روستای ورزگ

«ورزگ» روستایی در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان قاین استان خراسان جنوبی است. این روستا از شمال با روستای ورزق و از شرق هم با روستای خونیک مرز مشترک دارد . جمعیت روستا ۲۰۵ خانوار (۷۸۰ نفر) است. نام این روستا برگرفته از گیاه فرزگ که در کنار چشمه اصلی این روستا بوده و الان تبدیل به قنات ورزگ شده است؛ می باشد. این روستا ابتدا در پاوک و سپس در رایک جا به جا شده تا به مکان الان آن رسیده است. چندین قرن قبل از پیدایش روستای ورزگ در فاصله سه کیلومتری شمال شرق ورزگ در نزدیکی کوه کمر پاوک و در حاشیه رود بزرگ (رود اصلی ورزگ) کنار چاه های پاوک، روستایی به نام پاوک قرار داشته است که بعد از تخریب روستا و خشک شدن قنات پاوک با فاصله کمی در قسمت جنوبی پاوک، قنات رایک احداث و روستای رایک به وجود می آید. این روستا نیز در بستر رودخانه و همجوار قنات رایک وجود داشته است. مزار رایک که از قدمت بسیار بالایی برخوردار است و در بین اهالی دارای شهرت و احترام خاصی می باشد در همین مکان است. از دیگر شواهد این روستا قبرستان بزرگ رایک است که الان به صورت محدوده ای بزرگ از خاک و سنگ تبدیل شده است. بقایای خانه های ویران شده گلی هم وجود روستای رایک را حکایت می کند. مدت ها بعد بر اثر کم آب شدن قنات رایک، در نواحی جنوبی تر در کنار کوه های: تنگل، لاخ آغل بُزُو، لاخ مزار و کوه خُمُندَرو، و به وجود آمدن چشمه ها و قنات های دیگر مانند: قنات ورزگ (چشمه فِرِزگ نام قدیمی آن است)، قنات میان ده و قنات سریچَک، مردم به این منطقه کوچ کرده و بعداً در کنار چشمه فرزگ، روستای ورزگ بر گرفته از نام چشمه (که الان تبدیل به قنات شده است) تشکیل می شود. کوه های اطراف ورزگ از مشرق عبارتند از: کوه کمر سفید، تپه های چُنگ چَقوکی، کوه کمر پاوک، قله سیاه، قله سرخ و از شمال عبارتند از: کوه های بُقَیرِز و قله های اطراف روستای خونیک و از مغرب عبارتند از: کوه های درّه واسو، درّه نقوچ، دره غجل، کوه تنگل. از جنوب: کوه آغل بُزو، کوه مزار، کوه های دره خُمُندَرو، کوه های بند قلبیر و کوه های ورزق. قنات های روستا به ترتیب موقعیت جغرافیایی از جنوب به شمال: ۱- قنات سریچَک، ۲- قنات میان ده، ۳- قنات ورزگ، ۴- قنات کلاته تَه (یا کلاته پایین همان ابراهیم آباد)، ۵- قنات رایک، ۶- قنات پاوَک (این قنات به کلی خشک و ویران شده است)، ۷- قنات درخت توت (از این قنات هم اکنون به صورت چاه و به وسیله پمپ برقی بهره برداری می شود). این روستا ۲۰ شهید تقدیم نظام مقدس جمهوری اسلامی نموده است. این روستا دارای چهار مسجد بنام های مسجد جامع ورزگ (ثبت و دارای کد در آثار ملی کشور)، مسجد صاحب الزمان (عج)، مسجد خاتم الانبیاء (ص) و مسجد کربلایی محمد برات نژاد (با بیش از ۱۰۰ سال قدمت) و یک حسینیه بنام شهدای ورزگ می باشد. ورزگ از مناطق تفریحی و دیدنی شهرستان قاین می باشد و به دلیل نزدیکی به شهر در روزهای تعطیل تفرجگاه های آن شلوغ می باشد. از مکان های تفریحی زیارتی ورزگ می توان به: چشمه مرغش، چشمه درخت سنجت، چشمه سفیددال، غارجوجه، غارعلی بابا، بند(سد) قلبیر، مزار رایک (ثبت و دارای کد در فهرست آثار ملی کشور)، مزارشهداء هشت سال جنگ تحمیلی و کوه مزار را نام برد . شغل اصلی مردم ورزگ کشاورزی، باغداری و دامداری است و محصولات اصلی روستا زعفران، گندم، عناب، پسته، زرشک و به ویژه زردآلو است و انجیر و عناب روستا شهرت زیادی دارد. ورزگ به دلیل واقع شدن بین کوه های بلند و مرتفع دارای گیاهان دارویی زیادی مانند زیره سیاه کوهی، آویشن، بادرنجبوبه، گل بومادران، گل زوفا، استوقودوس و زیره سبز است. ورزگ دارای درختان انجیر وحشی و بومی زیادی است که بیشتر ارتفاعات و دره های آن را درختان انجیر پوشانده است و بخش زیادی از درآمد اهالی از فروش برگه زرد آلو، عناب و انجیر تامین می شود. صنایع دستی روستا شامل جاجیم، قالی، قالیچه، پشتی و تابلو فرش است. فرش دستباف ورزگ مشهور است، به طوریکه از ۱۰۰ سال پیش صنعت فرش دستباف آن در شهرستان سابقه دارد. روستای ورزگ از نظر صنعتی نیز در سطح استان حائز اهمیت بوده که از این دست می توان به معدن مس ورزگ اشاره کرد.