این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شمارهٔ ثبت ۳۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. میل اخنگان یا اخنجان در فاصله ۱۱ کیلومتری شرق شهر تابران توس در جوار روستایی به همین نام واقع است. این بنا برج مقبرهای است بر روی یک سکوی هشت ضلعی با نیم ستونهای الحاقی در نمای بیرونی که ارتفاع آن حدود ۱۷ متر است. بر فراز بنا گنبدی مخروطی استوار گردیده که پوشش خارجی آن با شیوه خاصی تزیین شده است. فضای داخلی بنا فاقد نقش و نگار بوده و نمای بیرونی آن اعم از دیوار و نیم ستونها با کاشی آذین شده است. نقوش ستارهای شکل و چلیپایی نیز در آن دیده میشود. با وجود سنگ قبر در فضای داخلی بنا، هویت مدفون در آن مشخص نیست. برخی معتقدند آرامگاه متعلق به گوهرتاج خواهر گوهرشاد آغا است که البته دعوی صحیحی نیست. سبک معماری و تزیینات میل اخنگان مؤید انتساب آن به دوره تیموری است.
بنای میل روی سکوی کوتاه ۸ گوشی قرار گرفته و ساقه استوانه‌ای آن ۷/۱۳ متر ارتفاع دارد و کلاهکی عرقچینی به بلندی ۲/۴ روی آن قراردارد. ساقه میل از درون ۸ گوش و از بیرون استوانه‌ای با ۸ نیم ستون الحاقی و تزئینی است. بنا از آجر ساخته شده و با قطعات کاشی به شکل‌های مستطیل، چند ضلعی و ستاره چلیپا با نقوش برجسته و متنوع به رنگ لاجوردی و فیروزه‌ای تزئین شده است. تاریخ ساخت بنا مشخص نیست اما شباهت زیادی به معماری مسجد جامع (۸۶۱ هجری) و بنای امیر چخماق یزد (۸۳۰هجری) دارد.
مطالب مرتبط :