در راستای حفظ، احیا و اشاعه هنرهای سنتی ایران، بادبزن قاجاری که در سال ۱۲۸۶ هجری در کارگاه آقا سید محمد در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده، بازسازی و نمونه‌سازی شد.سید عبدالمجید شریف‌زاده با اعلام این خبر گفت : بادبزن لاکی (پاپیه ماشه) قاجار توسط سارا زمانی هنرمند رشتۀ لاکی طراحی و ساخته شده است. در عهد قاجار شالودۀ هنر تصویری ایران دچار تغییرات عظیمی شد، اصول نقاشی غربی جایگزین نگارگری فاخر و درخشان ایرانی گردید و ذهنیت آرمان‌گرای هنرمند ایرانی جای خود را به فضای تجسم یافته و سه بعدی تفکر غربی داد.
او افزود: ادامۀ این روند، مکتبی را بنیان نهاد که در زمان اقتدار فتحعلی شاه قاجار به شکوفایی رسید و به مکتب قاجار شهرت یافت و در این زمان با حمایت شاهان قاجار از هنرمندان، مضامین و شیوه‌های متعددی در آثار هنری پدیدار شد.
شریف زاده نقاشی لاکی را نوعی نقاشی دانست که روی اشیایی از جنس کاغذ چون قلمدان، جلد کتاب، قاب آیینه و غیره انجام می گیرد و در دوران قاجار علاوه بر اینکه شیوۀ رایج هنر قاجار را با خود به همراه داشت دارای جنبه‌های تزئینی-تصویری و کاربردی نیز بود و بستر مناسبی برای تصویرسازی به حساب می‌آمد.
او افزود: هنرمندان برای آفرینش تابلویی زیبا روی اشیای لاکی از موضوعات مختلفی چون گل و مرغ، مضامین ادبی، رزمی و بزمی، چهره‌نگاری، منظره سازی و غیره استفاده می‌کردند. تنوع موضوعی در نقاشی‌های لاکی نه تنها از جذابیت آن نکاسته بلکه آن را خواستنی‌تر و غنی‌تر نیز کرده است.
رئیس گروه پژوهشی هنر های سنتی تصریح کرد: علاوه بر موضوعات جدید در آثار نقاشی این دوران، زمینه‌های ارائه آثار نیز از تنوع بیشتری برخوردار می‌شود و شکل انسان در نقاشی قاجار متأثر از نگرش انسان مدارانۀ غربی است.
به گفته وی، در نقاشی این عهد شکل انسان همۀ عناصر دیگر نگاره را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و سیطره بی‌چون و چرای خود را، چه به لحاظ اندازه، چه به لحاظ تأکید، بر ترکیب تصویر تحمیل می‌کندو ظریف‌کاری‌ها و ریزه پردازی‌ها و تنوع رنگی و پرداخت ماهرانه یکسره در شکل انسان خلاصه می شود.
او با ابراز تأسف از اینکه هنر لاکی در سال های اخیر جایگاه ارزشمند خود را از دست داده گفت: از این رو در راستای حفظ، احیاء و اشاعه هنرهای سنتی بازسازی و نمونه‌سازی بادبزن قاجاری که در تاریخ ۱۲۸۶ هجری در کارگاه آقا سید محمد در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده در دستور کار گروه پژوهشی هنرهای سنتی قرار گرفت.
به گفته شریف زاده این بادبزن جمع‌شو متشکل از۱۱ پره کاغذی با محور مشترک در انتها، در ابعاد ۲× ۲۵ سانتی‌متر در حالت جمع و ۲۵×۲۵ سانتی‌متر در حالت باز است؛ زمینه پره‌ها سیاه رنگ با نوارهای طلایی رنگ‌اند و گل‌های چند رنگ بر زمینه دارند که در میان آنها شعری از هاتف اصفهانی به صورت نقاشی خط آمده است.
انتهای عریض‌تر هر یک از پره‌ها با پرتره یا تصویری نیم‌تنه از زنان و مردان قاجاری نقاشی شده و پشت بادبزن هم گلی به رنگ طلایی به تصویر درآمده وهر یک از پره‌ها با لایه‌های کاغذ فشرده شکل گرفته و برش داده شده، سپس اگر خلل و فرجی بوده با بتونه پوشانده و سمباده زده، کاملاً زمینۀ کار صیقلی شده و آماده برای نقاشی است.
وی در پایان با اشاره به اینکه تمام چهره‌ها به شیوه قاجاری و با تکنیک پرداز اجرا شده اظهار داشت: خوشنویسی بادبزن نیز نقاشی خط است و در مرحله آخر تمام سطح بادبزن با لاک و روغن پوشانده شده است.
نقاشی لاکی (نقاشی زیر لاکی) نوعی نقاشی آبرنگ روی اشیای مقوایی همچون قلمدان، جلد کتاب، قاب آئینه، رحل قرآن، جعبه ی آرایش، ورق بازی، سینی است که رویه آن با ماده جلادهنده [لاک] پوشانیده می شود.
این اسلوب با کمابیش اختلاف، در برخی هنرهای سنتی چین، هند، ایران و نقاط دیگر متداول بوده است. در ایران از اواخر سده یازدهم هجری به خصوص در هنرهایی چون قلمدان نگاری رایج شد. قلمدان نگاران به پیروی از سلیقه خریداران، بیشتر به نقاشی گل و مرغ و فرنگی سازی می پرداختند (با این حال، قلمدان‌هایی به شیوه ایرانی سازی نیز در دست است). در اغلب موارد، فاصله مجالس نقاشی شده را با نقوش گیاهی، قطعات خوشنویسی یا تذهیب می آراستند. از هنرمندان این رشته می توان از علی اشرف و آقا نجف نام برد.
نقاشی لاکی در حقیقت از بطن نگارگری ایران بیرون آمد و میدان عمل وسیع تر و متنوعی را در اختیار نگارگران گذاشت. بیراه نیست که با افول و انحطاط نگارگری و کتاب آرایی ایران ، نقاشی لاکی رونق بیشتری یافت. در این نوع نقاشی، نقاش می توانست زوایای دید دیگری را تجربه کند.
نقاشی لاکی با جلدسازی چرمی شروع شد و در طراحی روی چرم و کاغذ در آستر بدرقه از شبکه‌بندی با بریدگی‌های توری مانند استفاده کردند. بعدها با استفاده از خمیر کاغذ و چسب (پاپیه ماشه) و قالب‌های چوبین، سطح شی مورد نظر را برای نقاشی زمینه سازی می کردند و در پایان سطح نقاشی شده را با پوسته ای ضخیم از مخلوط روغن بَزرَک، سندروس و روغن جلا می پوشاندند و نقاشی جلوه ای چون نقاشی رنگ روغن پیدا می کرد.
از این نوع نقاشی در روی قلمدان‌ها، جلد کتاب‌ها، قاب آیینه ها، رحل قرآن‌ها، جعبه جواهرات، درهای منقوش و محکوک، قاب‌های تخته ای، کمان‌های رزمی و تزئینی، ورق‌های بازی بهره می گرفتند. نخستین قلمدان نگاری به سال ۱۱۰۶ه. ق و با رقم یا صاحب الزمان از محمد زمان محفوظ در موزه ارمیتاژ سن پطرزبورگ شناخته شده است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.