بقعه میر محمد حنفیه خارگ ،مربوط به سدهٔ ۹ ه.ق است و در شهرستان بوشهر، جزیره خارگ واقع شده است . این اثر در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۰۵ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بقعه میر محمد حنفیه از مهم ترین زیارتگاه های موجود در جنوب ایران است که در استان بوشهر و جزیره خارک واقع شده است. بنای بقعه میر محمد حنفیه که تاریخ ۷۳۸ (ه- ق) را برخود دارد،مربوط به حکمرانی سلسله سلجوقیان در ایران است.این بنا با دو گنبد حرمی شکل مضرس وگنبد مدور کوچک ،زیبایی خاصی را بوجود آورده است. فضای درونی بقعه میر محمد حنفیه با کاشی کاری ستاره ای وهشت ضلعی تزئین شده است.
میر محمد حنیفه که بود ؟
تولد ایشان در سال ۱۵ و یا ۱۷ هـ.ق میباشد، محمد فرزند گرامی و عظیمالشأن امام علی(ع) است و او را به جد مادریش (حنفیه) نسبت میدهند. نام مادرش «خولة» دختر جعفر بن قیس… بن حنفیه بود.
روزی علی(ع) به پیامبر(ص) عرض کرد: اگر خداوند، پسر به من داد، اجازه میفرمائید نام شما را بر او بگذارم؟ پیامبر فرمود: آری. و در روایت دیگر چنین است که پیامبر به علی(ع) فرمود: «ان ولدت منک غلاما فسمه باسمی و کنه بکنیتی، فولد له بعد موت فاطمه(ع)، غلاما فسماه محمد و کناه ابوالقاسم.» اگر پسری از تو بوجود آمد نام را نام من و کنیهاش را کنیه من بگذار سپس خداوند بعد از شهادت حضرت فاطمه(ع) فرزندی عنایت فرمود که نامش را محمد و کنیه او را ابوالقاسم نهاد.
واقدی گوید: «محمد حنفیه در سن ۶۵ سالگی، در سال ۸۲ (هـ.ق) از دنیا رفت.» محمد حنفیه در زمان حیات پدر بزرگوارش امیرمؤمنان، یار و مددکار حضرتش بود و از پدر، اطاعت محض داشت و در جنگهای حضرت، خصوصاً جنگ جمل و صفین، در کنار پدر و برادرانش امام حسن و امام حسین(ع) با معاویه و دار و دستهاش جنگید.«بلاذری» در کتاب خود شرح حال نسبتاً مفصلی از محمد حنفیه دارد.
براساس اعتقاد اکثر محققین ومورخین ،این بقعه آرامگاه محمد حنفیه فرزند امیر المومنین علی {علیه السلام}است وکتیبه ای بدین مضمون نیز در داخل آرامگاه وجود دارد.بنابر اعتقادی میرمحمد حنفیه ،فرزند حضرت علی {علیه السلام}،بر اثر ظلم وستم بنی امیه و بنی مروان نسبت به خاندان بنی هاشم از مدینه مهاجرت کرده ودر راه بصره در خارگ اقامت گزیده وبدلیل مسمومیت فوت کرده است.گنبد این آرامگاه شباهت زیادی با گنبد آرامگاه دانیال نبی در شوش دارد.کاشی کاری فضای دیوار های داخلی آرامگاه ،اغلب زرین فام ودارای اهمیت فراوانی است.
ویژگیهای معماری
بنای امامزاده میر محمد حنفیه معماری جالب و در عین حال ساده و زیبا دارد. این بنا که در سده هشت هجری قمری ساخته شده از لحاظ معماری تحت تاثیر اقلیم احداث شده است. «علی بن حسین بخارایی»، نام سازنده این اثر تاریخی است. وی در این بارگاه دو گنبد هرمی شکل و گنبدی دایره ای و کوچک را طرحی و اجرا کرده است. نمونه های شبیه به این بنا در بغداد و مناطق نزدیک به خلیج فارس دیده می شود.
بنای این امامزاده در دو قسمت آرامگاه و مصلی ساخته است. بخش آرامگاه چهارگوشی با مساحت ۲۰ متر مربع است. محرابی زیبا در بخشی از آرامگاه تعبیه کرده اند که به مصلی راه دارد. احتمالا ساختمان مصلی با فاصله زمانی حدود ۲۰۰ سال پس از ساخت بنای آرامگاه، احداث شده است. فضای داخلی آرامگاه را با استفاده از کاشی های ستاره ای هشت ضلعی تزئین کرده اند که متعلق به عهد مغول است. روی کاشی ها تاریخ ۷۳۸ هجری قمری دیده می شود. همچنین در برخی از نقاط فضای درونی آرامگاه، کاشی هایی به رنگ آبی روشن، تیره و نیز سفید با لعاب هایی از رنگ سیاه را می توان مشاهده کرد که احتمال می رود پس از نیمه نخست قرن ۱۴ میلادی تعبیه شده اند. در بخش محراب آرامگاه نیز کاشی کاریهایی زیبا و تماشایی کار شده است. از آجر، گچ و آهک و نیز سنگهای محل برای ساخت بنای بقعه استفاده کرده اند.
مصلی بنایی چهار ایوانی با اضلاع هفت متر است که قسمت ورودی آن در سمت شرقی قرار دارد. در بخش داخلی مصلی تزئیناتی زیبا و چشمگیر با استفاده از هنر کاشی کاری صورت گرفته است. در این تزئینات از کاشیهای کوکبی شکلی استفاده کرده اند که متعلق به دوران ایلخانی است. تنوع جالبی از رنگ و طرح را در کاشی ها می توان مشاهده کرد. با وجودی که بخش زیادی از این تزئینات کاشی کاری از بین رفته است؛ ولی همچنان می توان زیبایی آنرا در نوشته های حاشیه کاشی ها با خط نستعلیق مشاهده کرد. اشعار سعدی بیشتر این نوشته ها را شامل می شود که از جمله آنها می توان به بیت زیر اشاره کرد:
ابر و باد و مه خورشید و فلک در کارند
تا تو نانی بکف آری و به غفلت نخوری
همچنین در این آرامگاه دو قبر دیده می شود: مقبره اصلی با ضریحی از جنس چوب مشبک کاری شده و صندوق قبری ساده که سنگ قبر زیر صندوق قابل مشاهده نیست. قبر دوم در بخش شمال غربی که به دیوار تکیه داده شده و با توجه به روایات مردم محلی، احتمالا متعلق به معمار و استادکار آرامگاه است.
گنبد
این آرامگاه دو گنبد دارد: گنبدی مدور، برخلاف دیگر نمونه های نوع خود کوچک و گنبدی مخروطی یا رُک، با ساختاری مقرنس (پله پله) که جایگاه آرام گرفتن پرندگان جزیره است که هر از چندی با پرواز دسته جمعی یا فرودشان، جلوه ای زیبا تر به این بنا می دهند. ناگفته نماند که گنبد آرامگاه حنفیه خارک، به گنبد آرامگاه دانیال نبی در شوش شباهت قابل توجهی دارد. سطوح جانبی آرامگاه محمد حنفیه جزیره خارک، بیش از چهار متر ارتفاع دارد و در هر یک از گوشه های آن، لچکی هایی ایجاد شده اند. بدین وسیله طرح چهار ضلعی را به چند ضلعی تبدیل ساخته اند و گنبدی مضرسی را روی آن ایجاد کرده اند. در نمای بیرونی گنبد می توان سه دوره و دو ردیف به شکل پله را مشاهده کرد که با استفاده از منشورهایی منظم، ایجاد شده اند و روی آنها، گنبدی پیازی شکل با یک قبه، قرار گرفته است.
اماکن جزیره خارگ پیش از استقرار صنعت نفت از شرق به سمت غرب عبارت بودند از:
آثار قلعه هلندیها، گورستان اسلامی، آبادی خارک، خط راهآهن، گورستان مسیحی، قبر ابوبکر، قبر علمدار، باغ هلندیها، گورستان پیشاسلامی، دخمهها، بقعه میر محمد، قبر دیدهبان، کرّهانگیزها، دو خواهرون (که متأسفانه اکنون تخریب گردیدهاست).
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.