آب انبار همت آباد زمانی در دهستان تحت جلگه بخش مرکزی شهرستان فیروزه واقع شده است. این بنا متعلق به دورهٔ قاجار می باشد. مالکیت این بنا وقفی بوده و به شمارهٔ ۵۱۴۵ در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.
آب انبار همت آباد ، در جنوب غربی روستای همت آباد و با فاصلهٔ تقریباً صد متری از جادهٔ اصلی روستا، جای گرفته است.
بنای آب انبار همت آباد، با داشتن فرم کلی و اصلی آب انبارهای قدیمی و همچنین سبک شاخص سازه، به ویژه در ساخت سردرب ورودی، دارای ارزش معماری و تاریخی است و دربرداشتن تزئیناتی چون آجرکاری راسته-خفته بر روی لچکی سردرب و راهروی اصلی، بر ارزش هنری و فرهنگی بنا افزوده است. با نگاهی به ابعاد و اندازهٔ آجرهای آب انبار، ساختار کلی پلان، نوع قوس های به کار رفته در آن، و همچنین گفته های پیران و بزرگان روستا، تاریخ بنای آب انبار به دروهٔ قاجار می رسد که تا زمان پهلوی دوم و قبل از انقلاب، به عنوان آب انبار بهره برداری می شده و پس از آن، تا کنون متروک مانده است.
معماری آب انبار
این بنا دربرگیرندهٔ یک ورودی و سردرب، راهرو و پله هایی که به پاشیر می رسند، مخزن و آب انبار است. بنای آب انبار همت آباد، با زاویه ای حدود ۴۵ درجه نسبت به جاده، کوچه ها و منازل مسکونی روستا، ساخته شده و زاویهٔ ۴۵ درجه ای بنا به سمت شمال شرقی است. سردرب این بنا، با ارتفاع حدود ۳۷۰ سانتی متر و با زاویهٔ ۴۵ درجه نسبت به کوچه ها و ساختمان ها ساخته شده و دارای درجرز یا ستون در دو طرف است که بین آ‌نها یک طاق جناغی به شیوهٔ آجرچینی رومی اجرا شده، عمق آن ۴۰ سانتی متر، و روی اسپر آن، یک درگاه با قوس هلالی و آجرچینی روی قرار دارد.
وقف نامه
در بالای سردرب، جای سنگی است که وقف نامهٔ بنا روی آن حجاری شده و بر بالای ورودی نصب بوده است. لچکی بالای قوس جناغی سردرب، دارای آجرکاری راسته و خفته و بالای سردرب دارای هره آجری است. سردرب با آجر ۲۵ در ۲۵ ساخته شده و دارای بند کشی است. راهرویی، سردرب ورودی را به پاشیر مرتبط نموده، پوشش راهرو، قوس هلالی داشته و به شیوهٔ آجرچینی راسته-خفته اجرا شده است. پله هایی برای دستیابی به محل پاشیر تعبیه شده اند که هر پله ارتفاعی حدود ۳۵ سانتی متر و کف پله هایی ۴۰ تا ۴۵ سانتی متری به شیوهٔ آجرچینی خرندی دارد.
پاشیر
قسمت پاشیر و دیوار بین مخزن و پاشیر، تخریب شده است. پلان مخزن، شامل یک مربع و چهار ستون، در مرکز، و شیوهٔ پوششی آن نیز از نوع طاق چشمه است. به جز، قوس سردرب ورودی که از نوع قوس جناغی است، دیگر قوس ها، اعم از تویزه ها، طاق ها و پوشش ها همگی از نوع قوس هلالی (مازه دار) و تقریباً نیم دایره اجرا شده اند. آجرچینی همهٔ تویزه ها و طاق ها، به شیوهٔ رومی، و پوشش بین تویزه ها، به شیوهٔ آجرچینی کلمبو (گردچینی) است. سقف ها، دارای نورگیر و قسمت تیزه اند. بنای آب انبار، با مخلوطی از آجرهای ۵*۲۰*۲۰ و ۵*۲۵*۲۵ و ملات گچ و ماسه ساخته شده است. روی بدنهٔ آب انبار، اندودی از ساروج وجود داشته که بخش بزرگی از اندود از بین رفته است.
مطالب مرتبط :