قلعه خال کوه سیرجان که در میان صخره ای عظیم و نسبتا بلند قد در شهرستان سیرجان صخره ای که به «شاه خیرالله» یا کوه عروس معروف است واقع شده است . مراسم چهلم نوروز نیز در این منطقه توسط عشایر برگزار می شود که طبق اعتقادات خود طی مراسمی در اردیبهشت ماه بر رزق و برکت خود می افزایند و به این ترتیب سپاس و قدرشناسی خود را نیز به پروردگار می رسانند.
در دوازده کیلومتری جاده آسفالته شهر سرچشمه به «پاریز» سیرجان، صخره ای عظیم و نسبتا بلند قد برافراشته که به «شاه خیرالله»، «شاه خلیل الله» یا «کوه عروس» و به قول دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی در کتاب یعقوب لیث «خال کوه» معروف است. در سه کيلو متری غرب اين کوه آثاری از چند اتاق دخمه ای و محوطه ی دارای سفال های لعابدار و منقوش مشابه سفالهای سده های اوّل اسلامی ديده می شود. در پانصد متری شمال اين محوطه نيز قبرستانی وجود دارد که سنگهای مرمر و کتيبه های روی آنها تا حدّی قدمت آنها را مشخص می کند. این مجموعه گويای اين واقعيت است که در اويل اسلام تا دروه صفوی مردمانی در اين منطقه مستقر بوده اند. خانه های آنها دخمه ای بوده است و همچنين قلعه ای برای دفاع در مقابل تجاوز گران داشته اند که فعلآ اثری از آن باقی نمانده و تنها آثار قبرستان آنها شامل قطعات شکسته سنگ مرمر کتيبه دار است. متأسفانه لوله گذاری جهت انتقال گاز از ارسنجان به رفسنجان از روی قلعه می گذشته و کند و کاوها برای استقرار لوله های گاز باعث تخريب بيش از پيش قلعه خال کوه شده است.
حدود دو کيلو متری جنوب قلعه خال کوه و در ميان دره معروف به چاه سومو در نقطه ای کاملآ مشخص مقدار زيادی سرباره های کوره ذوب مس روی هم ريخته است. مجموعه قلعه خال کوه و سرباره ها نشان می دهد که مردمان مستقر در اين قلعه در کار استخراج مس بوده اند. سفالهای بدست آمده از اين منطقه قدمت آن را به اوائل اسلام می برد و نشان می دهد در اين زمان مردمان قلعه خال کوه به استخراج مس دست يافته بودند. همچنین در این کوه غاری است که صورت قبری در آن دیده میشود و در گذشته مردم آن را زیارت میکردند.
محدوده خال کوه هم اکنون در اختیار عشایر و گله داران پاریز است. یک رسم قدیمی در میان این عشایر وجود دارد که احتمالا مربوط به قبل از اسلام و اعتقادات میترائیسم بوده است. بر اساس این رسم، مردم در روز چهلم نوروز (چهل روز بعد از نوروز) یعنی نهم اردیبهشت در کنار این کوه جمع شده و آش شیر می پزند. آنها معتقدند پختن آش شير و توزيع آن در ميان مردم باعث برکت و افزيش محصولات دامی خواهد شد. قبل از این تاریخ از شیر استفاده اقتصادی نمیکنند و فقط در حد مصرف داخلی و خانوادگی گوسفندان را میدوشند و بقیه شیر را سهم بره ها و بزغاله ها میدانند، از روز نهم اردیبهشت و پس از پختن آش شیر، دوشیدن گوسفندان برای تهیه کشک، کره، روغن و فروش آغاز میشود. امروزه عشایر مسلمان خواجه خضر پیامبر را واسطه و عامل برکت کار خود میدانند.
نظر کاربران :
این آیین یادگار دوران ساسانی ها است، نه میتراییسم!