منطقه حفاظت شده فارور

منطقه حفاظت شده فاروردر استان هرمزگان در موقعیت جغرافیایی N261714 E543055 واقع شده است. مساحت آن در۳۰۸۰ هکتار می باشد.

پوشش گیاهی: آکاسیا ,‌ کهور و کنار .

پستانداران: جبیر.

پرندگان : بلبل خرما,‌ زرد پره سرزیتونی ,‌ چک چک و دلیجه.

جزیره فارور در استان هرمزگان گنبدی سربرآورده از آبهای نیلگون خلیج همیشه فارس محسوب میشود که از تپه ماهورهای کوچک و بزرگ تشکیل شده است . این جزیره غیرمسکونی و مملو از مرغان دریایی دارای منابع آبی بسیار محدود است بطوریکه آب آشامیدنی پرندگان و وحوش موجود درآن با استفاده از سه حلقه چاه تامین میشود.
جزیره فاروربه دلیل واقع شدن در مسیر مهاجرت پرندگان ، دارای سواحلی با چشم اندازهای بسیار زیبا در فصلهای مختلف سال به ویژه پاییز و زمستان است . پرستوی دریایی و عقاب ماهیگیر از مهمترین پرندگان جزیره فارور بشمار میروند، همانجایی که عقاب ماهیگیرآشیانه سازی کرده و جبیرها نیز در حال چرا هستند. بلبلخرما، چاخلق ، پری شاهرخ ، دلیجه ، سنگ چشم ، زرده پر،سرزیتونی، چک چک و غراب گردن قهوه ای ازدیگر پرندگان ساکن این جزیره غیر مسکونی هستند. جبیر(نوعی آهو) که از سالیان قبل دراین جزیره رهاشده ، به دلیل حمایتهایی که از آن بعمل آمده بعنوان تنها پستاندارساکن این جزیره زیبا جمعیت آن به نحو قابل توجهی افزایش یافته است . جزیره ۲ هزار۶۲۰و هکتاری فارور از نظر لانه سازی عقابماهیگیر و حفظ جمعیت جبیر بسیار حائز اهمیت است .

تاریخ تاسیس منطقه از ابتدا تا اکنون
جزیره فارور و جزیره بنی فارور از سال ۱۳۶۶طبق مصوبه شماره ۱۱۲ سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفته شده است.
۳. موقعیت عمومی منطقه:
جزیره فاروراستان هرمزگان ، تابع شهرستان ابوموسی ودهستان تنب می باشد . این جزیره درفاصله ۳۶ مایلی ( Km67) شهر ابوموسی وهمچنین درفاصله ۱۴۱ مایلی ( Km262) بندرعباس و km 5/57 جزیره کیش و ۲۴مایلی ( km45) شهربندرلنگه قرارگرفته است . فاصله آن تانزدیکترین نقطه پهنه خشکی کشور ( راس بستانه ) درحدود ۲۲کیلومتراست .بزرگترین ابعاد طولی وعرضی جزیره km5/4و Km 5/7 می باشد.
۱. وسعت منطقه:۲۸۴۸ هکتار
۲. ویژ گی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدور ها)
موقعیت جغرافیایی :
این جزیره مختـــصات جغرافیایی آن ۲۹ ۵۴ تا ۳۳ ۵۴ طول شرقی و ۱۵ ۲۶ تا ۱۹ ۲۶ عرض شمالی قرار گرفته است.

وضعیت طبیعی ( توپوگرافی – تیپ منطقه ، ووضعیت اقلیمی و … )
آب وهوا واقلیم
این جزیره جزو نواحی گرم ومرطوب است ورطوبت هوا درآن به نسبت بالامی باشد. میانگین دمای سالانه آن ۲۷ درجه سانتیگراد بوده و تابستانهای بسیارگرم داشته ودمای آن دراین فصل به ۴۵ درجه سانتی گراد تا ۴۷ درجه سانتی گراد نیزمی رسد . ودرزمستان دمای آن همیشه بالاتر از۱۰ درجه سانتی گراد است .میزان متوسط بارندگی سالیانه دراین جزیره درحدود ۲۰۰ میلی مترمی باشد که درمدت زمان کم و به صورت رگبارنازل می شود.

زمین شناسی
جزیره فارور دراصطلاح زمین شناسی، گنبدنمکی بزرگی است که ازاعماق زمین تحت تاثیرعوامل خاص زمین شناسی به بالارانده شده وپس از قطع طبقات زمین به صورت گنبدی ازکف دریا خارج شده است .
عناصرتشکیل دهنده این مجموعه عبارتنداز سنگهای رسوبی نظیر آهک های سیاه گچ ، نمک ومواد آذرین مانند بازالت ، تراکیت ، ریولیت وکانی های مختلف است . جزیره فارور براساس نقشه تکتونیک ایـران ، درمحدوده یکی ازفعالترین کمربندهای زلزله خیز جهان قرارگرفته وبارها درجریان ومسیر زلزله های شدیدی که نواحی جنوبی ایران رابه لرزه درآورده است قرارداشته است .

توپوگرافی
جزیره فارور ازیک توده ارتفاعات آتشفشانی و رسوبی تشکیل شده است وبه طورکلی جزیره ای تپه ماهـــــوری باارتفاعات صخره ای که درمسیرهای مختلفی کشیده شده است ودرمیان این ارتفاعات دره هایی بوجودآمده اند.
مرتفع ترین قسمت جزیره ، تپه ماهورهای مرکزی جزیره می باشند که بزرگترین نقطه ارتفاعی جزیره ۱۴۵ متر می باشد دراین ناحیه قرارگرفته است .
جزیره فارور به طور کلی درحاشیه کناره ها ودارای بریدگیهای فراوانی است که بیشتر متصل به دامنه کوهها است . این وضع درضلع شرقی جزیره بیشتر دیده می شود.
عمق آب درکرانه جنوبی جزیره کمتر ودرکرانه های شمالی وشرقی وغربی عمق اب به ۳۰ متر نیز می رسد که نشانگر ارتفاع زیاد صخره های ساحلی نسبت به بستردریامی باشد ضمناً درناحیه غربی جزیره چند تخته سنگ نیزدرنزدیکی سواحل جزیره سرازآب بیرون آورده اند که درواقع امتداد ارتفاع جزیره درداخل دریا محسوب می شود.

خاک شناسی
خاک دراین جزیره فقط درکف دره ها و ضلع جنوبی جزیره که دشت همواری وجود دارد، یافت می شـــــود. اکثرنواحی جزیره پوشیده ازسنگهای فرسایش یافته وخردشده می باشد وخاکهای کف دره های نیز درواقع خاکهای آبرفتی می باشد عمق خاک دراین نواحی کم ودرشت دانه ودارای مقداری هوموس می باشدکه ازلاشبرگ گیاهان فراوان موجود درکف دره ها بوجود آمده است.
درناحیه جنوبی دشت نسبتاً همواری وجود دارد که باعث شده خاکهای این منطقه توسط باران شسته نشده ودرگذشته دراین نواحی زراعت انجام می شده است خاک دراین منطقه بیشتر شنی – رسی بوده ودارای عمق متوسط ومواد آلی آن بسیارناچیز است.

پوشش گیاهی
جزیره فارور همانند جزایر دیگر خلیج فارس دارای فلور گرمسیری خلیج – عمان می باشد . پوشش گیاهی جزیره را گیاهان علفی ودرختچه ای ودرختی تشکیل می دهند که با شرایط اقلیمی و زیستی این منطقه سازگارشده و بعضا ً برخی ازاین گونه ها درسالهای اخیر به جزیره آورده شده است .
گونه غالب جزیره نوعی درخت آکاسیا به نام Acasiatortilisمی باشد که درتمام سطح جزیره پراکنده بوده وتعداد وتراکم آن درکف دره های بسیار زیادتر ازنواحی دیگر می باشد . این درختان که به نام آکاسیای چتری نیز معروف می باشد منبع اصلی تغذیه جبیرها درجزیره درفصول خشک می باشند . ازدیگر گیاهان جزیره می توان به درخت کهور پاکستانی یا ProsopisJulifloraاشاره نمود که درسالهای اخیر وارد جزیره شده است که به دلیل توانایی این گونه درمغلوب نمودن گونه آکاسیا چتری وپوشاندن سطح جزیره در آینده ای نه چندان دورمی تواند خسارات جبران ناپذیری به حیات وحش جزیره که ازآکاسیای چتری به عنوان منبع اصلی تغذیه استفاده می کنند واردکند.

پوشش جانوری
پستانداران
تنها پستانداربزرگی که درجزیره زیست می کند آهوی کوهی دره شوری با اسم علمیGazellaGazellaDareshouriiباشد که از زوج سمها بوده وجثه ای کوچکتر وظریفتر از آهو دارد .شاخ درهردوجنس نروماده دیده می شود ولی شاخ جنس نر کمی بلندتر وکلفت ترازجنس ماده است . ازگیاهان علوفه ای – بوته ای وشاخ وبرگ درختان تغذیه می کند ودرجزیره فارو عمدتاً از درختان آکاسیای چتری تغذیه می کند.
از دیگر پستانداران جزیره می توان به یک نوع خارپشت به نام خارپشت ایرانی بانام علمی paraedinusnepomalasاشاره نمودکه شبها به تعداد زیاد درنزدیکی سواحل وسطح جزیره زیست می کنند. جثه آنها به اندازه موش خانگی بوده ودارای خارهایی برسطح پشتی خود می باشند.
ازدیگر پستانداران جزیره می توان به خفاش میوه خوار بانام علمی Rousettusaegypticusاشاره نمود.

پرندگان
جزیره فارور وکرانه های آن به علت قرارگرفتن درمسیر مهاجرت پرندگان دارای گونه های متنوع پرندگان مهاجربوده که برخی از آنها این جزیره رابه عنوان زیستگاه زمستان گذران یاتابستان گذران خودانتخاب می کنند ازجمله مهمترین این پرندگان می توان برخی از پرندگان شکاری مانند : شاهین و بالابان وهمچنین هوبره رانام برد.
ازمهمترین پرندگان بومی می توان به عقاب ماهیگیر بانام علمی pandionhaliatusاشاره نمودکه درصخره های بلند مشرف به دریا اقدام به لانه سازی وجوجه آوری می نمایند . تعداد این پرندگان در حدود ۷-۵ جفت بوده ودراواخر زمستان تخم های خودرابه روی صخره های بلند ساحلی جزیره می گذارند.

انواع ماهیان زینتی و خوراکی
وجود آبسنگهای مرجانی باعث جذب ماهیان زینتی فراوانی شده است که در ساحل بکر و دست نخورده جزیره قابل رویت هستند.در حدود ۴۶۵ گونه ماهی زینتی و خوراکی در این جزیره دیده می شود که می توان به ماهی جراحی ، صندوق ماهی ، عروس دریایی، خروس دریایی و عروس زرد و ۰۰۰ از نوع زینتی و به ماهی شیر، هامور ، خارو ، قباد ، حلوار و نعیم ۰۰۰ از انواع خوراکی اشاره کرد.
لاک پشتان و نهنگهای دریایی:
لاک پشتان دریایی از خزندگان جزیره محسوب می شوند که عمدتاً مهاجر بوده و گاهاً تا ۶۰۰۰ کیلومتر مهاجرت می کنند و معمولاً از انواع مختلف آن در اطراف جزیره برای تخم گذاری دیده می شوند . نهنگهای دریایی نیز از دیگر گونه های در معرض خطر انقراض محسوب می شودکه نیز در اطراف جزیره فارور مشاهده می شوند.
انواع آبسنگ های مرجانی و صدفها :
جزایر فارور به واسطه شرایط مناسب زیست محیطی از جمله شفافیت ، عمق نفوذ نور، شوری و دمای مورد نیاز رشد از بهترین زیستگاههای موجود آبسنگ های مرجانی و صدف هادر استان به شمار می رود. از مهمترین مرجانها می توان به مرجان درختچه ای ، مرجان میزی ، مرجان شاخ گوزنی ، مرجان باشلقی ، مرجان تخته سنگی ، مرجان دودکشی اشاره کرد.

جاذبه های اکوتوریستی
– پستی بلندی ها و عوارض زمین ساختی از جمله تپه ماهور های پوشیده از درختان آکاسیا.
– گونه های گیاهی و جانوری و گنجینه کم نظیر از ژن بومی خلیج فارس.
– وجود انواع آبسنگ های مرجانی و صدف ها ، ماهیان زینتی و خوراکی، لاک پشتان و نهنگ های دریایی در آب های اطراف جزیره.
– سواحل تخم گذاری لاکپشتان دریایی.
همه از جاذبه های اکوتوریستی این جزیره می باشد.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
بنا بر مدارک موجود در گذشته های دور و حتی در چند دهه پیش جزیره فارور مسکونی بوده است . وجود گورستان های قدیمی، باغات و مزارع بایر، چاه های قدیمی و خانه های متروکه شاهد این مدعاست . در ارتباط با متروکه شدن این دلایل مختلفی وجود دارد، که از جمله آن می توان به خشکسالی ها ی مداوم، شیوع بیماری و تخریب مسکن ها بر اثر زلزله اشاره نمود.

تعارضات مهم منطقه
استقرار واحد های نظامی و انتظامی از تعارضات مهم منطقه می باشد.

تجهیزات و امکانات

فاقد پاسگاه و امکانات حفاظتی می باشد. و تحت حفاظت اداره حفاظت محیط زیست بنددر لنگه قرار دارد.

سایر ملاحظات
– دوری از منطقه ساحلی وعدم دسترسی به مرکز حفاظتی وکمبود امکانات حفاظتی باعث گردیده که نظارت مستمر و دقیقی برروی آن صورت نپذیرد .
– استقرار واحد های نظامی و انتظامی هر چند گاهی موجب گردیده این منطقه بکر اکولوژیکی به یک پادگان نظامی تبدیل گردد.
– اقدامات جهاد سازندگی جهت اجرای طرح های آبخیزداری در جزیره چهره بکر منطقه را تغییر داده است .
– واگذاری جزیره به برخی از سازمانها (آزاد کیش و میراث فرهنگی و گردشگری) جهت تبدیل آن به یک منطقه سودآور اقتصادی آنرا به شدت تهدید مینماید .(هیات وزیران این منطقه را به منطقه آزاد کیش واگذار نموده است.)
– وجود جاده دسترسی دور جزیره که اخیرا هم توسط سپاه پاسداران ترمیم و توسعه یافته است واحتمالا آسفالت نیز خواهد شد که این تغییرات بدون هماهنگی و بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی صورت می گیرد از تهدیدات عمده منطقه به شمار میرود .
– شکار غیر مجاز به هر شکل از مشکلات منطقه فارور است .
– وجود دکل کشتیرانی ظرفیت منطقه را برای استقرار سایتهای راداری و ارسال امواج رادیویی و… نمایان میکند که توجه فعالیت های توسعه ای را بدنبال خواهد داشت وتهدیدی برای آن به شمار می رود.

منبع : کویرها و بیابانهای ایران