روستای دودان

دودان یکی از قدیمیترین روستا های اورامان می باشد که در دوازده فرسخی جنوب سنندج و صد وپنجاه کیلومتری شمال غربی کرمانشاه و سی کیلومتری جنوب غربی پاوه قرار دارد.

دودان کلمه ای است عبری که از ریشه کلمه داوود یعنی از کلمه دوود عبری گرفته شده است که به معنی یار محبوب می باشد و شاید دلیل نام گذاری این روستا مهاجرت یهودیان(عبری زبانان)از بین النهرین به هورامان و غرب امپراطوری ایران بوده که عده ای از آنان در دودان ساکن شدند و بنا به تاریخ عبریان – هارامن یکی از پیامبران بنی اسرائیل از فلسطین عازم هورامان و آتشکده پاوه برای هدایت و رستگاری آنان شد و در آتشکده پاوه به درود حیات گفت و دودان یکی از مکانهایی است که احتمالا در آنجا به خاک سپرده شده است.

در دوران ظهور اسلام نیز دودانیان جز اولین طوایفی بودند که نمایندگانی را نزد عبدالله بن عمر (مامور لشکر کشی سپاه اسلام به هورامان) فرستادندو مشتاقانه دین اسلام را پذیرفتند و این روایت اسلام آوردن دودانیان در سند سواد اعظم که توسط عبدالله بن عمر و عمر بن خطاب نگارش یافته ،ذکر شده است و بعد از این دوران شاهد ظهور عالمان و ادیبان بزرگی چون بابا سرهنگ دودانی، بابا جلیل ،پیر میکاییل،پیر داود،مصطفی دودانی،میرزا قولی،شیخ یوسف دودانی و زنان بزرگی چون بی بی صبوره،بی بی تبریز،دده بگتر،سمن خانم،بی بی سائی و …. بوده است.

براستی باید دودان را مهد علم و ادب و شعر و عرفان هورامان دانست ، چون اگر شعر فارسی سابقه ای هزارو دویست ساله دارد شعر دودان(کوردی هورامی و فارسی) سابقه ای هزارو صد ساله دارد.

دودان یکی از قدیمیترین روستاهای اورامان و مرکز روشنفکری و علمی در سطح اورامانات بوده ، این روستای زیبا در دوازده کیلومتری بخش باینگان قرار گرفته ونمای خیلی زیبایی دارد.

منطقه ایست گرمسیری وسنگلاخی همین سنگلاخ بودن باعث شده تا مردم این روستا از راه دامداری بویژه پرورش بز امرار معاش کنند . عشق وعلاقه مردم این روستا باعث شده که تاکنون در آنجا بمانند وهیچگاه این وطن مقدس خود را تنها نگزارند .اعتقادات ویژه ای برای خود دارند . مثلا انارهایی در باغهای دودان وجود دارند که رنگ دانه وپوست آنها مشکی است و معتقدند که این انارها را حضرت خزر کاشته وجهت مداوای بیماری دل درد بکار می برنند و بسیار موثر است . یکی دیگر از ویژگی های این روستای تاریخی مقبره ی پیر میکائیل که یکی از نودو نه پیر اورامان است می باشد . کسانی که به مریضی تب ولرز مبتلا می گردند بر سر مرقد پیر میکائیل می روند بعد از چند دقیقه شفا می یابند . پیر میکائیل را به چند نام می شناسند و معروف است به پیر شش پنجه و او را پیر هزار مال جاف هم می گویند . زمانی طایفه ی پیر میکائیل در دودان هزار خانوار بوده اند اما متاسفانه به علت کوچ بی رویه امروزه رونقی برای این روستا نمانده است . اکنون حدود پنجاه خانوار از طایفه ی پیر میکائیل در آنجا هنوز سکونت دارند . تعدادی از مردم معتقدند آب دهان آنها جهت بیماری پوستی ( واله مه ن ) به کار می رود . از ویژگی های دیگر دودان چشمه ی بانه سلیکه و درخت تنومند بید پیر میکائیل است . آب چشمه ی بانه سیلکه همچون کافور سفید و از کوهی بلند سرازیر و به کنار درخت بید جریان دارد .این چشمه تا اوایل خرداد ماه ، جاری است بعد از آن آب خشک می شود . نزد اهالی روستا هم آب و هم درخت مورد احترام ویژه ای برخوردارند بعد از وفات پیر میکائیل عده ی زیادی از طایفه اش به قره داغ عراق رفته وتا حال پیشرفت قابل توجه ای داشته اند . مثلا مولانا خالد ذوالجناحین که در تاریخ اسلام مشهور و سرسلسله ی طریقه ی نقشبندیه است . طایفه ی دیگری که در دودان به جای مانده اند به طایفه ی پیر زا مشهور هستند . دوشخصیت دیگر به اسمهای با پیر و داوده سوور در دودان مدفون هستند . شخصیت ها و شاعران عالیرتبه ی دیگر در دودان زیسته اند . از جمله : پیر داود دودانی ، مصطفی دودانی ، بابا جلیل دودانی ، ده ده بگتری دودانی ، میزا قولی دودانی ، سمن خانم دودانی ، بابا سرهنگ دودانی .

چند بیت شعر از بابا سرهنگ دودانی :

سه رهه نگ ده ودان سه رهه نگ ده ودان

ئه ز که ناممه ن سه رهه نگ ده و دان

چه نی ئیرمانان مه گیلم هه ردان

مه کوشم په ری ئایین کوردان

هه فتم سه ر خیله ن هه فتم سه ر خیله ن

جه ئاسمان دا هه فتم سه ر خیله ن

هه ریه ک وه ره نگی نه گشت و گیله ن

هه ر یه ک په ی کاری ئاواره و ویله ن