کاخ آپادانای شوش ، قصر زمستانی پادشاهان هخامنشی بوده است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سالهای ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد در شوش روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. این کاخ یکی از باشکوهترین بناهای تاریخی ایران است که از پرافتخارترین جاذبه های گردشگری شوش به شمار می رود. دیوارها و ستونهای سنگی این کاخ با نقوش مختلف، جذابیت معماری ایرانیها را در دورههای باستان بهخوبی نشان میدهد.
در حفاریهایی که در سالهای ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ در شوش انجام شد از زیر خاک بیرون آمد. حدود ۷۰ سال بعد این کاخ به شماره ۳۹۸۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۲۰۱۵ نیز به ثبت جهانی رسید. شوش از شهرهای باستانی ایران محسوب میشود که تمدنی هزاران ساله دارد. کاخ آپادانا در شوش بهعنوان بنایی تاریخی نمادی از تمدن کهن ایرانی است. قدمت این اثر تاریخی به دوران هخامنشی میرسد. طبق اسناد باستانی شوش از مهمترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است.
فهرست
شوش کجاست؟
شهر شوش در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر اندیمشک قرار دارد. حفاریهای باستانشناسی نشان میدهد که این منطقه در ۹ هزار سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده و پنج هزار سال پیش از میلاد مردم این مکان در قلعه زندگی میکردند. بر اساس اسناد برجای مانده، در شهر شوش از چهار هزار سال پیش زندگی شهری وجود داشته است. اهمیت شوش تا حدی است که باستانشناسان همچنان درباره آن تحقیق میکنند تا گوشهای دیگر از تاریخ و فرهنگ ایرانی را کشف کنند.
معماری کاخ آپادانا
این کاخ که بعد از تخت جمشید بزرگ ترین آپادانای ایران به شمار می رود، دارای ۶ حیاط است که سهتای آنها بسیار بزرگ هستند و دور یک محور شرقی و غربی قرار گرفتهاند. داخل مجموعه کاخهای آپادانا بهوسیله یک راهروی بزرگ به بخش شمالی متصل میشوند. سه حیاط کوچکتر در بخش شمالی مجموعه کاخ قرار داشتهاند و اتاقها و ساختمانهای مختلف کاخ بهوسیله این حیاطها روشنایی گرفته و تهویه میشدند. بستر این حیاطها با آجرهایی به رنگ قرمز اخرایی فرش شدهاند.
در شرقیترین و بزرگترین حیاط، سوراخهای مدوری دیده میشوند که محل نصب پرچم بودهاند. باستانشناسان اعتقاد دارند که این حیاط کاربری نظامی داشته یا محل صف بستن و تجمع نگاهبانان کاخ بوده است. در شمال این حیاط هم نقش شیرها به طول چهار متر دیده میشوند که در گذر زمان کاملا سالم ماندهاند. بعد از عبور از این حیاط در مسیر غرب به شرق به محوطه دوم میرسیم.
تزیینات بنا
آپادانا ستونهایی مدوری دارد که پایههای آن با گل ۱۲ پر لوتوس یا نیلوفر آبی تزیین شده است و در بالای این ستونهای ۱۸ متری، سرستونهایی بزرگی بهشکل دو گاو شاخدار قرار دارند. این ستونهای بدون ملاط با بستهای سربی بههم متصل شدهاند. تالار بار عام، اتاقها، حرمسرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی از بخشهای این کاخ بودند.
نقشبرجستههای سربازان هخامنشی یا سپاه جاویدان، گل نیلوفر آبی یا همان لوتوس و شیر شاخدار ویژگی متمایز کننده کاخ شوش از دیگر بناها و کاخهای تاریخی هستند. تمامی این نقوش با آجر لعابدار (پیتورسک) ساخته شدهاند. البته وقتی وارد این مجموعه شوید چیزی از عظمت و شکوه ۶ حیاط کاخ نخواهید دید. زیرا که تنها بقایایی از بنا باقی مانده است. فرانسویها در حفاریهای سال ۱۳۵۱ دروازه اصلی کاخ آپادانا در سمت شرقی که محل ورود به کاخ است را کشف کردند. در سمت غربی هم دروازه خروجی کاخ قرار دارد. بر اساس گفته باستانشناسان در گذشته مجسمه داریوش در سمت چپ دروازه و مجسمه خشایار شاه در سمت راست آن قرار داشته است.
پلان کاخ آپادانا شوش
بر اساس سنت معماری هخامنشی که ساختمانها را برروی سکو (صفه) بنا میکردند، در آغاز معماران گرداگرد تپه (آپادانا) را با دیواری قطور به ارتفاع ۱۸ متر و پهنای ۱۸ متر با مصالح خشت احاطه کردهاند. بهصورت کلی مجموعه کاخ آپادانا متشکل از دو بخش خشتی و بخش سنگی است.معماری کاخ آپادانا در مساحت بیش از ۱۰ هزار متر انجام شده است. طرح اصلی کاخ بنایی کوشک مانند و سه ایوان ستوندار در جبهه شمالی، غربی و شرقی دارد.
از مهمترین بخشهای کاخ آپادانا میتوان به تالار بارعام آن اشاره کرد. این تالار مریع شکل حدود ۳,۵۰۰ متر مربع از مساحت کاخ را تشکیل میدهد. تالار کاخ آپادانا ۳۶ ستون دارد که هرکدام حدود ۲۰ متر ارتفاع دارند. سر ستونها بهشکل کله گاوی ساخته شدهاند و هرکدام از ایوانها دو ردیف ستون ۶ تایی دارند.
نکته شگرفی که در معماری کاخ آپادانا میتوان به آن توجه کرد وجود سکویی است که تمام کاخ آپادانا روی آن بنا شده است. پیش از پرداختن به سکوی کاخ آپادانا، باید اشاره کنیم که کاخهای ساخته شده در تخت جمشید، روی صفحهای از جنس سنگ قرار گرفتهاند که به سکوی رحمت شهرت دارند؛ اما مسطح و هموار کردن صفحهای که کاخ آپادانا روی آن ساخته شده است با مساحت بیش از ۱۰ هکتار، کاری عظیم و سنگین بوده است. در این مجموعه صفحه طبیعی سکوی رحمت وجود نداشته و این سکوی مصنوعی عظیم شاهکار هنر معماری دوران هخامنشی است. معماران و باستانشناسان ابعاد این صفه مصنوعی را تقریبا برابر با ابعاد صخره مجموعه تخت جمشید برآورد کردهاند.
زیرسازی و کانال کشی
همچنین تمامی کانال کشیها و زیرسازیهای بنا روی این سکو انجام شده است که هنر استادان معمار و سازندگان این بنای عظیم را یادآوری میکند. سپس معماران و مهندسان بابلی طبق روشی با قدمت ۱۰۰۰ سال، از خشت خام استفاده کرده و پی عمارت کاخ آپادانا را پایهریزی کردند. از کل مجموعه کاخ آپادانا شوش، حدود ۱۱۰ اتاق و تالار کشف شده است.
کاخ آپادانا شوش در سبک معماری پارسی ساخته شده است که اولین سبک از سبکهای معماری ایرانی به شمار میآید. از ویژگیهای سبک معماری پارسی در مجموعه کاخ آپادانا میتوان به درونگرایی، دیوارهای جدا کننده با خشت، قراردادن ستونها در بیشترین فاصله ممکن و با ارتفاعی چشمگیر، استفاده از تزیینات در سرستونها، آرایش فضاهای درونی باکاشی لعاب دار و استفاده از کفسازی و مسطح سازی سطح زیرین اشاره کرد.
کتیبه های کاخ آپادانای شوش
با توجه به نوشتههای کتیبه بنای آپادانا، بهدلیل اینکه در این منطقه امکان تهیه سنگ نبوده است، آنها سنگها را از منطقهای به نام ابیرادوش (احتمالا در استان ایلام) ستونهای سنگی را تهیه میکردند و پس از ساخت و پرداخت، آنها را به شوش انتقال میدادند.
ستونهای سنگی کاخ آپادانا شوش توسط هنرمندان ایونی و ساردسی ساخته شدهاند. اما نحوه انتقال آنها به شوش بهطور یقین مشخص نیست. پس احتمالا با توجه به نحوه انتقال اشیا سنگین در تمدنهای باستانی که امروزه برای ما روشن است و با توجه به اینکه سرچشمههای رود کرخه درمنطقه ایلام و لرستان قرار دارند (مناطق کوهستانی نزدیک به شوش) این ستونهای سنگی از طریق شناور در آب به شوش منتقل شدهاند.
به اعتقاد برخی از صاحبنظران از آنجا که وزن اشیای شناور در آب به نصف تقلیل مییابد، احتمالا ستونهای سنگی را بهوسیله کلکها والوارها از طریق رود کرخه تا شوش آورده باشند. سپس الوارهایی بهصورت غلطک در زیر آنها قرار داده میشدند و با کمک کارگرها و حیوانات آنها را تا محل کاخ میکشیدند.
علت ویرانی کاخ
یکی از بحث انگیزترین موضوعات پیرامون کاخهای هخامنشی شوش، تاریخ و علت ویرانی آنها است. هیئت باستانشناسی شوش به سرپرستی ژان پرو اینطور نتیجهگیری کرد که کاخ به مرگی طبیعی از میان رفته است. ابعاد عظیم کاخ، مصنوعی بودن پی، خشتی بودن، رها شدن آن پس از انقراض هخامنشیان از جمله دلایلی است که برای ویرانی کاخها ذکر میشود. منابع کتبی هم از تسلیم صلحآمیز شوش به اسکندر و سربازان او حکایت میکنند. حتی در دوره هخامنشی هم قسمتهایی از کاخ نشست کرده بود که معماران و مرمتگران این مشکل را بر طرف ساخته بودند.
بازسازی کاخ آپادانا شوش
مرمت این کاخ در مجموعه شهر باستانی شوش شامل شناسایی قطعات، آسیبشناسی، مستندنگاری پیشرفته. حفاظت از کف فرشها و مرمت دروازه شرقی کاخ از سال ۸۸ آغاز شد. برای بازسازی این کاخ سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال هزینه شده است. اما بهدلیل ساختار خشتی و وضعیت توپوگرافی فعلی، بر اثر آبهای روان ناشی از بارندگی این اثر دوباره دچار آسیبهای جدی شده است.
نحوه دسترسی
آدرس:خوزستان، شوش، بلوار امام خمینی، جنب قلعه شوش
نظر کاربران :
ارتفاع ستونها حدودا ۲۰ متر است و با ستون های کله گاوی شکل ساخته شده
كاخي باعظمت ديدني و حجاري هاي هنر و زيبا و كاخي جذاب كه هر بيننده را جذب و حيران خود مي كند
جایی مملو از آثار تمدن هوشمند و بارز ایرانی که حس غرور و عشق به وطن رو زنده میکنه و ایرانی با دیدن اینجا احسا افتخار میکنه
این همه هنر و زوق رو در کاخ های سنگی رومی میشه دید. جایی که هنرمند و حرفه سنگ تراشی ارزش و جایگاه درستی داشته
حتما اینجا رو ببینید.
کاخ بسیار زیبا و تاریخی هست . توصیه میکنم دوستان حتما برن