شَهرکُرد یکی از شهرهای جنوبی ایران و مرکز استان چهارمحال و بختیاری است. این شهر همچنین، مرکز شهرستان شهرکرد میباشد. شهرکرد در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفتهاست. نام پیشین آن «دهْکُرد» بودهاست که پس از تبدیل بهشهر، بهنام کنونی تغییر نام داد. براساس آمار سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۹۰٬۴۴۱ نفر بودهاست. آب وهوای شهرکرد در تابستان ها، معتدل و زمستان ها بسیار سرد است.
وجه تسمیه
دهکرد (شهرکرد امروزی) در قرن هفتم هجری قمری تحت سلطه اتابکان فارس و لرستان بود. بعدها وسعت یافت و در شهریور ۱۳۱۴ شمسی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شدهاست. بعضیها معتقدند واژه «کرد» در حقیقت به معنی گله داری است چون شغل ساکنان اولیه این منطقه به علت داشتن مراتع خوب و سرسبز، غالباً گله داری بودهاست. کلمه کرد در لغتنامههای معتبر فارسی نیز به معنی رمهدار است.برخی بر این نظرند که این منطقه بدین خاطر دهکرد نام گرفتهاست که گویا در گذشته دستهای از کردها در اینجا ساکن بودهاند از این رو این منطقه را دهکرد نامیدهاند. این استدلال بهچند دلیل نادرست است.
نخست آن که در لهجه دهکردی اثر قابل توجهی از کلمات کردی دیده نمیشود. دوم آنکه ما با کلمه دهکرد در سایر مناطق کشور مواجه هستیم که اتفاقاً آنها هم کرد نیستند؛ مثلاً منطقه دهکرد در بروجرد یا منطقه دهکرد در جیرفت.البته بهگفته برخی از اهالی این شهر، با توجه به اینکه در شهرکرد چه در قدیم و چه در حال کردین(نوعی بالاپوش نمدی که چوپانان لر به تن میکنند) تولید میشود، ابتدا به این مکان دهکردین و بعدها به خاطر راحتی کار، به آن دهکرد گفته شد.
در کتابی بهنام «ایران باستان» از ژوزف ویسهوفر محقق و شرقشناس آلمانی آمدهاست که شاپور دوم در نامهنگاریهای خود نام شهریار «دژگـُرد» را که دژی مستحکم در منطقه کوهستانی زاگرس بوده، آوردهاست. با احتساب تسلط زبان عربی در دوران حکومت اعراب بهراحتی میتوان دریافت که «دژگـُرد» با عوض شدن حروف «ژ» و «گ» که در الفبای عربی وجود نداشته، به «دهکـُرد» تغییر کردهاست. در منطقه اصفهان و چهارمحال و بختیاری و لرستان وجود مکانهای نظامی، کاملاً قابل تشخیص است. همانند «چَمگـُرد» (چَمگـُردان امروزی)، «دژگـُرد» (شهرکرد امروزی)، «چـِلگـُرد» (چـِلگـِرد) و «بروگـُرد»(بروجرد امروزی). در سال ۱۳۱۴ خورشیدی، دهکرد از دهستان به شهرستان تبدیل شد و با تغییر واژه «ده» به «شهر» نام شهرکرد بر آن نهاده شد.
تاریخ شهرکرد
مطابق یافتههای باستانشناسی سکههایی مربوط به دوره اشکانی و ساسانی در محدوده دشتهای شهرکرد پیدا شده است. حتی برخی از نویسندگان و پژوهشگران حضور تپههای باستانی مربوط به قبل از میلاد را در این منطقه تشخیص دادهاند. تپههای تشخیص داده شده در چند کیلومتری شهر شهرکرد قرار دارند. برای مثال در ۱۴ کیلومتری شهرکرد سفالینههایی پیدا شده که قدمت آنها به حدود ۹ هزار سال قبل میرسد، این تپهها در هفشجان قرار دارند.
در ۱۴ کیلومتری شهر، تپهای قرار دارد با نام تپه اسکندری که گفته میشود بنایی شبیه زیگورات داشته و بهصورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار گرفته است. در کاوشهای باستانشناسی خشتهایی از این بنا مشخص شده است. شهرکرد مرتفعترین مرکز استان در ایران است و به همین دلیل به بام ایران شهرت دارد.
شهرکرد دارای آثار تاریخی از جمله امامزاده،سقاخانه، حمام، بازار، مسجد و مدرسه و سنگنوشته است. این آثار میتوانند نشاندهنده تاریخ شهرکرد باشند. قدیمیترین اثری که در شهر وجود دارد مسجد اتابکاناست که مربوط به دوره اتابکان لر بزرگ است. مرکز حکومت اتابکان در شهر ایذه خوزستان بود اما در منابع از شهرکرد بهعنوان یکی از شهرهای مهم تحت نظر اتابکان یاد شده و گویا جزی پایتختهای زمستانی محسوب میشده است.
مسجد اتابکان
مسجد اتابکان شهرکرد به نامهای مسجد در امامزاده، مسجد امام صادق (ع) بازار نیز از آن نام برده میشود. این مسجد از قدیمیترین بناهای مذهبی شناخته شده استان چهارمحالوبختیاری است و دارای قدمتی ۸۰۰ ساله است.
از دیگر آثاری که دوره اتابکان ساخته شده است، میتوان به بقعه امامزادگان حلیمه خاتون و حکیمهخاتون شهرکرد (امامزادگان دو خاتون) دختران ابراهیم مجاب از فرزندان موسی بن جعفر اشاره کرد. این بقعه در ضلع غربی خیابان ولی عصر (عج) جنوبی شهرکرد و هسته مرکزی اولیه شهر روی قبور قرار گرفته است. از دوره اتابکان در قرن هفتم هجری قمری، ساختمانی روی قبور این امامزادگان احداث که در دوره مشروطیت به دستور امام جمعه وقت تخریب و ساختمان فعلی جایگزین آن شده است.
حمام پرهیزگار
از آثار دوره قاجار میتوان به حمام پرهیزگار که یکی از جاذبههای تاریخی شهرکرد است اشاره کرد. این گرمابه در سال ۱۳۲۶ هجری شمسی توسط ابوالقاسم خان آزاده چالشتری ساخته شد. حمام پرهیزگار از حمامهای دوقلوی زنانه و مردانه است که دارای بخشهای مختلف انبار سوخت، سردر، ورودی، گاو رو، اصطبل و دکانهایی بوده است. حمام پرهیزگار در حال حاضر به موزه باستانشناسی شهرکرد تغییر کاربری داده است. در این موزه قدیمیترین آثار تاریخی چهارمحال و بختیاری با بیش از ۹ هزار سال قدمت نگهداری میشود. اغلب این اشیاء، ابزارهای سنگی ریز و درشت با پیکرههای گلی و ابزار استخوانی از دوره نوسنگی هستند. ابزار سنگی این موزه نمونههایی از نخستین تولیدات تکنیکی انسانهای دوره نوسنگی است که در ساخت آنها از روشهای ماهرانهای استفاده شده است.
مردم شهرکرد
در شهرستان شهرکرد، سه گویش فارسی، ترکی و لری بختیاری رواج دارد. در اکثر مناطق شهرستان شهرکرد، مثل هفشجان، فرخ شهر و چالشتر مردم به فارسی لهجهدار تکلم میکنند. در برخی از مناطق همچون شهرهای کیان، طاقانک و هرچگان مردم به زبان ترکی قشقایی و در برخی مناطق دیگر همچون سورشجان مردم به گویش بختیاری آمیخته با فارسی محلی تکلم میکنند. مردم اینگونه مناطق را از گروه نژادهای فارس-لر میشناسند.
لباس قوم بختیاری ساکن شهرکرد
شهرکرد چون شامل اقوام مختلفی است، آداب و رسوم مختلفی نیز در آن وجود دارد. بختیاریهایی که در شهرکرد هستند، به شیوه مردم امروزی لباس میپوشند. اما برخی از آنها عروسیهای خود را به سنت بختیاری برگزار میکنند. برخی خانوادهها که به سنتهای خود پایبند هستند، با پوشیدن لباسهای بختیاری رقصهایی چون چوببازی و دستمالبازی، سواربازی توشمال خوانی نیز که جزی اداب بختیاری است را بهصورت نمادین برگزار میکنند. همچنین برخی مردم آن آداب مربوط به عزاداری از جمله ساز چپ را نیز به کار میبرند.
سوغات شهرکرد
شهرکرد دارای صنایع دستی بسیار است. اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالیبافی، نمدمالی، گیوهدوزی و کورههای آجرپزی است که امروزه با توجه به صنعتیتر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانههای مهمی مثل کارخانه فولاد، سیمان، نساجی، صنایع شیر و لبنی و لوازمخانگی در نزدیکی شهرکرد واقع شدهاند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آنها مشغول به کار هستند. این موارد مربوط به شهر شهرکرد است. قسمت های بختیارینشین استان چهارمحال و بختیاری اقتصاد مبتنی بر کشاورزی، دامپروری و فرش بافی دارند. گیوهبافی یکی دیگر از صنایع دستی شهرکرد از قدیم تاکنون بوده، زیبایی این نوع پاپوش سبب شده است که بهعنوان صنایع دستی شهر به قصد سوغات و هدیه خریداری شود.
سوغات اصلی شهر اغلب لبنیات و عسل، بادام و گز است. مسافرانی که به شهرکرد سفر میکنند با خود بادام، قراقوروت ترش و کشک و گز شیرین این شهر را به سوغات میبرند.
غذاهای محلی
متداولترین غذا در این خطه انواع كباب گوشت است كه نوع خاصی از آن به كباب بختیاری شهرت دارد و در بین گردشگران از محبوبیت زیادی برخوردار است. كباب بختیاری از فیله گوسفند، سینه مرغ، فلفل دلمهای، پیاز متوسط، روغن زیتون، پودر سیر و زعفران روی آتش پخته میشود و بسیار لذیذ است. آبگوشت، دمپخت، آش دوغ، کاله جوش و نانشیرمال از دیگر غذاهای محلی شهرکرد هستند.
جاهای دیدنی شهرکرد
شهرکرد جاذبههای تاریخی و طبیعی بسیاری دارد. در حال حاضر شهرکرد تبدیل به شهری با صنعت پیشرفته شده است. صنایع بزرگ و کارخانههای مهمی مثل کارخانه فولاد، سیمان، نساجی، صنایع شیر و لبنی و لوازمخانگی در نزدیکی شهرکرد واقع شدهاند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آنها مشغول به کار هستند. بوستان لاله، پارک جنگلی تهلیجان و پارک جنگلی آبی دارای امکاناتی از جمله حمام نیز برای مسافران هستند. بوستان ملت زیباترین پارک شهر، در قسمت شرقی شهرکرد دارای فضای سبز است که با توجه به کوهپایهای و جنگلی بودن آن و وجود امکانات رفاهی و تفریحی نظر هر مسافری را به خود جلب میکند. این پارک بهعلت چشمانداز زیبا بر شهر شهرکرد، میتواند اوقات خوشی را برای مسافران و گردشگران به وجود آورد.
شهرکرد دارای بازار سنتی نیست. اما بازار لحاف دوزان آن مربوط به دوره قاجار است. بازار لحاف دوزان مسیر تجاری فرهنگی از امامزاده دو معصوم شهرکرد تا سقاخانه اربابمیرزا بوده و داری قدمتی ۱۴۰ ساله است. قدمت این بازارچه به دوره قاجاریه برمیگردد. حرفههایی از قبیل قنادی، سراجی(زین سازی)، لبافی، بقالی، صحافی، چلنگری، مسگری، صباغی (رنگ زنی خامه)، کاروانسرا، حجره، مدرسه علمیه امامیه و چهار کارخانه عصارخانه وجود داشته است. در راستای توسعه شهری بخش عمدهای از بازارچه از بین رفت و هماکنون بخش کوچکی از حجرهها، مدرسه امامیه تا امامزاده دو معصوم شهرکرد باقی مانده است. در گذشته این بازار به بازار «مسگرها» مشهور بود که با حضور صنف لحاف دوزان این بازار به «لحاف دوزان» مشهور شد.
دانشگاه شهرکرد
دانشگاه شهرکرد واقع در بخش دروازه سامان است که مساحت بسیاری را در برگرفته دارای فضای سرسبز و دلنشین در فصل بهار و تابستان است.
پل زمان خان
از دیگر جاذبههای اطراف شهرکرد میتوان به پل زمان خان اشاره کرد. این جاذبه زیبا در شهر نیست، بلکه در ۳۰ کیلومتری شهرکرد قرار گرفته، اما بهدلیل زیباییهای خاصی که از نظر تاریخی و طبیعی دارد، گردشگران در سفر به شهرکرد از آن دیدن میکنند. در تصویر زیر گوشهای از زیبایی این پل نشان داده شده است.
بهطور کلی شهر شهرکرد بیشتر در دوره قاجار و صفویه مطرح بوده و حتی در شرایطی که در دوران قاجار و مشروطه ایل بختیاری بسیار قدرتمند بود، اما مرکز حکومتی آن در شهرهای دیگر استان بهجز شهرکرد بوده است.
نظر کاربران :
شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری هستش که البته قدیمیا بهش دهکرد هم میگفتن طبیعت خیلی قشنگی داره و هوای بسیار بسیار خوبی داره
میشه گفت تقریبا هر سال تابستان به شهرکرد سفر میکنم.شهر خوش اب و هوایی هست ولی بازم شباش سرده.اگه به شهرکرد سفرکردید حتما به سامان هم سر بزنید
شهرکرد همه جاش قشنگه ،طبیعت بی نظیر هوای عالی و پاک مخصوصا در تاسبتان.من شهرکرد رو هر سال میرم.پل زمانخوان و سامان رو حتما سر بزنید
اگر هم تو فصل زمستون برید میتونید بعد از شهرکرد به کوهرنگ برید و از پیست اسکیش لذت ببرید.