جشن میانه پاییز ، جشن باستانی ایران است که در پانزدهم آبان درست در نیمه پاییز برگزار می شد. این جشن با نام پاییزانه هم یاد می شود و در گاه شمار ایرانیان به معنای آغاز سرما بوده است .ایران سرزمین جشن‌ها و آیین‌هاست. این جمله شاید رنگ و بوی اغراق داشته باشد، اما وقتی سیری در جشن های ایران کنید میان جشنهای برگزار شده در این سرزمین، به‌درستی این نکته پی می‌بریم.
برخی از این جشن‌ها مانند نوروز باستانی، شب یلدا و حتی جشن مهرگان، به شهرت رسیدند اما برخی دیگر مهجور ماندند و آرام آرام از یادها رفتند.جشن‌ها و فاصله‌های میان آن‌ها در متون کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه‌های مشخصی است که به مانند دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آن‌ها، موجب گسست کل این رشته خواهد شد. چنانکه در منابع ایرانی آمده است، جشن سده پس از ۴۰ روز از شب یلدا یا چله، و پس از ۱۰۰ روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از ۲۵ روز از جشن اسفندگان است. این اندازه‌ها و فاصله‌های تعریف شده در متون و منابع کهن ایرانی، تنها با گاهشماری ایرانی با ماه‌های سی و یک‌روزه (مبدا هجری خورشیدی فعلی) که بزرگترین دستاورد دانش گاهشماری در جهان است، مطابق است.
فصل پاییز و جشن میانه پاییز
پاییز فصل جشنهای ایرانی است؛ از جمله جشن آبانگان در تقویم ایرانیان که چهارم آبان برگزار می‌شود. یکی دیگر از آن‌ها جشن میانه پاییز است. پانزدهم آبان میانه فصل پاییز در گاهشماری ایرانی بنام «اَیاثرِم» در اوستایی «اَیاثرِمَـه» هنگام برگزاری جشنی به نام «پاییزانه» یا «جشن میانه پاییز» است که در گاه‌شمار ایرانیان به‌معنای «آغاز سرما» بوده است و زمان برگزاری آن در زندگی کشاورزی و دامپروری هنگامی است که گله‌های گوسفند از چراگاه‌های تابستانی به محل زمستانی خود باز می‌گردند.
در باور سنتی زرتشتیان، گاهنبار ایاسرم گاه هنگامی است که خداوند گیاهان را آفریده است. این گاه در باور سنتی زرتشتیان هنگامی است که خداوند گیاهان و رستنی‌ها را آفریده است. عنصر اجتماعی این جشن‌ها در این بود که زن و مرد، پیر و جوان و کودک، فقیر و غنی، ارباب و رعیت، همه یکسان در آن شرکت می‌کردند و در یک‌جا گرد می‌آمدند و از یک سفره غذا می‌خوردند و این امر باعث همبستگی بیشتر اجتماعی می‌شد.
گاهنبار چیست ؟
گاهنبار از ترکیب دو کلمه گاهان و بار تشکیل شده است، گاهان به معنای زمان و بار به معنای نتیجه (ثمر) است، پس گاهنبار به معنای زمان به ثمر رسیدن است.
گاهنبار همان شش روزی است که اورمزد دنیا را آفریده و در اول هر گاه باید یک جشن برگزار شود. آیین شش گاهنبار در شاهنامه آمده و بسیار قدیمی است و به اوایل دوره پیشدادی می رسد. هر سال دارای شش گاهنبار است و برای هر کدام از گاهنبارها پنج روز جشن گرفته می شود، زرتشتیان در هر گاهنبار به خیرات و اطعام می پردازند و از درگاه اهورامزدا برای آفرینش جهان سپاسگزاری می کنند.
شش گاهنبار مهم ایران عبارتند از:
میدیوزرم:
گاهنبار اول یا میدیوزرم که در آن آسمان آفریده شده و برابر با ۱۵ اردیبهشت است.
میدیوشم:
گاهنبار دوم یا میدیوشم که در آن آب آفریده شده و برابر با ۱۵ تیرماه برگزار می شود.
پیتی شهیم:
پیتی شهیم یا گاهنبار سوم که در آن زمین آفریده شده و برابر با ۳۱ شهریور ماه برگزار می شود.
ایاثرم (ایاسرم):
ایاثرم یا گاهنبار چهارم که در آن گیاه آفریده شده و برابر با ۱۵ آبان برگزار می شود و به معنای آغاز سرماست.
میدیارم:
میدیارم یا گاهنبار پنجم است که در آن جانوران آفریده شده و برابر با ۲۰ دی ماه برگزار می شود که هنگامی که مردم، چوپانان و کشاورزان در آرامشند . میدیارم به معنای میان دی ماه، میان آرامش و میان زمستان است.
همس پت میدیم:
همس پت میدیم یا گاهنبار ششم است که روز آفرینش مردمان بوده است و در روز آغاز اعتدال بهاری و برابر شدن ساعت های روز و شب برگزار می شود.
آداب و رسوم جشن گاهنبار پاییزانه یا ایاثرم یا جشن میانه پاییز
در همه جشن های گاهنبار همه افراد در طبقات مختلف، اعم از فقیر و غنی و هر جنسیتی شرکت می کردند. جشن میانه پاییز مانند همه جشن های باستانی از آداب ویژه ای برخوردار بود.در این جشن ابتدا مراسمی به نام مراسم واج یشت برگزار می شد که در آن یکی از موبدان به یسناخوانی می پرداخت و موبدان دیگر نیز با او هم نوا می شدند.جشن میانه پاییز در پنج روز در آتشکده ها، تالارها یا خانه های مردم برگزار می شد که حاضرین در آن باهم، هم پیمان و هم باور و هم اندیش می شدند زیرا در گذشته تحمل در برابر بلایای طبیعی، خشکسالی، سیل، زلزله، طوفان و مانند آن تنها با همازوری و پشتیبانی از یکدیگر شدنی بود. در آخر مراسم همه دور یک سفره جمع شده و خشکبار، نان یا ناهار و شام میل می کردند.
شرکت در مراسم گاهنبار وظیفه دینی برای همه بود و هر کس به اندازه درآمد و تواناییش هزینه آن را می پرداخت و اختیاری بود. نکته مثبت این جشن ها این بود که جنسیت و ثروت در جشن ها مطرح نبود و همه زرتشتیان در یک جا گرد می آمدند از یک سفره و از یک غذا می خوردند و این امر باعث همبستگی بیشتر اجتماعی می شد. در پایان این مراسم هر چه از جشن باقی می ماند، به خانه افراد بینوا و نیازمند فرستاده می شد.
مهمترین اشیایی که بر سر سفره گاهنبارها می گذاشتند :
مجمر آتش و چراغ روغنی.
ظروف مسی
میوه
آب
مورد و سرو
پیشنهاد می کنیم با جشن های باستانی ایران؛ آبانگاه هم آشنا شوید.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.