مراسم فال کوزه یزد

مراسم فال کوزه یزد یکی از رسوم جالب و دیدنی بعضی از روستاهای یزد می باشد .مراسم فال کوزه که در گذشته بسیار بیشتر از امروز رواج داشته است نیز از رسوم مردم در ایام پایانی سال است که به نوعی نیکی و بدی را برای آن‌ها بازگو می‌کند.نوروز همچون پرچم هویت و سنت، تمثیل همبستگیست که در عین یک پارچگی، تفاوت‌های منحصر به مناطق خود را حفظ کرده است .
یکی از این نمود‌ها مراسم کوزه گردانی در کویر است، دخترک نوجوانی با کوزه‌ای پر از آب در میان جمع زنان حاضر در ضیافتی دوستانه، آرزو‌ها را در کالبد گیر سر و شانه و هرچه قابل جاگیری در کوزه‌ی دستش باشد، جمع آوری میکند وکوزه‌ی آرزو‌ها را به همراه آینه و پارچه‌ای سبز به پای درخت مورد همسایه می‌سپارد. گویی حسن نیات خود را به شانه‌ی پاکی آینه و تقدس سبزی گذارده اند تا بهانه‌ی دیگری باشد که شب بعد را دوباره به پایکوبی و شعرخوانی بگذرانند و غنایم داخل کوزه را به حاضران، با شعری که تصادفی خوانده میشود به عنوان پاسخ زمین، بازگردانند.

البته در گذشته فال کوزه، ویژه جشن و ایام خاصی نبوده است، بلکه در میهمانی‌های عادی و جشن‌های عمومی و خانوادگی یا جشن‌های ملی نیز توسط زنان اجرا می‌شده است.امروزه این رسم کمتر در بین مردم دیده می‌شود، اما هنوز هم در مناطقی، چون رحمت آباد، مریم‌آباد، مناطقی از شهرستان مهریز، تفت، میبد و اردکان از اعتبار خاصی برخوردار است.

دختر نابالغی باید کوزه را پر از آب کند و در مجلسی که زنان نشسته اند آن را بگرداند و زنان حاضر در مجلس شانه و یا گیره سر را به نیتی که دارند درون کوزه بیاندازند.
سپس این کوزه به خانه‌ای که درخت مورد در آن باشد می‌برند و به همراه یک آیینه کوچک و پارچه سبز در زیر درخت می‌گذارند تا یک روز از آن بگذرد.هر شیئی که از کوزه بیرون بیاید صاحب آن با شعری که خوانده می‌شود، نیت خود را تعبیر می‌کند و نیک و بد را برای خود معلوم خواهد کرد. این عمل آنقدر تکرار می‌شود تا تمامی گیره و شانه‌ها از کوزه بیرون بیاید و اگر مفهوم و معنای شعر خوانده شده، خوب باشد، نیکی عمل و رسیدن به مقصود است و اگر معنای شعر مناسب نباشد، یعنی نیت صاحب فال خوب نیست و به مراد خود نمی‌رسد.

البته اجرای این رسم بیشتر در بین ایرانیان باستان رایج بوده و اکنون نیز زرتشتیان عقیده بسیاری بر اجرای فال کوزه دارند. از دیگر برنامه‌های پیشواز از سال نو را پختن آش رشته است زنان هر کوی و برزن با تهیه ملزومات آش رشته گردهم می‌آمدند و سبزی آش را پاک می‌کردند و با تقسیم وظایف هرکسی کاری را برای پختن آش انجام می‌داد تا عصر که این اش پخته می‌شد و در بین همسایگان توزیع می‌کردند.

پختن این آش نیز به منظور طلب حاجت است و هرکسی که نذر داشته باشد چیزی از نخود، لوبیا، سبزی، رشته و… را می‌آورند و آش را به صورت گروهی می‌پزند. پختن آش رشته نیز در جشن چهارشنبه سوری سابقه‌ای کهن دارد، اما در گذشته این آش در جشن تیرگان هم پخته می‌شد. از آیین‌های این روز کوزه شکستن، توزیع آجیل مشکل گشا به نام لرک (هفت مغز) و جمع شدن دور آتش و خواندن شهر “زردی من از تو، سرخی تو از من” یا “سرخی تو به روی من، زردی من به جون دشمنانم” که به معنی دوری از ناخوشی‌ها و استقبال از سلامتی است.کوزه‌های کهنه را از روی پشت بام‌ها بر زمین می‌اندازند و به جای آن، کوزه نو می‌خرند و معتقدند که نحسی سال با شکستن کوزه از آن‌ها دور می‌شود.