آتشگاه اصفهان ، معبد زرتشتیان این شهر و یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های دست بشر بر بالای تپه‌ای سنگی و در ۸ کیلومتری شهر اصفهان قرار گرفته است. این آتشگاه بر بالای تپه‌ای ۱۰۵ متری واقع شده، به همین دلیل وقتی از این تپه بالا می‌روید و خود را به آتشگاه می‌رسانید با منظره‌ای حیرت انگیز رو به رو می‌شوید. علاوه بر این می‌توانید نظاره‌گر منظره‌ای تحسین برانگیز از باغ‌ها و مزارع اطراف آن باشید.اصفهان یکی از شهرهای توریستی ایران است که به لطف داشتن جاذبه‌های گردشگری و تاریخی سالانه میزبان میلیون‌ها گردشگر از سراسر دنیا است.
فهرست
آتشگاه عبادتگاهی برای امپراطوری ساسانی
دین زرتشت، دین مردم ایران باستان است و آتشگاه اصفهان یکی از هفت آتشگاه بزرگ در زمان امپراطوری ساسانی و مکانی مقدس برای عبادت زرتشتیان محسوب می‌شده است.اما بر اساس تحقیقات باستان شناسی، آتشگاه زرتشتیان اصفهان مجموعه‌ای از چندین سازه است که هر کدام متعلق به دوره تاریخی خاصی هستند و زمان ساخت این بنا قطعا مربوط به دوران پیش از پادشاهی ساسانی و به احتمال زیاد مربوط به تمدن ایلام است، چرا که آتشگاه‌های برجای مانده از دوران ساسانی نشان می‌دهند که در آن زمان آتشگاه را روی تپه نمی‌ساختند، بلکه در مکانی احداث می‌کردند که دسترسی به آن آسان باشد.
برای آشنایی بیشتر با اصفهان ، پیشنهاد می کنیم به صفحه جاهای دیدنی اصفهان مراجعه بفرمایید.
تاریخچه و قدمت آتشگاه
آتشکده ی زرتشیان اصفهان که امروزه به یک اثر بسیار تاریخی و جاذبه ی استان اصفهان تبدیل شده ، در ۸ کیلومتری غربی استان اصفهان واقع شده است. در واقع ۲ کیلومتر بعد از منار جنبان، در سمت شمالی بزرگراه اصفهان به نجف آباد این آتشگاه قرار گرفته است. آتشگاه اصفهان در کوهی به همین نام قرار گرفته است و بسیار از مورخان این مکان تاریخی را از بزرگ ترین یادگارهای معماری و فرهنگ ایران باستان دانسته اند. دیواره های خشتی این بنا از ترکیب ملاط خاک رس و آب درست شده است و در قالب های دایره ای شکل گرفته اند.
همانطور که بالاتر گفیتم این بنای تاریخی یکی از ۳ اثر قدیمی و به جای مانده از دوران باستان در استان اصفهان است. همچنین از نظر وسعت، این بنا سومین اثر بزرگ و وسیع استان است. آتشگاه اصفهان یکی از ۷ آتشکده ی بزرگ در ایران است که در زمان پادشاهی قباد ساسانی ساخته شد. آتشگاه ساسانیان در سال ۱۳۳۰ در فهرست آثار ملی ایران به شماره ی ۳۳۰ ثبت ملی شد.
قدمت و کاربری آتشگاه
درباره ی قدمت و کاربری بنای آتشگاه در بین مورخین و صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. بنای آتشگاه را به خاطر استفاده از چوب در میان بافت خشت های دیوار و همچنین معماری آن منصوب به معماری به سبک بین النهرین می دانند. بر اساس یافته های گروه باستان شناسی از کشور ایتالیا به سرپرستی باستان شناس معروف ایتالیایی پروفسور گالدیری. طول عمر مصالحی که در بنای آتشگاه به کار رفته است متعلق یه حدود ۱۴۰۰ قبل از میلاد مسیح می باشد.
اما قدمت و معماری این بنا تنها عامل شگفتی نیست بلکه مسئله ی دیگری که باعث تعجب شده است این است که در هزاره ی سوم پیش از میلاد در استان اصفهان و حدود بختیاری امروز قوم و یا اقوامی نیز زندگی می کرده اند. بنا بر این مسئله گروه پژوهشی پروفسور گالدیری عمر این بنا را تا ۷ هزار سال هم تخمین زده و احتمال این راداده اند که یک بنای مشابه این بنا در بین النهرین موجود بوده باشد. منابع باستان شناسی ایران می گویند که مهم ترین آتشکده های عهد ساسانی عبارتند از؛ آذر فرنبغ، آذر گشسب و آذر برزین مهر که آتشگاه اصفهان یکی از اتشکده های مهم بعد از این اتشکده ها بوده است.
دوره ساسانی و اسلامی
در بررسی آثار برجای مانده بر روی قله ی کوهی که در سمت غربی آتشگاه قرار گرفته است و کاملا مشرف بر جاده ی اصفهان_ نجف آباد است. متوجه می شویم که کنده کاری های موجود مربوط به دو دوران است. ساسانیان و دوره ی اسلامی. در واقع این مسئله نشان می دهد که ممکن است از این اتشکده در دوره های مختلف، استفاده های دیگری هم می شده است. چشمگیر ترین بنایی که از این آتشگاه بر جای مانده است، یک بنای استوانه ای شکل است که ۸ ضلع دارد و بسیاری از جمله پروفسور ایتالیایی، آندره گدار این بنا را با طاقچه های قوس دارش مربوط به دوران اسلامی دانسته اند.
از طرفی هم این فرضیه مطرح می شود که با توجه به تسلط باطنیان بر اصفهان که در اواخر سده ی ۵ اتفاق افتاد، این برج با وجود ۸ ضلعش به ۸ سمت مختلف دید و تسلط داشته باشد و بیشتر به عنوان یک برج دیده بانی به این بنا اضافه شده باشد. یکی از مورخان و پژوهشگران تاریخی دیگر که به این بنا علاقه مند است و درباره ی آن تحقیقات و پژوهش های مختلفی انجام داده است درباره ی این بنا به این مسئله نیز اشاره می کند که این قلعه ی ۸ ضلعی با وجود استحکاماتی که داشته است نمی تواند که قلعه ای مستقل و مجزا بوده باشد زیرا در آن فضاهایی همانند تالار، آب انبار و سرسرا وجود ندارد.
نظر سیرو
سیرو، آتشگاه اصفهان را در ابتدای امر یک اقامتگاه موقتی و فصلی سلطنتی به حساب می آورد اما در عین حال نیز معتقد است که در ایران حتی در دوران پیش از اسلام نیز هرگز چنین بناهایی را کاملاً محکم و از مصالح سخت و حفاظتی نمی ساخته اند. سیرو در ادامه اشاره می کند که مجموعه ی آتشگاه اصفهان و بنایی ک در اطرافش وجود دارد با وجود استحکامات متعدد و زیادی که در اطراف خود دارد. نمی تواند یک قلعه بوده باشد، چرا که فضاهای تالارمانند و آب‌انباری که کی از الزامات یک قصر است، در آن وجود ندارد.
تقدس آتش
در حقیقت امر، این مکان بیشتر در زمره ترکیب های بنایی می گنجد که در آن ها یک آتشگاه که اتاق نگهداری شعله مقدس است، در پای یک تپه مقدس یا همان آتشکده جهت برپایی مراسم های مذهبی احداث گردیده است. بنابراین، به احتمال زیاد این مکان در ابتدا برای اقامتگاهی شاهانه در نظر گرفته بوده شده است و در در قرون بعد مشغول به برگزاری مراسم دینی گرفته شده و برای مقاصد مذهبی در نظر گرفته شده است. ایرانیان باستان قبل از آن که به دین اسلام تشرف کنند، پیرو دین و آیین زرتشتی بوده اند.
در اصول دین زرتشتی این گونه آمده است که برای بزرگداشت و احترام به آتش که به نظر آن ها یکی از اصول چهارگانه ی مقدس جهان است، تشریفاتی مذهبی انجام می دادند که البته هنوز هم این تشریفات در بین ایرانیانی که آزرتشتی هستند، رایج و معمول است. آتش مقدس زرتشتیان در آتشگاه های حفاظت شده نگه داشته می شده است و نباید هیچگاه آتشش خاموش شود. از آن جایی که یکی از مراسم های مخصوص آتشگاه ها این بوده که در مواقع مشخصی ترکه های چوبی را شعلهه ور می کردند.
معماری آتشگاه اصفهان
برج مدور روی ارتفاعات ماراس یا ماربین، امضای بنای تاریخی این مکان است. این آتشگاه مدور، ۵ متر ارتفاع و ۸ پنجره در اطراف خود دارد. آتشگاه اصفهان برای حفاظت از آتش، گنبدی بلند دارد و از آجر و خشت خام، آهک و ساقه‌های بلند نی ساخته شده است. در بخش‌هایی از آتشگاه، ضخامت دیوارها بیش از ۴ متر است.مشخص شده که در گذشته آتشگاه ساختمانی عظیم بوده و اتاق‌ها و سازه‌هایی در اطراف آن وجود داشته است که اکنون تنها بخشی از آن‌ها باقی مانده است.
در برخی از جاهای آتشگاه نیز بقایایی از پله‌هایی به جای مانده که در دل سنگ‌ها کنده شده‌اند و تا آتشگاه ادامه داشته‌اند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که ابتدا قلعه ماربین و سپس آتشگاه داخل این قلعه ساخته شده است.
رویه بازسازی آتشگاه اصفهان
آتشگاه در دهه ۵۰ مورد مرمت اساسی قرار گرفت و در دهه ۶۰ نیز درهای ورودی ساختمان آتشگاه را به طور کامل بستند، به طوری که در حال حاضر راه ورود به ساختمان‌های آن مشخص نیست. اخیرا نیز برای حفاظت از این مجموعه با ارزش، حصاری به دور آتشگاه کشیده‌اند تا از ورود بی دلیل افراد و تخریب آن جلوگیری به عمل آید.
دیدگاه‌ها در مورد آتشگاه اصفهان
در کتاب تاریخی ابن رسته اصفهانی آمده که از آتشگاه در ابتدا به عنوان قلعه استفاده می‌شده است. نام قلعه ماربین شاید برگرفته از نام مهر یا همان خورشید باشد و به مکانی اشاره دارد که از آنجا به خوبی می‌توان به تماشای خورشید نشست، و یا به کلمه مار اشاره دارد که در واقع رودخانه پایین این تپه را توصیف می‌کند.
گروه باستان شناسی ایتالیایی به سرپرستی باستان شناس مشهور پروفسور گالدیری نیز معتقد هستند که مصالح به کار رفته در این بنا متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است.حمزه اصفهانی مورخ ایرانی در کتاب اصفهان آورده است که کوه آتشگاه از جمله مکان‌های عبادت در زمان طهمورث از اولین فرمانروایان ایران باستان بوده و در آن زمان آتشگاه را با نام مینو دژ می‌شناخته‌اند و شهرت آن به حدی بوده که حتی از مشرق زمین هم به آتشگاه سفر می‌کرده‌اند. به عقیده برخی نیز طهمورث را درون دخمه‌ای در همین محل دفن کرده اند.
آتشگاه امروزی
آتشگاه اصفهان در سال ۱۳۳۰ به ثبت آثار ملی ایران رسید. به دلیل اهمیت این بنای تاریخی، بسیاری از گردشگران از سراسر ایران و جهان در سفر به اصفهان از آتشگاه دیدن می‌کنند، به همین دلیل برای محافظت از آن حصاری به دور آتشگاه کشیده اند تا از رفت و آمد بیش از حد به آن و تخریب این بنای ارزشمند جلوگیری شود.به دلیل محبوبیتی که آتشگاه در میان گردشگران دارد، رستوران‌ها و مکان‌های تفریحی در نزدیکی آن ایجاد شده‌اند و گردشگران پس از تپه نوردی و بازدید از آتشگاه می‌توانند در آن‌ها به استراحت بپردازند.
بهترین زمان بازدید آتشگاه اصفهان
بهترین زمانی که می‌توانید از آتشگاه دیدن کنید از اواخر ماه اسفند تا اواخر ماه خرداد است.
نحوه دسترسی به آتشگاه اصفهان
برای بازدید از آتشگاه اصفهان، راحت‌ترین روش سفر هوایی به این شهر است. پس از اقامت در اصفهان می‌توانید ماشینی کرایه کنید و خود را به آتشگاه برسانید. آتشگاه در ۸ کیلومتری غربی استان اصفهان قرار دارد. مشرف بر جاده اصفهان – نجف آباد است. با رفتن به آتشگاه اصفهان می‌توانید از منار جنبان که در ۲ کیلومتری این بنا قرار دارد و یکی از عجایب معماری بشر در طول تاریخ است نیز دیدن کنید.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.