منطقه حفاظت شده سیوک

کوه سیوک نرم آب باتوجه به دارابودن قابلیتهای ارزشمند گیاهی وجانوری ، وجود چشم اندازهای طبیعی، ازنیمه دوم سال ۱۳۸۷ دردستورکار اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه وبویراحمدجهت ارتقاء سطح به کلاس حفاظتی موردبررسی وبه سازمان متبوع جهت ارایه نظریه کارشناسی وتلاش درراستای حفاظت ازآن پیشنهاد می گردد . بنابراین منطقه مذکور فاقد پیشینه حفاظتی می باشد . ۱- این منطقه در طول شرقی جغرافیایی : E5119 و E5100 وعرض شمالی جغرافیایی : N3052 N3044 واقع شده است که از نظر تقسیمات جغرافیایی واقع در شهرستان دنا دراستان کهگیلویه وبویراحمد می باشد .طبق مصوبه شماره ۳۴۶ مورخ ۱۴/۹/۱۳۸۹ بعنوان منطقه حفاظت شده اعلان گردید.

وسعت (به هکتار) ودامنه تغییرات ارتفاع
وسعت منطقه پیشنهادشده جهت حفاظت قریب به ۱۲۸۵۸ هکتارمی باشد . دامنه ارتفاعی آن از۱۷۵۱ مترواقع در مرز منطقه برروی پل مشرف به دره برم بره شور تا ۲۹۳۰ متر معروف به قله سیوک ازسطح دریا می باشد .

توپوگرافی
منطقه ای است کوهستانی و تپه ماهورکه بعضی از نقاط آن صخره ای و صعب العبور بوده که تنها ازطریق راههای مشخص وازسوی افراد آشنا به منطقه امکان دسترسی به اقصی نقاط حائز اهمیت آن می باشد . باپیشروی این منطقه به سمت غرب ازارتفاع آن کمی کاسته و تقریبا هم سطح با محیط پیرامون می شود . ضلع جنوبی و جنوب غرب آن را بیشتر تپه ماهور پوشانده است .

اقلیم
منطقه سیوک – نرم آب از مناطق سردسیری استان بوده که در فصول بارش بویژه فصل زمستان پوشیده از برف و کاملا سفید پوش می باشد . برفهای ضلع جنوبی و جنوب غربی آن بواسطه برآفتاب بودن زودتراز سایرنقاط آن آب می شود و شاهد حرکت روان آبهادر دره ها می باشیم .
حداقل و حداکثر درجه حرارت باتوجه به اقلیم حاکم برمنطقه بین ۱۸- تا ۳۸ درجه سانتیگراد درنوسان می باشد .

منابع آبی
محدوده مدنظر علاوه بر آنکه مرزهای شمالی و غربی آن محدود به رودخانه و دره های آبی می باشد واجد تعداد قابل توجهی چشمه پرآب بویژه درضلع جنوبی آن ( معروف به نرم آب)بوده که اکثراین چشمه ها در سالجاری که خشکسالی برآن حاکم بوده از آب کافی برخوردارمی باشند . ضمنا رودخانه پرآب معروف به کبکیان نیزدرحاشیه ضلع جنوب شرقی به سمت شرق منطقه در حرکت می باشد .
با ذوب شدن برفها درفصل بهار وجوشش چشمه های موجود درمنطقه ، آب فراوانی سطح منطقه را دربرگرفته که با الحاق این آبها شاهد خروج حجم زیادی از آب به بیرون از منطقه و رودخانه های مرزی و… می باشیم .

پوشش گیاهی ( جنگل ومراتع ، تیپهای عمده گیاهی و گونه های مهم ودرمعرض خطر تهدید )
-بارش شدید برف و باران ، ماندگاری حجم قابل توجهی از برف ، فوران چشمه های موجوددرمنطقه ، زمینه تنوع وتراکم پوشش گیاهی رادرمنطقه فراهم نموده است . بااین اوصاف منطقه مذکور پوشیده از گونه های گیاهی به شرح زیرمی باشد :

درختان و درختچه های منطقه عبارتنداز:
بلوط – بنه(پسته وحشی) – خینجوک(کلخنگ)- زبان گنجشک (بنیو) – سیسه(زالزالک) شن(پلاخور)- انجیز وحشی – گلابی وحشی(انجک) –دافنه (خوشک) بید- کیکم(افرا)- ارژن- بادام وحشی – بادام کوهی و ……

گونه های بوته ای منطقه عبارتند از:
انواع گون – آویشن- گل عسلی- درمنه کوهی – درمنه صخره ای – مرزه – زبان درقفا- چویل – خاری و …

گونه های علفی منطقه عبارتنداز:
انواع گندمیان – گلرنگ- مرغ- میخک- بومادران (برنجاس)- ختمی – خارشتر- دم روباهی – تاج خروس- شیرین بیان – کنگر – تره تیزک- سیاه دانه ،گل اشک(لاله واژگون) و… لازم به توضیح است که درضلع جنوبی منطقه که معروف به نرم آب می باشد ،شاهد سطح وسیعی ازپراکنش لاله واژگون به میزان حداقل ۲۰هکتار درفصل بهارمی باشیم . پوشش متراکم لاله واژگون زیبایی منطقه را صدچندان نموده است .
گونه هایی چون تره وحشی ، لیزک-جاشیر خوراکی-موسیردرمعرض خطرتهدید هستند که اکثرا به دلیل مصارف خوراکی و دارویی ، عدم مدیریت بهره برداری منابع از سوی دستگاههای ذیربط درمعرض خطر تهدید محسوب می شوند . لازم به ذکر است که گیاهان منطقه دارای ارزش خوراکی – دارویی – مرتعی و حفاظتی می باشند .

حیات وحش
پستانداران منطقه شامل:
پلنگ – خرس قهوه ای – روباه معمولی – شغال – خرگوش – گرگ – کفتار – سمور- راسو – سنجاب معروف ایرانی – کل وبز ، سیاهگوش – تشی( چوله) خارپشت (جوجه تیغی) انواع موش- خفاش نعل اسبی – خفاش گوش بلند – سگ آبی (شنگ) و… می باشد .

پرندگان منطقه شامل:
کبک معمولی – قمری- یاکریم- کلاغ نوک زردونوک قرمز – غراب – انواع سسک – انواع گنجشک – جی جاق (بلوط خور)- تیهو – سینه سرخ – جغدجنگلی – عقابهای طلایی – پرپا- دوبرادر- ماهیخوار – کبوترهای جنگلی و کوهی – جغد جنگلی – دال – زنبورخوار معمولی – سبزقبا- سارمعمولی – جغدکوچک- پرستو- دم جنبانک – سارگپه- سنگ چشم – دارکوب – انواع سهره-بحری – کمرکولی کوچک و بزرگ و بعضی از پرندگان مهاجر چون لک لک ، اگرت – کاکایی که درفصل زمستان درکناررودخانه های مرزی و حاشیه منطقه مشاهده می شوند .

خزندگان منطقه شامل :
مارمولک- آگاما-لاک پشت – مارجعفری- کورمار- مارپلنگی- مارآبی – ماردشتی – افعی (گرزه مار) و … می باشد .

دوزیستان منطقه شامل :
قورباغه و وزغ می باشد .

آبزیان منطقه شامل :
گرچه درمرز وحاشیه نزدیک منطقه شاهد جریان آبی دائمی چون رودخانه های چنار و کبکیان و بن دره می باشیم اما شاهدگونه هایی چون ماهی شیربت(سرخه)- ماهی قزل-مارماهی- رفتگرماهی دررودخانه کبکیان وبعضا دررودخانه چنارمی باشیم .

وضعیت مرزبندی منطقه
مرزبندی منطقه بطورکامل شامل مرزهای باثبات طبیعی و انسان ساخت چون رودخانه ، خط الراس کوه و جاده های اصلی قدیمی بین روستایی وشهری و جاده های خاکی قدیمی درون منطقه می باشد .
شرح کلی مرزبندی دربند ۱۸ این گزارش آمده است .

فعالیتهای انسانی و تعارضات
درمرزبندی منطقه پیشنهادی تمام تلاشهادرجهت انتخاب محدوده ای بوده که کمترین تعارضات و فعالیتهای حقیقی و حقوقی رادربرداشته باشد . دراین محدوده عرصه بسیارناچیزی ازجمله اراضی کشاورزی و باغات درمنتهی الیه مرزمنطقه که غالبا بصورت دیم کاشت می شوند مشاهده می شود . البته اکثر عرصه های کشاورزی فاقد سند مالکیت شخصی بوده و جزء عرصه های ملی و دولتی بوده که قبلا طی چهل الی پنجاه سال گذشته توسط مردم جهت امرارمعاش به زمینهای کشاورزی تبدیل شده اند . درنقاطی ازمنطقه تعدادی ازمردم عشایرازقدیم الایام موقتا ساکن می باشند که بنابه گفته ریش سفیدان محلی عشایرمذکور فاقدطرح دامداری (پروانه مرتعداری) می باشند و هر دامدارطبق عرف محلی دربخش های کمی از مراتع منطقه به مدت نودالی یکصدروز به دامداری مشغول وباپایان یافتن زمان بهره برداری از مراتع ، کلیه دامداران تاسال بعداقدام به ترک منطقه می کنند . بنابراین می توان با اطمیان گفت که عرصه های کشاورزی موجود درمرزمنطقه فاقد سند ثبتی بوده وهمه متعلق به دولت است و عشایری که صرفا درزمان ییلاق درمنطقه به سرمی برند فاقدطرح مرتعداری هستند که باحفاظت ازمنطقه واعمال قوانین ومقررات دستگاههای ذیربط بالاخص منابع طبیعی می توان به راحتی پاسخگوی تعارضات اجتماعی و حفاظت و صیانت ازاین منطقه مستعد و با ارزش شد .
لازم به ذکراست که مراتع پیرامونی منطقه پیشنهادی باتوجه به درابودن چشمه ها و مراتع مستعد به راحتی می تواند جوابگوی دام دامداران منطقه باشد .

امکانات و تجهیزات موردنیاز جهت حفاظت
به منظور حفاظت مطلوب ازمنطقه نیازمند موارد ذیل می باشیم :
۱- احداث چهارباب پاسگاه محیطبانی درنقاط حساس و دوجانپناه دردیگر نقاط منطقه
۲- بیست نفر نیروی محیط بان وچهارنفرکارشناس.
۳- پنج دستگاه خودروکمک دار و دوازده دستگاه موتورسیکلت.
۴- شبکه های بی سیم سیار، ثابت ، دستی و کلیه تجهیزات انفرادی از جمله کوله پشتی ،کیسه خواب ، دوربین چشمی، دوربین عکاسی، دوربین فیلمبرداری ، تلسکوپ ، لباس گرم ، اسلحه و ……..
۵- تجهیزهریک از پاسگاههابه تمام مایحتاج اولیه ازقبیل آب ، برق خورشیدی ، تخت، پتو، کولر، تلویزیون و……

امکانات و تجهیزات موجود برای حفاظت
ازآنجائیکه منطقه مذبور مراحل مقدماتی راجهت ارتقاء سطح به کلاس حفاظتی طی می کند، فاقدهرگونه امکانات اولیه می باشد . علی ایحال به محض تصویب آن منطقه ازسوی شورایعالی حفاظت محیط زیست ازکلیه امکانات اداره کل و دیگر مناطق حفاظتی موجود درراستای حفاظت مطلوب ازمنطقه استفاده خواهدشد .

نظرمسئولین ومردم محلی درخصوص حفاظت ازمنطقه چیست ومیزان آگاهی وآشنایی آنها ازاهداف و عملکرد سازمان درچه حدی است ؟
مسئولین ومقامات استانی باتوجه به آگاهی کامل از اقدامات بعمل آمده درخصوص بازنگری مناطق حفاظت شده دنا ودنای شرقی که زمینه کاهش و حتی رفع بسیاری از مشکلات و معارضات را به دنبال دارد ، اعتقاد دارند که درقبال کاهش سطح بعضی از عرصه های حفاظتی دربازنگری مناطق ، حتما بایستی با حفاظت از دیگر مناطق مستعد، علاوه بر جبران سطوح کاهش یافته ، نسبت به افزایش سطح مناطق چهارگانه دراستان اقدام نمود . بنابراین جای خوشبینی است که مقامات استانی دراین راستا یارو یاور محیط زیست بوده ، چرا که از اهداف سازمان متبوع اطلاعات قابل توجهی دارند .

مردم محلی منطقه ازجمله روستاهای گندم کش ، اسلام آباد ، قلعه عزیزی،باغ تیلکان ، برآفتاب ، سرقنات ، چیتاب، صالحان ، جوزارو …. باتوجه به آگاهی از آوازه و شهرت دناودیگر مناطق حفاظتی تاحدود قابل قبولی اشراف به اهداف سازمان، خصوصا حفاظت از گونه های جانوری دارند . مردم منطقه علاوه بر قبول همکاری ، مشوق محیط زیست درحفاظت ازآن عرصه و دیگر عرصه های پیرامونی می باشند .

باتوجه به مطالعات و بررسیهای بعمل آمده منطقه پیشنهادی ازهرحیث (وجود گونه های جانوری و گیاهی ، وجود زیستگاههای حائز اهمیت ، وجود پناهگاههاو جانپناههای طبیعی و…..) بهتر و مساعدتراز عرصه های پیرامونی است و زمینه رشد ونمورستنیها، تکثیر وازدیاد گونه های جانوری دراین عرصه بهتراز دیگرعرصه های اطراف می باشد .

ازآنجائیکه ازحداقل پنجاه سال گذشته ، عشایرمنطقه بویژه درزمان ییلاق بصورت سنتی و عرفی ازمراتع آن استفاده نموده و هم اکنون نیز به مدت حدود یکصدروز در فصل چرا از مراتع آن منطقه بهره گیری می نمایند ، به نظر می رسد اولین مدعیان ذینفع که خوددرچندسال اول حفاظت بعنوان عامل بازدارنده نقش منفی وبازدارندگی خودرانشان می دهند ، همین عشایر باشند ولاغیر .
باتوجه به اطلاعات اخذشده از مردم محلی و ریش سفیدان منطقه ، هیچ یک از عشایر موجوددرمحدوده پیشنهادی فاقد طرح مرتعداری بوده که با اثبات این موضوع ازسوی منابع طبیعی و هماهنگی با مراجع ذیصلاح استانی نسبت به اخراج دامداران فاقد طرح وپروانه مرتعداری از منطقه و استقرار آنها درمحیطهای طبیعی پیرامونی ، اقدام به رفع یا کاهش این گروه از عوامل بازدارنده وتهدیدکننده درمدت زمان کوتاهی خواهیم بود .

البته تنویرافکارعمومی ، بکارگیری نیروهای تحصیلکرده بومی منطقه درقالب نیروهای کارمعین ، قراردادی و …..ارتباط تنگاتنگ با مسئولین و ریش سفیدان محلی ازجمله راهکارها وعوامل مهم درتعدیل وکاهش عوامل بازدارنده به شمار می روند .

به دلیل وجود جاده های آسفالته دسترسی به نواحی شمالی و شرقی منطقه و جاده های خاکی قدیمی موجوددرآن ، دسترسی به منطقه درهربرهه اززمان امکان پذیرمی باشد . البته باتوجه به ریزش برف و باران در فصل زمستان ، طغیان رودخانه چنار و آب دره معروف به بن دره و لغزندگی دربعضی از نقاط جاده های خاکی درون منطقه ، بامشکلات کمی مواجه هستیم که با گذشت زمان و مرمت جاده ها این مشکلات نیز برطرف خواهدشد .

مالکیت اکثریت عرصه های منطقه دولتی است که این مهم ضمن هماهنگی با منابع طبیعی استان پیگیری و نتیجه اعلام خواهدشد .
منابع حمایت کننده حیات وحش در زیستگاه شامل امنیت ، پناه، منابع آبی ، منابع غذایی مورد دسترسی و ارزیابی قرار گرفته ودرپنج کلاس خیلی خوب – خوب – متوسط – کم – ناچیز مورد طبقه بندی قرار گیرد .

حدود اربعه

شمالا:
– تقاطع جاده خاکی سرچناربا رودخانه چنار(شرق روستای بن دره)درامتدادرودخانه به طرف شرق تامحل تلاقی رودخانه مذکور باجاده آسفالته قدیمی سرچناربه چیتاب وازآن نقطه به موازات جاده تاپل برم بره شور.
شرقا:
– ازپل برم بره شور درامتداد دره مذکور تا امتداد خط الرس ارتفاعات کوه باغات (خشک آخور) بطرف جنوب تا ۷۰۰ متری ضلع غربی تقاطع جاده خاکی جوزار- نرم آب – بن دره . (رعایت حریم هفتصدمتری شرق روستای جوزارتاتقاطع جاده مذکور )
جنوبا:
– از۷۰۰ متری ضلع غربی تقاطع جاده خاکی جوزار- نرم آب – بن دره(رعایت حریم هفتصدمتری شرق روستای جوزارتاتقاطع جاده مذکور )بطرف غرب درامتداد همان جاده تامنبع آب سرچنار.
غربا :
– از منبع آب سرچناردرامتداد همان جاده بطرف شمال بعداز گذشتن از روستای سرچناروازآن نقطه تا تقاطع جاده خاکی سرچناربارودخانه چنار ( شرق روستای بن دره ) .

منبع : کویرها و بیابانهای ایران