عمارت نادری قزوین

این بنای زیبا در سراسر ضلع غربی حیاط بسیار وسیعی که به نام قلعه بیگی مشهور بود قرار داشت. یعنی از سمت شمال به چهلستون و اداره پست و تلگراف و در جنوب تا انتهای دیوار سالن فعلی تربیت بدنی ادامه داشت. در آغاز این ساختمان در زمان شاه تهماسب بنا گشته و یکی از قصور تابستانی شاهان صفویه بوده و برای پذیرایی میهمانان خارجی از آن استفاده می‌شده است.این مجموعه پس از فروپاشی دولت صفویه کم کم رو به ویرانی می‌گذارد و زمانی که نادرشاه افشار برای ضبط موقوفات به نفع سپاهیان مملکت به قزوین می‌آید، دستور به مرّمت آن می‌دهد و گویا مراسم سلام نیز در این تالار برگزار می‌شود و از این به بعد این عمارت به «ایوان نادری» مشهور می‌گردد.

و همچنین بنا به باور برخی از صاحب نظران از جمله؛ دکتر سیدمحمد دبیر سیاقی، همان چهلستون دیوانخانه صفوی و از بناهای احداث شده توسط شاه طهماسب اول است. این عمارت از آغاز مشروطیت مدتی در تصرف قره سوران [ژاندارمری] و مدتی نیز در اختیار اداره قشون بود.در سالهای ۱۲۹۸ و ۱۲۹۹ ش. بار دیگر مورد استفاده ژاندارمری قرار گرفت و چند سال بعد به حیاط قلعه بیگی معروف شد و محل سربازگیری بود. از عمارت نادری که رفته رفته رو به تخریب گذاشته بود؛ مدتی نیز در دوره پهلوی اول با انجام بازسازی و تعمیراتی به عنوان محل اقامت خانواده فرمانداران قزوین استفاده شد ولی مدتی بعد، بار دیگر مورد بی توجهی قرار گرفت و در حالی که مجددا رو به ویرانی گذاشته بود در سالهای پایانی حاکمیت رضا خان تخریب شد.

نمای تمامی این ساختمان آجری و رخبام هایش از سنگ‌های تراشیده ساخته شده بود و بر روی آنها کنگره‌های کوچک و بزرگ با متنی از گچ قرار داشت که در وسط آنها یک در میان نقش برجسته ای از شیر و خورشید خودنمایی می‌کرد و حاشیه‌ی این کنگره‌ها تماماً از کاشیهای زرد و لاجوردی با کار گره چینی زینت یافته بود و همچنین قوسها و کنگره‌ها و سایر الحاقات که از ویژگی‌های معماری عهد قاجار بود چنان می‌رسانید که این بنا در عهد ناصرالدین شاه، توسط سعد السلطنه حکمران قزوین مجدداً تعمیر می‌گردد و چهره‌ی جدیدی پیدا می‌کند.

همچنانکه در تصویر ملاحظه می‌شود و باز هم دوره‌ی نکبت آن آغاز می‌گردد و در اثر بی توجهی مسوولین امر و مردم آن قدر رو به ویرانی می‌گذراد تا در سال ۱۳۲۸ کلنگ نابودی بر فرقش کوفته می‌شود و به یکباره از بین می‌رود و در قسمت شمال و شمال غربی آن دبیرستان‌های محمد قزوینی و پاسداران ساخته می‌شود و در ضلع جنوب و جنوب غربی آن نیز سالن تربیت بدنی و دیگر تأسیسات آن و از ایوان نادری تنها نامش و تصویرش به یادگار می‌ماند و بس.

شادروان گلریز در مینودر ضمن توضیح وجه تسمیه حیاط نادری چنین می‌نویسد: این باغ وسیع با درختان بلند چنار و سایر اشجار زینت یافته بود. جلو عمارت خیابان سنگ فرش بسیار پهنی، داشت و چندین خیابان طول و عرض آن را قطع می‌کردند. در وسط حوضی دراز و طولانی از غرب به شرق، مانند حوض حیاط چهل ستون اصفهان ساخته شده بود که در وسط آن پلی ظریف از چوب برای رفت و آمد به باغ کلاه فرهنگی یا چهلستون قرار داده بودند.

در هر حال ایوان نادری مجموعه ای بود گویا و ارزشمند از هنرهای معماری، آجرکاری، گچ بری، آیینه کاری، منبت کاری، کاشیکاری و حجّاری استادان هنرمند قزوین و ایوان رفیع و شکوهمند آن بر روی سکّویی به ارتفاع ۲۰/۱ متر قرار داشت و دو ستون چوبی خوش تراش و نقاشی شده در قسمت جلو بار آن را به خوبی تحمل کرده بود و سقف قاب شده این تالار که آن را خوانچه پوش می‌گفتند پوششی از نقش گل و پرنده داشت و گذشت زمان قسمت مهمی از آن را محو کرده بود.

در مرداد ماه ۱۳۹۰ در بررسی‌های باستان‌شناسی و آواربرداری در ضلع شرقی مجموعه‌ی دولتخانه‌ی صفوی، ورودی عمارت «نادری» پیدا شد و بخشی از بنای کاملا ویران شده از زیر خاک درآمد که بخش به‌دست آمده با توجه به سبک معماری متعلق به دوره‌ی صفوی بود و به‌نظر می‌رسد، ورودی عمارت زیبای «نادری» باشد که عملیات استحفاظی آن انجام گردید و مرمت و استحکام بخشی که شامل سبک سازی بام، برداشت الحاقات و پی بندی می‌باشد انجام شد.