حاجی فیروز که در بین همه ایرانیان و بسیاری از کشورهای همسایه و فارسی زبان، با شروع جشنی باستانی به نام نوروز که هر ساله بر سر زمانی مشخص جشن می گیرند، ظاهر می شوند . نوروز برای آن دسته از کشورهایی که آن را جشن می گیرند بسیار باارزش است و جز مراسمی به حساب می آید که به هر ترتیبی که شده باید آن را به مرحله اجرا برسانند.حال باید بدانیم که شخصیت ها و مراسمی که در نوروز این جشن باستانی هستند از کجا آمده اند و افسانه حاجی فیروز چیست ؟در این مطلب با چهارشنبه سوری ، نوروز و حاجی فیروز و سیزده بدر آشنا می شویم .
چهارشنبه سوری، چهارشنبه سرخ
یکی از نکاتی که باید اول از هر چیز در مورد تاریخچه حاجی فیروز و روزهای پایانی سال بدانیم این است که ایرانیان باستان به شکل امروزی بر روی هر روز هفته عدد نمی گذاشتند و در عوض هر روز از سال را با نام یکی از فرشتگان مقرّب نام گذاری می کردند تا بتوانند روزهای سال را از یکدیگر بشناسند. به عنوان مثال؛ ایرانیان باستان روز اول هر ماه را «هرمز» و روز شانزدهم هر ماه را «مهر» می نامیدند. چیزی که امروز ما آن را هفته می نامیم در واقع برگرفته از فرهنگ تاریخ نگاری قوم یهود است که در آن از شش روز وجود دارد که روز هفتم را «شنبد» به معنای استراحت می نامیدند و روز تعطیل محسوب می شده است؛ این نوع از روزشماری در تاریخ یهودیت برگرفته از کتاب مقدس این قوم است که معتقد است خداوند جهان را در شش روز آفریده و در روز هفتم، بعد از اتمام ساختن جهان، استراحت کرده است. به دلیل این که زبان عربی همان ریشه زبان عبری است و اعراب نیز بعدها با ایرانیان حشر و نشر بسیاری پیدا کرده اند، پس روزهای هفته با نام های امروزی در فرهنگ ایرانی وارد شده است. البته در فرهنگ اسلام به روز «شنبد» جمعه می گویند؛ چرا که مسلمانان در این روز برای برگزاری نماز جماعت در مساجد جمع می شوند و اصلا «جمعه» به معنای جمع شدن در یک مکان مشخص نیز هست. و اما چهارشنبه سوری! سوری به معنی سرخ است و سرخ نیز اشاره به آتشی دارد که ایران در شب سیصد و شصتمین روز سال برای نکوداشت فروهرها در پشت بام خانه های شان روشن می کردند و به این شکل اعلام می کردند که کار ظلمت و سرما به سر رسیده است و از این پس گرمی و نور جای آن را در روزهای پیشین خواهد گرفت. لازم است بگویم که فروهرها همان چیزی هستند که ما امروزه به آن ها روح اموات می گوییم و در دین مبین اسلام نیز اعتقاد داریم که آن ها در آخر هر هفته برای دیدن خانواده های شان آزاد می شوند و به سمت ما می آیند.
حاجی فیروز؛ بازگشت مردگان
تاریخچه حاجی فیروز که در قدیم آن را به خواجه پیروز می شناختند به همین روزهای پایانی سال برمی گردد؛ حتما در روزهای پایانی سال در خیابان ها، صدای ساز و ضربی را می شنوید و در پی این صدا، افرادی را می بینید که با لباس های قرمز و صورت های سیاه در حال شادی و پایکوبی در خیابان ها هستند. این افراد همان حاجی فیروزهای معرف حضوری هستند که هر ساله آن ها را در کوچه و خیابان می بینیم. صورت سیاه حاجی فیروز هم نماد سرما و یخبندان زمستان شکست خورده است و هم نماد این است که حاجی فیروز از دنیای مردگان آمده و نوید حضور فروهرها را در آسمان ایران می دهد. حاجی فیروز در قدیم جز شخصیت های مقدس بوده است و اگر در خیابان به شادی می پرداخته، مردم نیز با او شادی می کرده اند و او را مورد احترام خود می دانستند. چرا که تاریخچه حاجی فیروز در ایران ارتباط مستقیم با ارواح اموات داشته است و همین خاطر مردم او را احترام می کردند تا ایشان نیز طلب آمرزش و برکت را برای مردم نزد اهورامزدا کند. همان طور که در کتیبه بیستون نیز اشاره شده؛ داریوش، یکی از شاهان مقتدر ایرانی در فرمانی در متن این کتیبه می گوید؛ «من خدایی را می ستایم که شادی را برای مردم می آفرید.» شادی و نشاط برای ایرانیان باستان نه سرگرمی بلکه کاری مقدس بوده است و اگر کسی به شادی می پرداخته، در واقع در حال ستایش یزدان بوده است. در واقع با این تفاسیر، تاریخچه حاجی فیروز هم به جایگاه مقدس ارواح مردگان مربوط می شود و هم به روز های پایانی سال و شکستن کمر زمستان.
سیزده بدریا روز اُرجی
شاید برای هر کسی این سوال پیش آمده باشد که بعد از فهمیدن تاریخچه حاجی فیروز، تکلیف روز سیزده بدر و داستان دوازده روز تعطیلی چه می شود و داستان آن چیست. در ستاره شناسی و تاریخ نگاری باستانی ایرانی عقیده بر این بوده است که عمر جهان ۱۲ هزار سال است که ۱۲ ستاره در ۱۲ برج آسمان، هر کدام، هزار سال به زمین حکم رانی می کنند و در پایان این ۱۲ هزار سال، جهان دچار هرج و مرج و آشوب می شود و همه چیز پایان می گیرد. ۱۲ ماه سال نیز به پاس ۱۲ هزار سال عمر جهان و حکمرانی ۱۰۰۰ ساله هر کدام از این ۱۲ ستاره انتخاب شده است. دوازده روز تعطیلی نیز به پاس شادباش دوازده ماه پیش رو است و به همین خاطر توصیه شده است که هر ۱۲ روز را به شادی بگذرانید تا ماه های سال جدید به شادی بگذرد. اما فلسفه روز سیزدهم به این دلیل است که جمع ۱۲ ماه ۳۰ روزه سال می شود ۳۶۰ روز. روز سیزدهم به تعطیلات نوروزی اضافه شده است تا آن پنج روز کسری را نیز در جشن های نوروزی نیز به خوبی از سر بگذرانیم. در واقع روز سیزدهم نماینده ۵ روز پایانی سال است که به آن پنج روز، اُرجی نیز می گویند. اُرجی به معنای هرج و مرج و آشوب است که در واقع نشانگر آن پنج روز بلاتکلیف در سال است. در قدیم نیز، روز سیزدهم را کسی مشغول و ملزم به کارها و قواعد روزمره نبود و هر کس می توانست برای خوش گذرانی به صحرا و دشت و دمن برود.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.