارال (نوعی آهو) خرس قهوه‌ای، وشق (سیاه‌گوش) و پلنگ اشاره کرد. همچنین ارسباران زیستگاه پرندگانی چون: مرغ قفقازی سیاه یا همان قره خروس قفقازی، کبک، دراج، قرقاول و پرندگان شکاری است.
پوشش گیاهی ارسباران
کوههای پر از درخت که در بینشان مراتع دیده میشود، پوشش طبیعی انبوهی از این منطقه ساختهاند. تنوع جانورانی که از آن صحبت شد، در فضای امن این جنگل زندگی میکنند. از عمده درختان این منطقه می‌توان به چنار، ممز، توت، افرا، زبان گنجشک، گیلاس وحشی، بلوط، کیکم، سماق، زرشک، کلابی وحشی، زغال اخته، تمشک، انواع قارچها و انار وحشی اشاره کرد.
میوه های منطقه ارسباران
میوه ترش مزه بومی این جنگل نیز قره قات نام دارد که در اواسط تابستان به بار مینشیند. غیر از درختان میوه در این جنگل، بیش از ۴۰۰ گونه مختلف از گیاهان رشد میکنند. تقریباً نیمی از گیاهان منطقه خاصیت دارویی دارند که برای درمان و بهبود بسیاری از بیماریها به کار میروند.
جاهای دیدنی ارسباران
جنگل ارسباران تبریز آن‌قدر دیدنی است که بتواند بیش از یک روز، شما را به خود مشغول سازد؛ اما بهتر است حالا که تا اینجا آمدهاید از بخشهای متنوع این منطقه دیدن کنید. در این جا تا دلتان بخواهد مکان های دیدنی و طبیعی وجود دارد. روستاها و ییلاقات ارسباران از جاذبه های طبیعی و دیدنی این منطقه است که بازدید از آنها را باید حتماً در برنامه سفر خود قرار دهید.
روستا و منطقه حفاظت شده آینالو
آینالو یعنی آیینه و به سقف فلزی عمارت قدیمی اشاره دارد که نور را مثل آیینه منعکس میسازد. این عمارت متعلق به یک تاجر ارمنی بوده که چند باری نیز مرمت شده است. آینالو غیر از محیط زیبایی که دارد به دو جاذبه مهم شهرت پیدا کرده است که یکی از آنها محل نگهداری گوزن بومی منطقه به نام مرال است و دیگری کلیسا آینالو است. در این منطقه کمپ تفریحی و استراحتی برای گردشگران نیز تعبیه شده است.
این کلیسا طبق سنت ارامنه بیرون از منطقه مسکونی ساخته شده است و به زمان حضور ارامنه در این منطقه برمیگردد. این کلیسا کاملاً سالم است؛ اما جاده دسترسی ندارد و باید مسیر را پیاده طی کنید. طراحی و قدمت این کلیسا هم ردیف با کلیساهای جلفا است؛ ولی در بین گردشگران کمتر شناخته شده است.
جاذبه دیگر که در این منطقه ییلاقی دیده میشود، محل زندگی و تکثیر و نگهداری مرال است که اگر خوش‌شانس باشید میتوانید از بیرون منطقه حصارکشی شده آنها را ببینید. این‌گونه از گوزن به دلیل شکار بی‌رویه در معرض انقراض است و در این محیط از آن حفاظت میشود.
ییلاق ایل بسطاملو
یکی دیگر از معروفترین ییلاقات ارسباران مربوط به ییلاق ایل بسطاملو میشود. این مکان در فاصلهای مابین روستای شجاع آباد و قلعه بابک قرار گرفته است. طبیعت بینظیر اینجا سبب شده تا بیش از ۲۳۰۰۰ نفر از کوچ نشینان به این منطقه وارد شوند. ییلاق بسطاملو در ارتفاعات قرار گرفته که آب و هوای کوهستانی و خنکتری برای فصلهای گرم سال دارد. البته اگر در تابستان هم میهمان این منطقه باشید باید لباس گرم به همراه داشته باشید.
قلعه بابک
بابک خرمدین را همه ایرانیهای میشناسند و حالا میخواهیم به دیدن قلعه‌ای به نام این سردار مبارز آذربایجانی برویم. قلعه بابک در زمان خلافت معتصم عباسی، مرکز فرماندهی گروهی به نام خرمدینان بوده است. این قلعه شما را به یاد فیلمهای هالیوودی و مستندهای تلویزیونی میاندازد. بنایی که در نوک قله مرتفع و در فاصله ۳ کیلومتری از شهر کلیبر قرار دارد. سازهای کم نظیر که بدون ابزار حرفهای به‌صورت سنگی بر بالای کوه ساخته شده است. داستانهای بابک هنوز هم در گوش بچه های این دیار خوانده میشود و مردم به رشادتهای ۲۰ساله این دلیر افتخار میکنند.
دره و پارک جنگلی مکیدی
در نزدیکی قلعه بابک، جاده را به سمت قلعه دره سی و علی آباد که ادامه دهید به مکیدی میرسید. دره و پارک جنگلی مکیدی در کنار روستایی به همین نام قرار دارد که به عنوان تفرجگاهی تابستانی محبوب گردشگران شناخته میشود. در این منطقه امکانات اولیه مثل آلاچیق و آب آشامیدنی برای گردشگران فراهم شده است. اگر در فصل بهار و تابستان به اینجا آمدید میتوانید دامان خود را از گیاهان دارویی وحشی منطقه مثل بومادران، بابونه، شیرین بیان، آویشن و… پر کنید.
نکات مهم رفتن به جنگل ارسباران
حفظ جنگل و طبیعت میراث گذشتگان بر ما و نسل آینده واجب است. همانطوری که طبیعت جنگل با روی باز از ما استقبال کرد. بهتر است با مهر و پاکی آن را ترک کنیم و آسیبی به جنگل نزنیم. پیش از ترک جنگل از خاموش‌شدن کوچک‌ترین جرقه های آتشی که برافروخته اید مطمئن شوید. چرا که ویرانی جبران‌ناپذیری در این زیستگاه طبیعی به وجود خواهد آمد. حتماً با خودتان کیسه های زباله به همراه ببرید و کیسه های پر را، از محیط جنگل با خودتان خارج کنید.
در جنگل های منطقه ارسباران دمای هوا پایینتر است، پوشیدن لباس گرم از ملزومات این سفر جنگلی می باشد. کفش کوهنوردی، کرم ضدآفتاب، کلاه آفتاب‌گیر، پاور بانک، دوربین و کوله‌پشتی مجهز به وسایل مورد نیاز، از تجهیزاتی هستند که گردشگران در این سفر باید به همراه داشته باشند. محیط دلنشین جنگل با وجود زیبایی هایی که دارد میتواند خطرناک نیز باشد. چون محل زندگی حیوانات وحشی است و هیچ امکانات امنیتی در آن وجود ندارد. بهتر است فکر تنها رفتن به این جنگل انبوه و کوهستانی و کمپینگ انفرادی در آن را از سرتان بیرون کنید.
جنگل ارسباران کجاست؟
حالا که خیال سفر به خطه‌ای سرسبز را در سر داریم بهتر است ببینیم جنگل ارسباران تبریز کجاست؟ ارسباران منطقه‌ای وسیع در شمال غربی ایران و در شمال استان آذربایجان شرقی است. این منطقه از کشور، مرز دقیق و مشخصی ندارد و می‌توان گفت ارسباران منطقه‌ای بین شهرستان کلیبر تا سیه رود و از شهرستان اهر در جنوب تا رود ارس در شما امتداد دارد. کوههای ارسباران تمام این مناطق را شامل میشود؛ اما جنگل زیبای ارسباران در منطقه حفاظت شده محدودتری است.
مسیر دسترسی به جنگل ارسباران
برای رسیدن به این جنگل باشکوه، راه‌های مختلفی پیش روی شماست که باتوجه‌به مبدأ حرکت و شرایط خودتان، میتوانید هر کدام را انتخاب کنید. اگر سفر هوایی یا ریلی انتخاب شما برای بازدید از این جاذبه است باید برای قطار یا هواپیما بلیط شهر تبریز تهیه کنید و سپس از آنجا با کرایه خودرو به جنگل برسید.
مسیر دسترسی به جنگل از تبریز
از مبدأ حرکتتان که به تبریز رسیدید باید راه کلیبر را در حدود ۲۰۰ کیلومتر در پیش بگیرید. از کلیبر تا جنگل ارسباران در حدود ۴۶ کیلومتر فاصله وجود دارد.
مسیر دسترسی به جنگل از اردبیل
اگر از اردبیل راهی جنگل زیبای ارسباران هستید باید ابتدا به مشکین شهر بروید و سپس از آنجا خود را به اهر برسانید. از شهر اهر مسیرتان را به سمت کلیبر ادامه دهید و در نهایت با کمک راهنمای مسیر به جنگل میرسید.
مسیر دسترسی به جنگل از ارومیه
مسیر دسترسی به منطقه ارسباران از شهر ارومیه از تبریز می‌گذرد. ابتدا باید خود را به تبریز برسانید سپس مسیر گفته شده برای تبریز تا جنگل را پی بگیرید.
مطالب مرتبط :