همانطور که می دانید سازمان میراث جهانی یونسکو در حال تلاش برای شناسایی و حفاظت از مکان‌های فرهنگی و طبیعی در کشور‌‌های سراسر دنیاست. ایران ما، بهشتی در آسیا، مکان‌های دیدنی زیادی دارد که در سال ۲۰۱۱ تعدادی از باغ‌هایش در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند.در گزارشی که از یونسکو داریم اینطور آمده که : این باغ‌ها از نظر طراحی، چهار بخش مجزا دارند که آب در تمامی آن‌ها هم از نظر تصویرسازی و هم از نظر تزیینات نقش بسیار مهمی دارد. باغ ایرانی اساساً از طریق این سبک طراحی با چهارعنصر اصلی آیین زرتشت یعنی آسمان ، زمین ، آب و گیاهان به نحوی می‌کوشد که تصویری از باغ بهشت را القا کند.
باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکودر شهرت این باغ‌ها، سه ساختار و طراحی موجود است: ۱) مسیر عبور آب، ۲) دیوارهای بلند، ۳) عمارت تابستانی و استخر در داخل باغ به‌عنوان نمادی از بهشت‌اند که این سه مشخصه باغ های ایرانی را متمایز کرده، جهانگردان این باغ‌ها را (پرشین گاردین) یاد می‌کنند. اسامی ۹ باغ معروف ثبت شده در یونسکو با شهرهایشان بدین صورت است:
شیراز (پاسارگاد، ارم)، اصفهان (چهلستون)، کاشان (فین)، بهشهر (عباس‌آباد)، کرمان (شازده ماهان)، بیرجند (اکبریه)، یزد (دولت‌آباد، پهلوان پور)
پاسارگاد
اولین پایتخت امپراتوری پارس در تاریخ ایران در شیراز است. نمونه‌ای از نخستین باغ ایرانی که بهتر است مادر باغهای ایرانی نامیده شود. مرکز شاهنشاهی کوروش هخامنشی در ۱۳۵ کیلومتری شیراز واقع‌شده است. یکی از ویژگی‌های خاص پاسارگاد، وجود باغ شاهی و مجموعه کلاسیک دو کاخ‌هاست. ازلحاظ معماری، طراحی هندسی باغ در مسیر جریان آب است و دارای کوشک‌ها و راه‌آب‌های سنگی است، از این مکان به‌عنوان جایی برای پیاده‌روی می‌توان استفاده کرد که آرامگاه کوروش کبیر الآن آنجاست.
باغ پاسارگاد ريشه باغهای ايرانی است و خلق باغ ايرانی كه تاريخ آن به زمان هخامنشيان برمی‌گردد، در پاسارگاد اتفاق افتاده است. در زمان ساخت اين باغ، كوروش دستور داده بود كه باغ پاسارگاد چگونه ايجاد شود و درخت‌ها نيز به چه شكل كاشته شوند، يعنی هندسی سازی باغ و شكل و شمايل آن از نگاهی كه كوروش به باغ ايرانی داشته گرفته شده است. آثاری در تخت جمشيد پيدا شده‌اند كه نشان می دهند، احتمالا باغ جلوی صفه قرار داشته و سپس در دوره ساسانيان باغ‌ها در جلوی كاخ‌ها و معابد شكل گرفتند و اين موضوع در دوره اسلامی نيز ادامه می‌يابد كه الگوی تمام اين‌ها باغ پاسارگاد بوده است.
پاسارگاد مرکز شاهنشاهی کوروش بزرگ بود و در اینجا بود که باغ های ایرانی پا گرفتند. باغ های ایرانی در اساس پروژه ای هخامنشی بودند که سپس با کمک مفهوم بابلی-آشوری باغ بازبینی شده و گسترش یافتند. نتیجه نهایی این گسترش پردیس یا باغ ایرانی بود. عبارت پردیس ریشه ایرانی دارد و اصلا به محوطه های شکار پادشاهان ماد اطلاق می شد.باغ های ایرانی پاسارگاد برپایه یک سری اصول ریاضی و هندسی طراحی شدند. ۹۰۰ متر کانال برکنده از سنگ آهک ساخته شد تا آب را به سرتاسر باغ برساند. این یک سیستم آبیاری پیچیده بود که کانال های آبی سنگی و خندق هایی باز در آن در نظر گرفته شده بود تا حوضچه های کوچکی که در هر ۱۵ متر باغ تعبیه شده بودند را سیراب کند.
در باغ پاسارگاد يك جريان پيش‌ساختگی سنگ مطرح بوده كه در جوی های تزيينی كه دور باغ قرار می‌گيرند، وجود داشته‌اند. بخشی از باغ نيز كه اكنون ثبت جهانی شده است، كف‌های سنگی با تعدادی حوضچه داشته كه تكنولوژی برتری برای جريان آب‌رسانی نيز در آن وجود داشته است. علاوه بر اين‌ها، گونه‌های درختی بومی جالبی موجود بوده‌اند كه بايد تحقيقات بيشتری با هدف گياه‌باستان‌شناختی در اين‌باره انجام شود.
باغ پاسارگاد در قلب عرصه پاسارگاد قرار دارد و معماری و نظام باغسازی كلاسيك ايرانی از اينجا آغاز می شود. به همين دليل، باغ پاسارگاد به‌عنوان مادر باغ ايرانی در پرونده مطرح شد و هشت باغ ديگر به آن پيوستند، زيرا موضوع پرونده، ثبت زنجيره‌ای است و بايد سير تحول باغ و چگونگی آغاز آن ارائه شود.این باغ تحت عنوان باغ باستان شناسی در یونسکو به ثبت رسیده است .
ارم
شاهکار ایرانی در فهرست میراث جهانی در قرن نوزدهم ساخته‌شده، در شمال غربی شیراز با فاصله کمی از بابا کوهی قرارگرفته که تلفیقی از تاریخ و طبیعت و فضایی بهشت گونه سالانه گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به سمت خود می‌کشاند. در حال حاضر توسط بخش گیاه شناسی دانشگاه شیراز اداره میشود. شیراز شهری است که می‌توانید ساعت‌ها از خیابان‌هایش لذت ببرید بدون اینکه متوجه گذر زمان باشید.در جلوی عمارت اصلی که مشرف بر باغ است، استخر بزرگی است که تصویر عمارت در آن نمایان میشود. مساحت این استخر سیصد و سی و پنج متر مربع است و محیط آن را هجده قطعه سنگ بزرگ و یکپارچه تشکیل می‌دهد.
آب روان و زلالی که از نهر اعظم است پس از گردش در حوضچة حوضخانه وارد جویهای اطراف استخر میشود و سپس در جوی عریض خیابان اصلی و جویبارهای دیگر در خیابانهای باغ و اطراف باغچه‌ها روان می‌گردد. قسمت عمدة آبی که این باغ را مشروب می‌سازد مانند بیشتر باغهای شیراز از نهر اعظم است. این نهر به جدول‌های متعدد تقسیم می‌گردد، از آن جمله جدول میری می‌باشد که یک پنجم از نهر اعظم است. باغ ارم از جدول میری مشروب می‌گردد.
چهلستون
از بناهای تاریخی اصفهان که به شاه عباس یکم بر می‌گردد و در زمان شاه عباس دوم توسعه یافته، دارای تالار آیینه ، تالار ۱۸ ستون، اتاق ، ایوان ، حوض و دیوارهای نقاشی شده و آیینه‌کاری شده است؛ با اینکه ۲۰ ستون دارد ولی مشهور به چهلستون است، چرا؟ چون ۲۰ ستون در دل خاک و ۲۰ ستون دیگر انعکاس یافته در آب استخر مقابلش است، و این یعنی شاهکار به‌تمام معنا.سال ساختمان کاخ چهلستون به موجب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده، مصراع: «مبارک‌ترین بناهای دنیا» می‌باشد که به حساب حروف ابجد سال ۱۰۵۷ هجری قمری (مصادف با ۱۰۲۶ هجری خورشیدی و ۱۶۴۷ میلادی) میشود، یعنی پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم.
سنگ شیرها و مجسمه‌های سنگی اطراف حوض و داخل باغچه‌ها تنها آثاری است که از دو قصر باشکوه دیگر صفویه یعنی آئینه خانه و عمارت سرپوشیده باقی مانده و به این محل منتقل شده‌است.
فین
هنوز هم بعد از سال ها حیرت انگیز است، درست حدس زده‌اید ، باغ فین کاشان، در آب و هوایی کویری چنین ساختار زیبا و سرسبزی دارد و پاسخ همه سؤالات به شاهکار معماری ایرانی بر می‌گردد. دیوارهای بلند افسونگر، درختان سر به فلک کشیده و فواره‌های کوتاه و بلند و صدای آب جلب توجه می‌کند، همین ظاهر شاهانه اش باعث شده تا نام باغ شاه به خود بگیرد. در نزدیکی روستای باله توسط شاه عباس اول ساخته‌شده که در شرایط خوبی قرار دارد.
باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو با آب چشمه و قنات تأمین میشود. طرح پیچیده باغ با شبکه کانال ها و مسیل هاست. کانال ها با کاشی‌های آبی و سبز رنگ که در تضاد زیبایی با کویر خارج از دیوار باغ هستند. این باغ همه روزه برای بازدید باز است به جز ایام سوگواری .
در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های راکد(در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها)، فورانی (فواره‌ها) و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد. هریک از اشکال گوناگون آب در این باغ، مفهومی خاص را تداعی می‌کند. آب فراوان و جریان آن در جوی‌هایی با کاشی فیروزه‌ای، در محیطی که آب واقعاً کمیاب است و درختانی با سایه گسترده در تضادی بزرگ با کویر خشک و طبیعتی نامهربان است که در پشت دیوارهای باغ گسترده‌است.آب جاری در جوی‌ها، استخرها و حوضهای باغ از چشمه سلیمانیه تامین میشود. آب این چشمه ابتدا در استخری در پشت باغ جمع میشود. اختلاف ارتفاع این استخر نسبت به سطح جوی‌ها، ایجاد فوارههایی را امکان‌پذیر کرده‌است که به روش ثقلی آب را به بالا پرتاب می‌کنند.آب حوض اصلی از دوازده چشمه داخل آن می‌جوشد که به آن حوض جوش گفته میشود. از آن به بعد، آب در جوی‌هایی با کاشی‌های فیروزه‌ای جریان می‌یابد. رنگی که با رنگ خاکی صحراهای اطراف در تضاد است.
عباس‌آباد
واقع در جنوب شرقی و ۹ کیلومتری بهشهر میان جنگل عباس آباد است. با پیمودن جاده‌های سرسبز وقتی به بهشهر رسیدید این باغ مدهوش کننده را می‌بینید که شامل باغ، دریاچه و حمام و… است. این منطقه به خاطر راحتی و در دسترس بودن آثار باستانی، آب شیرین و آب و هوای دلپذیر محلی برای گردشگران جذاب است. باغ هم در بالای تپه‌ای طبیعی احداث شده ، با بریدن تپه ، پله و صفه ایجاد شده است. معماری به‌صورت قرینه اش موجب زیبایی بیش از حد آن می‌باشد.در میا ن مرکز دریاچه مصنوعی عباس آباد بهشهر بنایی آجری به شکل چهار طاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب وسقفی سفالی را تشکیل می‌داد. چهار طاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب می‌رود وتنها سطح فوقانی آن بسان جزیره‌ای بیرون از آب قرار می‌گیرد . اساس چهار طاقی بر روی ۸ جرز در پیرامون و۱ جرز در مرکز بنا گردید. ابعاد جرزها به صورت تقریبا ۴*۴ متر می‌باشد که بر روی یک سکو قرار گرفته‌اند. آنچه مهم جلوه می‌کند عدم وجود پله آجری در بنا واطراف چهار طاقی می‌باشد این امکان وجود دارد که اول بنای فوق جهت مقاوم سازی سد احداث گردیده باشد ومجددا با توجه به آبگیری سد به آن کاربری تفریحی داده باشند. براساس بررسیهای مکرر می‌دانی که انجام پذیرفته می‌توان گفت آب دو چشمه مهم قوری چشمه وسرچشمه را ازفرا دست بر اساس اختلاف سطح شیب دارو همچنین با به کارگیری ظروف مرتبطه تنبوشه که توسط دیوار اجری محافظت می‌گردید وآب را به قسمت فوقانی هدایت می‌نموده‌اند.
شازده ماهان
یکی از نمونه باغ تخت های ایرانی که در ۱۸۹۰ توسط فرماندار کرمان ساخته شده است؛ از فراز این شهر واحه مستطیل سبز احاطه شده با کویر قهوه‌ای را می‌بینید که شرایط مساعد؛ خاک حاصلخیز، آفتاب لازم، باد ملایم و دسترسی به آب اینجا را تبدیل به معجزه کرده است. با دیواری بلند و مرکب محصور گشته، به‌عنوان سکونتگاه و تفرجگاه استفاده میشود.
این باغ از نمونه باغ تخت‌های ایرانی است و در زمینی مستطیلی شکل به مساحت پنج و نیم هکتار بنا شده و دارای سردر ورودی بسیار زیبایی است. بناهای باغ عبارتند از کوشک اصلیهو یعنی سکونتگاه دائمی و یا فصل مالک که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سردر خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا گردیده است. طبقه فوقانی دارای اتاق‌هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شده‌اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت دیواری مرکب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است . این باغ علاوه بر سردر، شامل عمارت شاه‌نشین و حمام نیز می‌باشد. در حال حاضر قسمت شاه‌نشین، به یک رستوران تبدیل شده و توسط بخش خصوصی اداره میشود.
در این باغ درختان میوه متنوعی به چشم می‌خورند و در جلوی عمارت هم حوض‌ها و فواره‌ها آب‌نمای زیبایی را تشکیل داده‌اند. منبع آب باغ رودخانه کوچک تیگران است. مسعودی بنای این باغ را از جنبه‌های مختلف معماری و نقش آب در آن بررسی کرده است .
دولت‌آباد
یکی از باغهای بزرگ ایران و از آثار دوره زندیه در یزد است که خودتان به دلیل مشهور بودنش پی خواهید برد، زیرا مرتفع‌ترین بادگیر را دارد. باغ شامل عمارت، تالار آیینه، عمارت بادگیر، حرم‌خانه و آشپزخانه و قنات و حوض و با فضایی مناسب برای اقامت تابستان و زمستان است.باغ دولت آباد با مساحتی درحدود ۷۰/۰۰۰ مترمربع شامل بخش های مختلفی همچون ساختمان هشتی، بزرگترین بادگیر جهان، عمارت سردر، عمارت بهشت آئین، عمارت تهرانی، تالار آینه، آب انبار دو دهانه و همچنین باغ ناصر است که این باغ را به یکی از زیباترین باغ های قدیمی ایران مبدل ساخته است.
در بخش فضای سبز باغ نیز انواع درختان میوه همچون انگور، کاج، سرو، توت، بیدمجنون، ارغوان و همچنین گل های زینتی همانند گل های محمدی، گل سرخ، نسترن و یاس دیده میشود که باعث زیباتر شدن این باغ تاریخی گشته است.
پهلوان پور
از آثار مهریز در یزد با معماری اصیل و کهن ایرانی ست. ساختمان های تاریخی در باغ پهلوان پور پیوند خاصی بین طبیعت و هنر معماری را ایجاد کرده، اگرچه این باغ در دوره قاجار ساخته‌شده، ولی سبک معماری‌اش نشان‌دهنده تغییرات باغ سازی کهن به سمت باغ سازی رایج امروزی است. یزد و دیدن این باغ که متعلق به تاجر یزدی علی پهلوان پور است، پشیمان نخواهید شد، همچنین با توجه به ویژگی های منحصر به فردش چهارفصل در این باغ کاملاً به چشم می‌خورد.دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده‌اند.
اکبریه
باغ و عمارت تاریخی بقعه در بیرجند استان خراسان جنوبی است. معماری باغ اکبریه را می‌بینید که از نوع ترکی با الهامی از روس و تلفیقی از معماری اسلامیست که از سبک معماری نوین برخوردار است. در زمان قاجار ساخته‌شده و گنبد کلاه فرنگی اش نشان دهنده تمام عناصر معماری ایرانی است.باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو در آخر باید بگویم که ایران دارای مکان‌هایی است که نشان دهنده فرهنگ، هنر و طراحی ایران باستان است. هرکدام با آب‌وهوای مختلف ، نشانگر فناوری ، مهندسی ، آب، معماری و کشاورزی عالی کشورمان است. باغ ایرانی باید حواس پنج‌گانه را به وجد آورد.
وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده است. باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است. این باغ بوسیله فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده است. یکی از عناصر مهم، استخر نسبتا بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده است. استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.