مسجد سید

موقعیت: خیابان مسجد سید

سال تاسیس: قرن ۱۳ هجری (محمد شاه قاجار)

مساحت: ۸۰۷۵ متر مربع

این بنا زیر نظر حجت الاسلام سید محمد باقر شفتی ساخته شده است

خطاط: محمد باقر شریف شیرازی

در کاشیکاری های این مسجد مخصوصاً در تزئینات گلدانها و منظره هایی که نمایش داده شده رنگ قرمز نقش عمده ای دارد

بناهای این مسجد عبارتند از:

چهار در اصلی، دو شبستان بزرگ، دو گنبد کوچک و بزرگ، دو چهلستون، دو مهتابی وسیع کف حیاط، چهار مهتابی طبقه فوقانی، سه ایوان و یک گلدسته معظم، ساعتی رفیع و بیش از ۴۵ حجره و چند دهلیز یکی از بناهای با شکوه و نفیس شهر اصفهان مسجد سید است. این اثر ارزنده و مشهور که در ضلع جنوبی خیابان مسجد سید واقع شده از حیث مطالعه معماری و هنر کاشیکاری مخصوصاً گره کشی، خط بنائی و کاشی ۷ رنگ در شمار بهترین آثار قرن ۱۳ هجری قرار دارد. ساختمان مسجد سید زیر نظر مرحوم حجت الاسلام سید محمد باقر شفتی معروف به سید شروع شد. اما عمر آن مرحوم برای پایان آن وفا نکرد. بنابراین بقیه کارهای آن زیر نظر فرزند و نوه او ادامه یافت.

مسجد سید با چهار در اصلی، دو شبستان بزرگ، دو گنبد کوچک و بزرگ، دو چهلستون، دو مهتابی وسیع کف حیاط، چهار مهتابی طبقه فوقانی، سه ایوان و یک گلدسته معظم، ساعتی رفیع و بیش از ۴۵ حجره و چند دهلیز جمعاً ۸۰۷۵ متر مربع مساحت دارد.

پس از انقراض صفویه با رکودی که گریبانگیر وضع اقتصادی کشورمان شده بود کاشیکاری و بطور کلی مسجد سازی دچار وقفه محسوسی شد. بنابراین اگر بگوئیم مرحوم سید با آغاز ساختمان مسجد سید بار دیگر احداث مسجد در ایران را رونقی تازه بخشید سخنی به گزاف نگفته ایم.

سردر شمالی مسجد که ورودی اصلی به حساب می آید دری رفیع با دو سکو از سنگ پارسی است که طرفین آن تزئیناتی از کاشی ۷ رنگ و گل و بته و کتیبه هائی به خط ثلث جای گرفته اند. این کتیبه ها شامل آیاتی از قرآن کریم است.

سردر جنوب غربی که آن نیز یک ورودی رفیع است با کاشیهای ۷ رنگ و کتیبه ها و اسپرهای مکتوب تزئین شده است. کتیبه های این سردر به خط محمد باقر شیرازی خوشنویس بزرگ عصر قاجار کتابت شده است. سردر جنوب شرقی با جلوخانی وسیع همچون نگینی در کوچه می درخشد. در اسپرهای طرفین این سردر اشعاری به خط نستعلیق بسیار زیبا در مدح مرحوم سید به چشم می خورد مسجد سید از نوع مساجد چهار ایوانی است که ایوان شمالی با کاشیهای ۷ رنگ و گل و بوته اسلیمی تزئین شده است.

ایوان جنوبی جلوی شبستان زیر گنبد قرار دارد. ایوان های شرق و غرب در جلو شبستان زمستانی مسجد واقع شده اند.

در دو طرف شرق و غرب چهار مهتابی ساخته شده اند. در اطراف ایوان ها حجراتی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده اند. در اسپرهای اطراف مهتابی ها با خط بنائی عبارات و اشعاری نوشته اند ساعت بزرگ مسجد که در اصفهان شهرت دارد در بالای ایوان جنوبی قرار گرفته است.

در شمال شرقی مسجد آرامگاه حجت الاسلام واقع شده که بقعه و رواقی مقابل آن است. داخل این بقعه و رواق با تزئینات کاشیکاری و گچبری آراسته شده است. در بالای سردر ورودی بقعه تاریخ فوت مرحوم حجت الاسلام با خط ثلث نوشته شده است. مسجد سید اصفهان به دلیل وجود تزئینات بسیار جالب گل و بوته و اسلیمی و وجود خط بنائی و دیگر خطوط از استادان نامدار عصر قاجار در عداد یکی از شاهکارهای معماری عصر قاجار قرار دارد که در گوشه گوشه آن شگردهای جالب معماری و تزئینات بسیار عالی خود نمایی می کند.