کویر ریگ جن ، مثلث برمودای ایران

کویر ریگ جن که به مثلث برمودای ایران معروف است ، در جنوب غربی و غرب دشت کویر واقع شده است. از شمال به جنوب سمنان و جنوب شرق گرمسار، از غرب محدود به پارک ملی کویر و تنگ ظلمات از شرق به محور ارتباطی جندق ـ معلمان و از جنوب به شمال انارک و چوپانان محدود است. ریگ جن با وسعتی برابر با ۳۸۰۰ کیلومتر مربع در این محدوده قرار دارد. به عبارتی ریگ جن در حاشیه شمالی به کوه گوگردی، در حاشیه شرقی به جاده دامغان ـ جندق و در قسمت شمالی به رودخانه ورگی که از ارتفاعات کوه گوگردی سر چشمه می گیرد منتهی می شود. این رود در جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی وارد ریگ جن می شود و کوه ملاهادی در حاشیه جنوبی این ریگزار قرار دارد.

همانطور که گفته شد “ریگ جن” منطقه ای کویری و دارای تپه های ماسه ای در کویر مرکزی ایران است و به دلیل وسعت زیاد و نداشتن چشمه یا چاه آب، در گذشته های دور، محل عبور کاروان ها نبوده و فقط در سال های اخیر، چند گروه از محققان و سیاحان به آن منطقه رفته اند. گسترش ریگ جن از شمال غرب به جنوب شرق است و در قسمت جنوب شرقی پوشیده از تپه های ماسه ای به هم پیوسته است که به دم ریگ شهرت دارند.

تاریخچه سفر به کویر ریگ جن

سال‌های طولانی کویر ریگ جن محلی مخوف و ترسناک بود که موجودات زنده و مسافران زیادی در این کویر به کام مرگ کشیده می‌شدند. هیچ‌کس حتی به این اتفاقات توجهی هم نمی‌کرد. به عبارتی همه از این کویر وحشت داشتند و هیچ‌کس حتی جرئت نداشت که برای کشف ناشناخته‌های آن، پا به این کویر بگذارد. باتلاق‌های ترسناک و مخوفی که مانند یک باتلاق لجنی شما را درون خود می‌کشیدند یکی از تله‌هایی بود که بر سر راه تمام مسافران و گردشگران این منطقه وجود داشت.

نام این کویر برای سال‌های طولانی فقط در سفرنامه دو کویر شناس اروپایی آقایان “سون هدین” و” آلفونز گابریل” دیده می‌شد که فقط از نزدیکی این کویر عبور کرده بودند. به عبارتی عبور از این کویر به سلامت برای تمام افراد فقط یک خواب و رویا بود.

اما در سال ۱۹۹۷ آقای “علی پارسا” که یک کویرشناس سرشناس و ماهر مقیم آمریکا بودند و همچنین آقای “میرانزاده” که در آن زمان رئیس وقت پارک ملی کویر بودند، برای نخستین‌بار با هواپیما از فراز این کویر عبور کردند. تقریباً یک سال بعد از این اتفاق آقای “علی پارسا” با اتومبیل خود به دل این کویر مخوف سفر کردند و از آن به بعد ریگ جن یکی از مقاصد سفر پرطرف‌دار در میان کویر شناسان و کویر نوردان شد.

ریشه نامگذاری

کویر ریگ جن که نام دیگر آن دشت ارواح است، شرایط جغرافیایی سختی دارد. این منطقه در سال‌های طولانی یک منطقه مرموز و ناشناخته بود که به آن مثلث برمودای ایران هم می‌گفتند. به زبان محلی “ریگ” در اصل “شن روان” است. “جن” هم به معنای “پنهان و پوشیده”.

البته جن از کلماتی مانند جنت و جنین هم نشئت می‌گیرد که دلیل آن پوشیده بودن این مسائل از دید انسان است. شاید ندانید که علت نام‌گذاری این کویر کشف نشدن آن در طول سالیان است. تپه‌های مرتفع، باتلاق‌های نمکی و اتفاقات شگفت‌ انگیزی که برای آن‌ها هیچ دلیل منطقی وجود ندارد، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این منطقه نام ریگ جن را به خود بگیرد. البته یکی دیگر از دلایل نام‌گذاری آن گرمای به‌شدت زیاد این کویر بوده که از جنس آتش است. در همین راستا ذچون در قرآن جنس جنیان از آتش است، احتمال می‌رود که دلیل دیگر نام‌گذاری این کویر، همین موضوع باشد.

اسرار کویر ریگ جن

ریگ جن و کویر نوردی بدون شک یکی از تفریحات پرطرفداری است که شجاعت و قدرت زیادی می‌خواهد. حضور در مرموزترین کویر کشور ایران و تماشای دیدنی‌های منطقه گرمسار، چون به لحاظ جغرافیایی دسترسی سختی به مناطق شهری دارد، سبب شده که همچنان ناشناخته و راز آلود باقی بماند. البته در حال حاضر به واسطه امکانات متعددی که در اختیار کویر نوردان قرار گرفته، سفر به این مناطق پر رونق شده است. اما هنوز هم کویر ریگ جن یکی از مناطق پر خطر است که برای سفر به این منطقه و حضور در آن شما قبل از هر امکانات و تجهیزاتی به شجاعت فراوان احتیاج دارید.

افسانه های ریگ جن

همان طور که از نام ریگ جن پیدا است، افسانه‌های مطرح شده درباره آن هم مربوط اجنه و ارواح می‌شود. اتفاقاتی که در این کویر رخ می‌داد و تا مدت‌ها توجیه نشده باقی مانده بود، سبب بیان این افسانه‌ها شد. کویر ریگ جن گرمسار به تپه‌های شنی و باتلاق‌های نمکی معروف است و همین ویژگی منشا بسیاری عقاید خرافی درباره آن است.

کویر ریگ جن یا به زبان محلی «ریجن» بر اساس برخی اعتقادات و افسانه‌ها توسط جن‌ها ایجاد شده است. وجود مرداب‌های مرگ‌بار که از خطرناک‌ترین قسمت‌های صحرا هستند؛ این کویر را بیش از دیگر کویرها مخوف می‌کنند. وقتی قسمتی از شن نمکی خیس شود، خیلی ناگهانی فرو می‌ریزد. این اتفاق در کویر بعید نیست و اگر کسی به منطقه آشنا نباشد ممکن است یک دفعه زیر پایش خالی شود و این‌گونه به نظر می‌رسد که کسی دارد فرد را پایین می‌کشد.

ارواح و اجنه

ساکنان حاشیه کویر ریگ جن معتقد هستند ارواح و اجنه تمام مسافران کویر را به قلب ریگ جن می‌برند. آن‌ها حتی ادعا می‌کنند شترها هم با رسیدن به منطقه ریگ جن می‌ایستند و دیگر حرکت نمی‌کنند. به عقیده محلی‌ها تغییر شکل مداوم تپه‌های ماسه‌ای و جابه‌جایی آن‌ها به‌دلیل وجود قدرت‌های شیطانی در منطقه است؛ ولی در واقع وزش باد است که به‌دلیل نبود پوشش گیاهی، این تپه‌ها را به‌راحتی جابه‌جا می‌کند.

تمام افسانه‌های ریگ جن به مرگ و فرو رفتن در باتلاق ختم نمی‌شوند. در افسانه‌هایی بیان می‌کنند که اشباحی، جاماندگان از کاروان‌ها را با تقلید صدای دوستان آن‌ها به کام مرگ می‌کشانند؛ یا مارهای بزرگی که با روشن کردن آتش به سراغ مسافران کویر می‌روند.

حدود ۳۰ کیلومتر پایین‌تر از مرکز کویر ریگ جن، بخشی وجود دارد که سنگ‌های سیاه رنگی در آن پراکنده هستند و این منظره بسیار توجه را جلب می‌کند. این سنگ‌ها در واقع سرباره ( ناخالصی‌های موجود در سنگ فلزات به هنگام جداسازی فلز در کوره) ذوب فلزات هستند. البته این روش ذوب فلزات سال‌ها است که دیگر استفاده نمی‌شود. در این روش از درختچه‌ای به نام تاغ استفاده می‌شود که رنگ سیاه دارد.

نکات مهم سفر به کویر ریگ جن

اگر تجربه زیادی در کویر نوردی ندارید، حتما با یک راهنما و بلد به ریگ جن سفر کنیم. بیابان به همان اندازه که زیباست، می‌تواند بی‌رحم و کشنده باشد. نگاهی به آمار کسانی که پا به این منطقه گذاشتند و هرگز برنگشتند، تاییدی برا این ادعا است.
حتما همراه خودتان تجهیزات مسیریابی مانند GPS و قطب‌نما به‌همراه داشته باشید. کویر به خاطر ماهیت طبیعتی‌اش عارضه‌ای برای مسیریابی ندارد و کافیست چشمتان را ببندید و یک دور دور خودتان بچرخید تا یادتان برود از کدام طرف آمده بودید.

اگر قرار است به‌صورت انفرادی به ریگ جن سفر کنید حتما تجهیزات کافی مانند چادر، سوخت، کیسه خواب، کفش مناسب پیاده‌روی در کویر و لباس‌های کافی همراه داشته باشید.
حتما جیره غذایی کافی با خودتان داشته باشید. سعی کنید برای هرنفر به‌اندازه حدودا بیست روز یا بیشتر غذا ببرید. کویر شوخی بردار نیست. ممکن است در کویر سرگردان شوید و این حداقل کاری است که می‌توانید برای بقا در کویر انجام دهید. غذای خشک و سبک و مواد غذایی قابل طبخ بهترین گزینه‌ برای مسافرت کویری است.

اگر به امید پیدا کردن آبادی با خودتان آب کافی برای آشامیدن و شست‌وشو با خودتان نمی‌برید کاملا در اشتباهید. ریگ جن بی‌آب و علف‌ترین کویری است که در عمرتان دیده‌اید.
طبیعت کویر بسیار شکننده و ظریف است. سعی کنید با ظرافت با آن برخورد کنید. هیچ زباله‌ای از خودتان به‌جا نگذارید. کمترین دستکاری و دخالت را در طبیعت کویر داشته باشید و حتی حواستان به رد ماشین‌ها و حرکت خودرویتان در کویر هم باشد. کوچکترین دستکاری ما در طبیعت کویر می‌تواند آثار جبران‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد.

نحوه دسترسی

آدرس: گرمسار، پارک ملی کویر، جاده سنگفرش ملک آباد

مسیر اول

برای رفتن به ریگ جن پیشنهاد می‌کنیم که مسیر جندق به طرف ریگ جن را انتخاب کنید. این مسیر همان مسیری است که کویر نوردان آن را انتخاب می‌کنند. در این مسیر اول از همه شما باید خود را به جندق برسانید که تقریباً ۱۷۰ کیلومتر با تهران فاصله دارد. بعد از آن از قسمت غرب جندق باید به طرف ریگ جن بروید. زمانی که در مسیر ناملایم و پرپیچ و خم جندق قرار می‌گیرید، به رودخانه‌ای عریض خواهید رسید که بعد از گذشتن از این رودخانه تپه‌های ماسه‌ای و کوه‌های کویر به شما خوش آمد می‌گویند.

قسمتی از این منطقه کاملاً مسطح است و تپه‌های کوچکی آن را تشکیل داده‌اند. عبور از این قسمت بدون هیچ سختی انجام خواهد شد. اما بعد از این منطقه شما با یک منطقه وسیع باتلاقی روبرو می‌شوید که عبور از آن تقریباً غیر ممکن است. سعی نکنید که از این منطقه باتلاقی عبور کنید، باید آن را دور بزنید و راه خود را در جهت شمال غرب ادامه دهید. در ادامه مسیرتان به شمال ریگ جن خواهید رسید و کوه دماوند را هم در آنجا ملاقات خواهید کرد. وقتی از رودخانه خشک “نخجیر” گذشتید، حالا این پاسگاه ملک آباد ورامین است که خود را به شما نشان می‌دهد. این مسیر تقریباً ۱۰۰۰ کیلومتر مسافت دارد.

مسیر دوم

البته در حال حاضر جاده‌ای را به طول ۷۰ کیلومتر در این کویر احداث و بهره‌برداری کرده‌اند که ورود شما به آن را بسیار ساده‌تر خواهد کرد. در همین راستا مناسب‌ترین راه برای دسترسی به این کویر از قسمت شمال شرق پارک ملی کویر خواهد بود. البته برای ورود و عبور از این منطقه شما باید حتماً مجوز حفاظت محیط زیست داشته باشید. بعد از اینکه مجوز را گرفتید، حالا باید از شهر گرمسار به طرف پارک ملی کویر بروید. خود را به جاده سنگ فرش شده ملک آباد برسانید و از آنجا به طرف ریگ جن راه خود را ادامه دهید.

در زمان سفر به کویر ریگ جن بد نیست بدانید که باد قالب در این منطقه از قسمت غرب به شرق است و شیب تند تپه‌ها در این کویر همگی در بخش شرقی هستند. بر همین اساس عبور از ریگ جن در قسمت شرق به غرب آن بسیار طاقت فرسا و سخت خواهد بود.