تپه ماهورهای هلوش

تپه ماهورهای هلوش مربوط به سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان پل‌دختر، بخش مرکزی، دهستان جایدر، چسبیده به جنوب روستای هلوش واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۴۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. محدوده جغرافیایی حلوش یکی از روستاهایی است که در استان لرستان در جنوب شهرستان پلدختر و در کنار پل باستانی گاومیشان واقع شده است. این روستا بالغ بر ۲۵۰۰ نفر جمعیت داشته و شغل اکثر ساکنان این روستا کشاورزی و دامپروری است.

اهالی این روستا با کشت محصولاتی از قبیل خیار، گوجه و گندم سهم زیادی از اقتصاد منطقه را به خود اختصاص داده اند. زمین های این روستا از لحاظ حاصلخیزی در ردیف بهترین زمین های منطقه بوده و همواره محصولات آن در میادین میوه و تره بار از شهرت و آوازه خاصی برخوردار می باشد. روستای حلوش از جنوب به رودخانه صیمره و کبیرکوه در استان ایلام و از شمال به چل جایدر و شهرستان پلدختر و از طرف شرق به کوهای اطراف جاده اندیمشک و از طرف مغرب نیز به شهرستان دره شهر مشرف است.

وجه تسمه در مورد علت نامگذاری این روستا نظرات متعددی وجود دارد که به بررسی آنها می پردازیم:

الف) عده ای بر این عقیده اند که : در زمان ساسانیان برای ساختن پل باستانی گاومیشان از معماران کشورهای خارجی استفاده می کردند. این افراد برای گذران اوقات استراحت به روستاهای همجوار پل می رفتند. از جمله روستاهای اطراف این پل همین روستا بوده که به خاطر داشتن افراد خونگرم و نیز طبیعت باصفا و زیبایی خاصی که داشته است مهندسان و معماران آن زمان ره به طرف خود کشانده و آنها نیز به خاطر زیبایی آن، نام « هلوش » را بر آن نهاده اند. و از آن پس به این نام خوانده می شده است. اما قبل از آن چه نامی داشته است معلوم نیست و شاید هم چون تنها از یک قبله بوده اسم خاصی نداشته است. اما علیرغم تلاش ها و جستجوهای مکرر و زیاد در بین دایره المعارف ها و کتب دیگر، واژه ای بنام «هلوش» یافت نشده و فاقد هر معنا و مفهومی بوده و می توان با استناد به این کتب این نظریه را مردود اعلام کرد.

ب) نظریه دوم اینکه : در زمان های قدیم مردم برای تجارت از شهرستانهای دزفول و اطراف آن برای تجارت و امرار معاش به سمت غرب خود حرکت می کرده اند. ولی در بین راه همواره مورد تهاجم دزدان قرار می گرفته اند. از جمله روستاهایی که در اطراف این راه بوده اند روستای حلوش بوده که آنها برای بی ارزش کردن این روستا به آن «هلش» به معنای « رهایش کن» نام نهاده اند. اما از آنجا که در این مسیر روستاهای فراوانی وجود داشته و نیز با توجه به فاصله زیاد این روستا از راه ارتباطی و تجاری مذکور و همچنین زبانزد بودن و پیشینه تاریخی داشتن این روستا، این نظریه نیز که در هیچ کتابی به ثبت نرسیده و تنها در بین اقوال شایع است نمی تواند وجاهت تاریخی داشته باشد و مردود اعلام شده است.

ج) اما نظریه سوم که از جایگاه بهتری نسبت به دو نظریه دیگرذ برخوردار است اینکه: در زمان های بسیار دور در این منطقه کوه آتشفشان بزرگی وجود داشته که منفجر شده و گدازه های آن به اطراف پراکنده شده اند. پس از گذشت سال ها از این ماجرا، از اولین روستاهایی که در حاشیه این گدازه های پخش شده بوجود آمده همین روستا بوده که در ابتدا از آن به عنوان « حول و حوش» یا کرده اند که بعدها به خاطر سهولت تلفظ ، به « حلوش » تغییر نام یافته است. واژه ی حلوش را می توان در دایره المعارف بزرگ جهان نیز یافت. در جلوی نام آن نوشته شده: ((( حلوش: مخفف کلمه حول و حوش به معنای حوالی – نام محلی است.))) . همچنین در لغت نامه دهخدا تحت این عنوان آمده است: دهی است از دهستان بالاگریوه بخش ملاوی شهرستان خرم آباد. ناحیه ای است واقع در تپه ماهور، گرمسیر و مالاریایی . دارای ۲۰۰ تن سکنه میباشد. اهالی فارسی زبانند. از چشمه حلوش مشروب میشود.محصولاتش غلات و لبنیات است . اهالی به کشاورزی و گله داری گذران میکنند. راه آن مالرو است .

ساکنین از طایفه میررضائی هستند. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۶). البته این تعریف مربوط به چند سال قبل می باشد. هم اکنون جمعیت آن بالغ بر ۲۵۰۰ نفر، در حدود ۴۵۰ خانوار بوده و دارای راه آسفالته، خیابان کشی شده و همچنین از نعمت آب، برق، تلفن، پست بانک، دبیرستان، بهداری و … برخوردار است. حلوش یا هلوش با توجه به مطالب بالا و تأیید نام حلوش و رجحان آن بر دیگر نظریه ها، باید متذکر شد که طرز نوشتار صحیح آن « حلوش » است نه « هلوش».

اما متأسفانه اکثراً بدون داشتن هیچ دلیل و مدرکی مستند آن را به صورت هلوش می نویسند در حالی که کاملاً غلط بوده و اصل آن « حلوش» است. این تپه در ۱ کیلومتری غرب روستای هِلُوش در فاصله ی ۱۰۰ متری دره بسیارعمیق رود سیمره قرار گرفته و حدود ۵/۰ هکتار مساحت دارد. محوطه در سطح یک تپه­ مرتفع و طبیعی قرار دارد و دربرگیرنده یک دوره استقراری اوروکی است. این استقرار بر دشت پایین دست و اطراف رود سیمره و همچنین استقرار اوروکی هلوش کاملا مشرف است. در سطح تپه سفال­های نخودی با آمیز? ترکیبی معدنی – گیاهی با تزئین نقش طنابی شکل فشار انگشتی در زیر لبه متعلق به دوره اوروک پیدا می­شود. ضلع جنوبی محوطه باغی خشکیده دیده می شود. ضلع غربی محوطه نیز به کشت غلات اختصاص داده شده است که نهایتا بواسطه دره ای به رود سیمره می رسد.در شمال محوطه نیز فعالیت های کشاورزی صورت می گیرد.