تالاب بیشه دالان و قابلیت توسعه اکوتوریسم در بروجرد

تالاب بیشه دالان بروجرد به عنوان یکی از مهم‌ترین تالاب های غرب کشور علاوه بر نقش محیط زیستی که در جلوگیری از سیلاب ها و تثبیت ریزگردها دارد، از نظر گردشگری ظرفیت مطلوبی در بروجرد فراهم کرده و زمینه ای برای رونق فعالیت‌های اکوتوریستی نظیر طبیعت گردی و پرنده نگری است.

کارشناسان فعال در حوزه محیط زیست و تالاب ها بر این باورند که تالاب بیشه دالان از این ظرفیت و قابلیت برخوردار است که ضمن رونق گردشگری طبیعت و پرنده نگری و پرورش ماهی که علاقمندان خاص خود را دارد از نظر صنایع دستی همچون بوریا بافی مورد توجه گردشگران قرار گیرد و رونق این صنایع دستی منجر به رونق برخی مشاغل و رفاه ساکنان محلی شود.

تالاب بیشه دالان در سطح ملی یک زیست‌بوم با ارزش است که از ارزش تنوع زیستی غنی و ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بالایی برخوردار است اما نکته قابل توجه این است که این تالاب در معرض تهدیدهایی اعم از اتش سوزی های عمدی، شرایط کم‌آبی و آلودگی کیفیت آب، کشاورزی ناپایدار و تغییر کاربری در حریم آن قرار دارد که کارکردهای زیست‌محیطی این زیست‌بوم با ارزش را به طور کامل تهدید می‌کند.

هرچند در سال های اخیر تلاش‌هایی برای احیای کارکردهای این زیست‌بوم طبیعی، ارتقای کمی و کیفی آب و کاهش اثرات منفی زیست ‌محیطی در طرح‌های توسعه ای صورت گرفته و آموزش جوامع محلی مبنی بر اینکه معیشت آنان با بقای تالاب گره خورده انجام شده اما حفاظت از تالاب بیشه دالان نیازمند مشارکت بیشتر مردم منطقه است.

تالاب بیشه دالان در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی بروجرد و دشت سیلاخور واقع شده و از گذشته تاکنون زیستگاه پرندگان مهاجری بوده که برخی ماه های سال را در این منطقه می گذرانند، بنا بر گفته کارشناس زیستگاه ها و امور مناطق زیست محیطی لرستان، پرنده نگری یکی از صنعت های گردشگری در جهان است که از نظر اقتصادی نیز درامد بالایی دارد، ایران در مسیر پرندگان مهاجر است و طبق آمار ۵۲۰ گونه پرنده به ایران مهاجرت کرده یا ساکن هستند.
محسن امیری می افزاید: یازده تالاب در پلدختر و تالاب بیشه دالان محلی برای پذیرش پرندگان مهاجر در فصول مختلف سال هستند که ظرفیت خوبی برای رونق صنعت گردشگری پرنده نگری در لرستان محسوب می‌شود، ۲۵۸ گونه پرنده در لرستان تاکنون شناسایی شده که می تواند صنعت گردشگری پرنده نگری را که بسیار جذاب و مفرح است را رونق بخشد.

معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان نیز می گوید: لرستان در مسیر مهاجرت های داخلی و خارجی پرندگان قرار دارد و تالاب های این استان بیشتر در مسیر زمستان گذرانی پرندگان مهاجر هستند اما در برخی فصول نیز پرندگان بومی کشور تالاب های لرستان را مقصد مهاجرت خود قرار می دهند.

نبی الله قائدرحمت می افزاید: تنوع ارتفاعی تالاب های لرستان ظرفیت بسیار خوبی برای تنوع زیستی و حضور متنوع پرندگان مهاجر در استان شده است بطوریکه سال گذشته ۷۶ گونه پرنده مهاجر در جمعیت ۱۸ هزار و ۴۰۵ قطعه در سطح تالاب ها و کنار رودخانه های لرستان مشاهده شد. لرستان به دلیل دارا بودن آب و هوای چهار فصل محل مناسبی برای هدف پرندگان مهاجر است و با آغاز فصل سرد نیز، مکان مطلوبی برای زمستان گذرانی پرندگان محسوب می شود.

آنچه کارشناسان محیط زیست بر آن تاکید دارند این است که درآمد تالاب ها فقط در بخش پرنده نگری بیشتر از کشاورزی و دیگر کارها در این مناطق است زیرا منافع مردم منطقه با حضور گردشگران تامین خواهد شد که انتقال این باور به ساکنان محلی نیاز به آموزش و همراهی مردم دارد.

بیشه دالان و ظرفیت های توسعه اکوتوریسم

بیشه دالان بروجرد به عنوان یکی از تالاب های بزرگ، بکر، طبیعی و دیدنی شهرستان بروجرد هرساله به هنگام فصل کوچ پذیرای انواع پرندگان مهاجر است. در این خصوص رییس اداره محیط زیست بروجرد می گوید: شهرستان بروجرد دارای قابلیت های مناسبی درحوزه گردشگری است که در این بین، تالاب بیشه دالان از ظرفیت مطلوبی در توسعه این صنعت و طبیعت گردی در بروجرد محسوب می‌شود.

اصغر بلکی وند در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به ظرفیت قابل توجه تالاب بیشه دالان از جمله قابلیت های اکولوژیکی، بیولوژیکی و زیبایی شناختی، در این تالاب امکان ایجاد و توسعه فعالیت‌های اکوتوریستی نظیر طبیعت گردی و پرنده نگری (bird watching) مهیا است. جذب اکوتوریست و توسعه گردشگری و بوم گردی در شهرستان بروجرد علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی و جذب گردشگر در رفاه محلی و اشتغال زایی در زمینه گردشگری می تواند به تغییرات مثبتی در زندگی مردم بومی این منطقه منجر شود.

رییس اداره محیط زیست بروجرد یادآور شد: تالاب بیشه دالان در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بروجرد و در دشت سیلاخور واقع شده که از جنبه های مختلفی اعم از زیست محیطی، اکوتوریسم و طبیعت گردی قابل توجه است و از این نظر که زیستگاهی برای پرندگان مهاجر در فصولی از سال محسوب می شود هم دارای اهمیت است.

بلکی وند با اشاره به آتش سوزی های عمدی که در این تالاب رخ می دهد گفت: یکی از مهمترین چالش های زیست محیطی شهرستان در بخش طبیعی، تغییر کاربری و تبدیل اراضی و مراتع به خصوص در حاشیه تالاب بیشه دالان است که افرادی برای رسیدن به این مقصود به آتش سوزی های عمدی در حاشیه این تالاب اقدام می کنند.

وی گفت: برخی افراد به منظور افزایش غیر مجاز مساحت اراضی زراعی خود اقدام به آتش زدن مراتع و بیشه زارهای مجاور نموده، که همواره مورد برخورد قانونی در این خصوص قرار می گیرند. با هر آتش سوزی که در تالاب رخ می دهد علاوه بر تخریب این زیستگاه ارزشمند، شماری از جانوارن و پرندگان این منطقه تلف و تعدادی از پرندگان نیز مجبور به مهاجرت می شوند.

رییس اداره حفاظت محیط زیست بروجرد با اشاره به اجرای هوشمندسازی پایش تالاب بیشه دالان گفت: این هوشمندسازی نقش مهمی در نظارت مستمر و برخورد با تخلفات محیط زیستی و تهدیدهای تالاب بیشه دالان از طرف افراد سودجو و یا ناآگاه به ارزش‌های این تالاب دارد.

بلکی وند گفت: حفاظت از تالاب با نصب دوربین‌های نظارتی آنلاین در تالاب بیشه دالان باعث می شود تا با دریافت اولین تصاویر آنلاین از موارد شروع آتش‌سوزی در این تالاب ، بلافاصله نیروهای یگان حفاظت محیط زیست در محل آتش سوزی حاضر شوند و قبل از انتشار وسیع و ایجاد خسارت ، آتش سوزی را مهار کنند.

ورود پساب سطحی روستاهای بالاست به تالاب

رییس محیط زیست بروجرد گفت: یکی دیگر از مشکلات اصلی وضعیت فعلی تالاب بیشه دالان ورود پساب سطحی روستاهای بالادست به تالاب است که موجب آلودگی زیست محیطی این تالاب می شود، علاوه بر عدم همکاری مردم در حفظ این زیست بوم، عدم ایفای وظایف و ترک فعل برخی از سازمان ها و ادارات ذیربط با حفاظت از تالاب از دیگر مشکلاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی گفت: عدم رعایت حقابه زیست محیطی تالاب و استفاده بی رویه و بدون ضابطه در کشاورزی عمدتا سنتی ، بر هم زدن سیستم هیدرولوژیکی منطقه و انحراف آب از تالاب به منظور خشکاندن و تغییر کاربری اراضی و شکار غیر مجاز بخصوص پرندگان مهاجر از دیدگر آسیب هایی است که تالاب بیشه دالان را تهدید می کند.

حیات دوباره با هدایت آب های پاییزه به تالاب

یکی دیگر از مشکلات تالاب بیشه دالان بروجرد کم شدن آب آن بر اثر کاهش بارندگی و تغییر کاربری زمین های اطراف ان است که کارشناسان محیط زیست راهکار هدایت رواناب های به سمت تالاب در فصول پاییز و زمستان پیشنهاد می دهند در این خصوص علی نصیری یکی از فعالان محیط زیست بروجرد می گوید: در فصل پاییز و زمستان که کشاورزی در منطقه وجود ندارد می توان با هدایت آب رودخانه و رواناب ها به تالاب بیشه دالان، آن را آبگیری کرد. هدف نهایی حفاظت و احیای محدوده تالاب، همزمان با تامین حقابه، حفظ تنوع زیستی است که بر پایه آموزش و توان‌افزایی تمامی ذینفعان و حمایت از معیشت‌های سازگار با شرایط تالابی صورت می گیرد.

آنچه مسوولان محیط زیست و فعالان و کارشناسان این حوزه بر آن تاکید دارند این است که تالاب بیشه داران قابلیت مطلوبی در رونق گردشگری این منطقه می تواند داشته باشد که احیای این ظرفیت همکاری و همراهی مردم محلی و کشاورزان با دستگاه هایی همچونن محیط زیست ، آب منطقه ای و جهاد کشاورزی را می طلبد . نکته قابل تامل دیگر در این خصوص این است که ؛ طبیعت تنها با انجام اقدامات اداری و دستگیری متخلفان به حالت اولیه باز نمی گردد باید آموزش و پیشگیری از تخریب به موقع اعمال شود تا از مانع از بروز خسارات سنگین در این حوزه شد.

تالاب بیشه دالان ، زیستگاه پرندگان مهاجری ‌است که برخی ماه های سال را در این منطقه می‌گذرانند، علاوه بر آن جانوران بومی دیگری از گروه پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران در این منطقه زیست می‌کنند.
پرندگان آبزی و کنار آبزی( از جمله انواع مرغابی، حواصیل و اگرِت، لک لک )، خزندگان (مار، لاک‌پشت، لاسرتا )، پرندگان شکاری (شاهین، قرقی، عقاب طلایی، سارگپه ) ،گرگ، شغال ، روباه، گراز، خرگوش و سگ آبی از جمله حیواناتی هستند که در این منطقه یافت می‌شوند.

به دلیل استفاده بی رویه از زمین ها و منابع آبی اطراف این آبگیر و نیز واریز فاضلاب روستاهای مجاور به درون آن، تالاب بیشه دالان در سال های اخیر مورد تهدید جدی قرار گرفته و مساحت آن در حدود یک دهه گذشته از ۹۰۰ به ۴۵۰ هکتار کاهش یافته است.اما فعلان محیط زیست همواره بر اولویت احیای این تالاب تاکید دارند تا بتوان از ظرفیت های گردشگری آن که قطعا فراتر از جنبه کشاورزی آن است در راستای توسعه و رونق اقتصادی این منطقه بهره گرفت.اجرای طرح هایی همچون ، هوشمندسازی پایش تالاب بیشه دالان به منظور مستمر و برخورد با تخلفات محیط زیستی و تهدیدهای تالاب بیشه دالان از طرف افراد سودجو و یا ناآگاه به ارزش‌های این تالاب از جمله اقداماتی است که اخیرا در راستای حفاظت از این تالاب انجام شده است.