جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

کویر تاریک سمنان ، بهشتی برای منجمان

تاریخ بروزرسانی :
۸ اسفند ۱۳۹۷

شب،سکوت و کویر که گرد هم می‌آیند، انسان هایی که دل از زمین کنده و به آسمان دل داده اند، به آن نقطه جذب می‌شوند. هر کجا می‌خواهد باشد، کویر سمنان در ایران یا صحرای نوادا در آمریکا.شاید آنها در پی تجربه‌ای برتر از تجربه ‌های هر روزه در زندگی شهری هستند و یا راز پیدایش جهان را جستجو می‌کنند و یا آنکه می خواهند در ستارگان و سیارات دیگر سیاحتی کنند.
برای این سیاحت یا جست‌و‌جو بیش از هر چیز، تاریکی نیاز است و سکوت و صبوری و رصدخانه‌ای تا منجمان حرفه‌ای و آماتور به دور از جامعه شهری و در تاریکی شب به رصد زیبائیهای آسمان بپردازند. اجرام آسمانی را بررسی کنند و داده های رصدی را تجزیه و تحلیل. نقاط گوناگون زمین از نظرآلودگی نوری به ده درجه تقسیم می شوند. صحرای نوادا در آمریکا و کویر سمنان در ایران از نقاط درجه اول دنیا هستند.نقاط درجه یک برای رصد ستارگان، تاریک ترین سرزمین های دنیاست. این مراکز بهشت منجمان هستند. رده بندی مزبور ادامه دارد تا نقاط درجه ۱۰ که بزرگ ترین شهرهای دنیا همچون نیویورک،مسکو،توکیو ،مکزیکوسیتی و پایتخت کشورمان تهران را در بر می‌گیرد و بالاترین میزان آلودگی نوری را داراست.

سمنان 4 کویر تاریک سمنان ، بهشتی برای منجمان

اما تمامی منجمان دنیا در رصدخانه ها مشغول به کار نیستند.در این میان منجمان آماتور که رشته تحصیلی آن ها الزاما فیزیک نیست برای رصد به مناطق تاریک نزدیک محل سکونتشان می روند تا به‌دور از آلودگی نوری و صوتی شهرها به رصد بپردازند.
رصد در نقاط تاریک تنها مربوط به زمان ما نیست بلکه در گذشته نیز منجمان به خارج از شهرها می رفتند.این نکته حائز اهمیت است که در گذشته ها، آلودگی نوری به دلیل عدم اختراع برق به معنای امروزی وجود نداشته است و دانشمندان برای رصد حتی در داخل شهرها مشکل چندانی نداشتند.با توجه به کاوش های باستان شناسی و مشاهدات باقیمانده رصدخانه های قدیمی این نکته آشکار است که رصدخانه ها در کنار شهرها و یا در بلندی های شهر تاسیس می شده است.البته می‌توان حدس زد که به دلیل عدم امنیت، رصدخانه ها در فواصل دور از شهرها و آبادی ها ساخته نمی شده است.
به نقل از منابع تاریخی، دانشمندان بزرگ ایرانی در گذشته به غیر از رصدخانه ها،در شهرها در سرای دیوان ها و دارالاماره ها و در خارج از شهرها،در تپه های مرتفع، مناطق کویری،سواحل دریاها و دشت های باز و اصولا هر مکانی که دارای افق های باز و بدون آلودگی نوری و غبار بود به رصد می پرداختند.

سمنان 2 کویر تاریک سمنان ، بهشتی برای منجمان

در طول تاریخ دو هزار و پانصد ساله ایران، رصدخانه های مهم و کارآمدی ساخته شده که در ارتقای دانش ایران و همسایگان آن تاثیر به‌سزایی داشته است.از رصدخانه های مهم ایران در گذشته می توان به رصدخانه های تخت جمشید ،نیمروز،جندی شاپور،نشابور،بغداد، مراغه و سمرقند اشاره کرد.مهم ترین رصدخانه ایران در گذشته رصدخانه مراغه بوده که توسط خواجه نصیر الدین طوسی بنا شده است. این رصدخانه بر فراز تپه ای بلند در نزدیکی شهر مراغه در طول سال‌های ششصد و پنجاه تا ششصد وهفتاد هجری قمری ساخته شده است. این مرکز بزرگ علمی به دستور منگوقاآن نوه چنگیزخان ساخته شد.در سالهای اولیه دهه ۱۳۵۰یک گروه باستان شناسی به سرپرستی پرویز ورجاوند با حمایت داشگاه تبریز به کاوش در این رصدخانه پرداختند. حاصل این کاوش ها در کتابی به نام کاوش رصدخانه مراغه چاپ شده است. به گفته دکتر ورجاوند در کتاب کاوش رصدخانه مراغه«این اولین کاوش در ایران است که با هدف بازیافتن و شناسایی آثار به جای مانده یک مرکز علمی صورت می پذیرد.»
پس از هشتصد سال از تاریخ ساخت رصدخانه مراغه، هم اکنون بیش از ۳۰ رصدخانه تحقیقی و تفریحی در اقصی نقاط ایران ساخته شده است.اندازه تلسکوپ رصدخانه های ایران از یک متر تا ۵/۴ اینچ است که هر یک از آن ها با کاربری‌های متفاوت به فعالیت مشغولند.اندازه قطر آینه بزرگ ترین تلسکوپ ایران تنها به قطر یک متر است که در رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی دانشگاه تبریز قرار دارد.این در حالی است که بزرگ ترین تلسکوپ همسایه ما ارمنستان به قطر ۵/۲ متر است و در رصدخانه بوراکان قرار دارد.

سمنان 3 کویر تاریک سمنان ، بهشتی برای منجمان

امتیاز استفاده از رصدخانه های ایران که جایگاه خوب تعدادی از آن ها امروزه به علت گسترش آلودگی نوری شهرها از دست رفته است، تنها در اختیار اساتید،محققان و گروه های خاصی از دانشجویان است. بنابراین منجمان آماتور ایرانی فرصت بسیار کمی برای استفاده از این امکانات دارند.البته در صورت استفاده از این رصدخانه ها باز هم کار بزرگی نمی توان انجام داد زیرا که به جز رصدخانه دانشگاه تبریز،قطر آینه تلسکوپ دیگر رصدخانه های ایران در مقابل دیگر تلسکوپ های جهان بسیار کوچک است و استفاده علمی چندانی به جز اجرای چند پروژه مشخص از آن ها نمی توان کرد.
منجمان آماتور ایرانی برای رصد به خارج از شهرها و به دشت ها،کوهستان های مرتفع و کویرهای وسیع می روند.یکی از موئلفه های مهم آن ها برای انتخاب سایت های رصدی،امن بودن و داشتن سرپناه رصدگاه است.این موئلفه باعث شده است که بسیاری از رصدهای منجمان، در بناهای تاریخی که در خارج از شهرها قرار دارد، برگزار شود.آثار تاریخی‌ای که در خارج از شهرها قرار دارند و به طورکامل مرمت شده‌اند و همچنین قسمتی از آن ها سرباز است به دلیل دوری از آلودگی نوری ،هوایی و صوتی شهرها و نبود مکان های مرتفعی همچون ساختمان های بلند و داشتن سرپناهی امن به همراه نیروهای امنیتی ، بهترین مکان رصد برای منجمان آماتور است.
دوست داران آسمان شب، به مکان‌ها و بناهای تاریخی که هم اکنون فعال هستند و با مجوز می توان به آن جا رفت، سفر می کنند.آنها در پشت بام،حیاط و محوطه بنای تاریخی مستقر می شوند تا شب رصدی خود را برگزار کنند. رصد سیارات منظومه خورشیدی و هزاران هزار جرم آسمانی دیگر در نقطه ای تاریک از سرزمین ایران،در درون بنایی تاریخی احساس خاصی را به منجمی که شبی را در آن بنا است، منتقل می کند. تصورش را بکنید، شما در میان کویر در جایی که اثری از زندگی شهری نیست در بنایی با قدمت بیش از چهارصد سال در حال رصد هستید. شب است و جز نور مهتاب و ستارگان نور دیگری نیست. اگر سرتان را کمی به عقب برگردانید سایه خود را می بینید که ناشی از برخورد نور ستاره ای درخشان است که آسمان را در شبی تاریک برایتان روشن کرده است. به جز منجمان، دوست داران تاریخ ایران، باستان شناسان و دانشجویان مرتبط نیز به همراه کوهنوردان،بیابان گردان و گردشگران به این بناهای تاریخی دور سفر می کنند.البته گردشگران ایرانی و خارجی بسیار کمی نیز هستند که توسط تورهای داخلی و خارجی به این مناطق می آیند. قصد کوهنوردان از سفر به این مناطق تاریخی صعود به قلل همجوار آن مناطق و بیابان گردان نیز گردش و پیاده روی در کویر منطقه است.
کاروانسراها،قلعه ها،آتشکده ها و بناهای تاریخی بی شماری در گوشه و کنار ایران وجود دارند که در مناطق غیر شهری و در میان دشت ها،بیابان ها و کوهستان ها واقع شده اند.تعداد بسیاری از این آثار تاریخی بازسازی شده و یا در حال مرمت هستند. موقعیت فعلی این بناها از چند حالت خارج نیست:

۱- ورود به بنای تاریخی آزاد است.
۲- بنای تاریخی در حال مرمت است و بسته.
۳- در بنای تاریخی تنها نگهبانان و دیده بانان حفاظت محیط زیست سکونت دارند و گهگاه کارشناسانی به آن جا اعزام می شوند.
۴- بنای تریخی مرمت شده و ورود به آن تنها با داشتن موجز امکان پذیر است.
۵- مکان تاریخی بلااستفاده و متروک مانده است.
خوشبختانه با تصویب و اجرای طرح پاسداران میراث فرهنگی تعدادی از این بناهای دور افتاده نیز شامل این طرح شدند و هم اکنون دارای نیروهای ویژه پاسدار میراث فرهنگی هستند.البته تعدادی از بناهای دورافتاده تاریخی پیش از این طرح از سوی نیروهای مردمی و محلی و با حمایت معنوی سازمان میراث فرهنگی و نیروی انتظامی حفاظت می شده اند که هم اکنون نیز ادامه دارد.
در ایران آثار تاریخی فراوانی وجود دارد که حائز شرایط مناسب برای رصد منجمان است.در این جا به چند بنا و منطقه تاریخی استان های همجوار تهران که هم اکنون از مکان های اصلی رصد منجمان آماتور استان های تهران،قم،سمنان،اصفهان،قزوین و مرکزی است، اشاره می شود:
کاروانسرای مرنجاب در کویر مرنجاب،کاروانسرای سرخه در حاشیه کویر سمنان، کاروانسرای قصر بهرام در پارک ملی کویر و در شمال دریاچه بزرگ نمک ، کاروانسرای ده نمک در حاشیه جنوبی رشته کوه های البرز در جاده مشهد که روزگاری در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است، آتشکده نویس در روستای نویس تفرش.آتشکده نیاسر در شهر نیاسر کاشان و منطقه تاریخی الموت که پایگاه حکومت حسن صباح حاکم اسماعیلی مذهب افسانه ای دوره مغولها بوده و دارای بیش از ۵۰ قلعه است.
این بناها در مناطق غیرشهری و در سرزمین های تاریکی قرار دارند که بهشت منجمان ایران است و هر یک از آنها در مطالبی مستقل و جداگانه بررسی می‌شوند.

سمنان کویر تاریک سمنان ، بهشتی برای منجمان

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

  • حسن حسن زاده

    واقعا لذت بخش زيباست ديدن ستاره گان به خصوص در كوير كه همه ستاره ها به خوبي ديده ميشه . البته يه تلسكوپ خوب داشته باشيد مي توانيد . به راحتي سياره هاي ديگه را ببنيد

    ۹ اسفند, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *