صنایع دستی زنجان

صنایع دستی زنجان که یکی از استان هاى فعال کشور در این زمینه می باشد بسیار متنوع است . یافته های باستان شناسی به دست آمده از این استان بر قدمت انواع صنایع دستی در این منطقه گواهی می دهد. انواع صنایع دستى از قبیل چاقوسازی، گلیم بافى، جاجیم بافی، چارق دوزی، سفال گری، ملیله کارى، فرش بافى، فلزکارى، مسگرى و نقره سازى در شهرستان هاى این استان متداول است. بافت انواع قالى و قالیچه در مناطق مختلف استان رواج دارد ولى بیش ترین میزان تولید در منطقه زنجان، ابهر و قیدار دیده مى شود.

چاروق دوزی

بر اساس کشفیات باستانشناسی(چکمه چرمی متعلق به مرد نمکی شماره ۱) می توان ریشه صنایع چرمی در استان از انواع چاروقهای تولید شده استان در طی دوره های مختلف تاریخی می توان به انواع کنفی ،تمام پوست، کشاورزی ،تمام چرم، توری،پرده بند و…، اشاره نمود، که هر کدام با روشی خاص و با استفاده ازچرم، پوست فرآوری شده و مواد مختلفی چون پنبه، کنف، ابریشم و…،تهیه می شده است.چاروقهای توری و پرده بند منحصرا در شهر زنجان تولید می شود و چاروقهای چرمی بنا به تقاضای مشتری قابلیت تبدیل به انواع روفرشی با تزیینات فوق العاده ظریف را نیز داراست.
بر اساس کشفیات باستانشناسی(چکمه چرمی متعلق به مرد نمکی شماره ۱) می توان ریشه صنایع چرمی در استان زنجان را حداقل در ۲۰۰۰ سال قبل جست. قدمت هنر چاروق دوزی احتمالاً به دوره (ساسانی) و اوج تزئینات آن به دوره (صفوی) می رسد که زیبایی و تنوع طرح و نقوش آن، چشم هر هنرشناسی را شیفته نقوش انتزاعی و اصیل خود می نماید. خواستگاه این هنر دراستان زنجان شهر سلطانیه بوده و از آن منطقه به زنجان منتقل گردیده است.
از انواع چاروقهای تولید شده استان در طی دوره های مختلف تاریخی می توان به انواع کنفی ،تمام پوست، کشاورزی ،تمام چرم، توری،پرده بند و…، اشاره نمود، که هر کدام با روشی خاص و با استفاده ازچرم، پوست فرآوری شده و مواد مختلفی چون پنبه، کنف، ابریشم و…،تهیه می شده است.چاروقهای توری و پرده بند منحصرا در شهر زنجان تولید می شود و چاروقهای چرمی بنا به تقاضای مشتری قابلیت تبدیل به انواع روفرشی با تزیینات فوق العاده ظریف را نیز داراست.

چاقوسازی

چاقو سازی در زنجان که با مهارت خاصی به دست استادان این صنعت ساخته می‌شود با ویژگی‌هایی همچون ظرافت ، تناسب ، تنوع ، قدرت برش و (فقط کاربران عضو مجاز به دیدن لینک ها هستند) تیغه از شهرت فراوانی بر خوردار است . از انواع چاقوها میتوان چاقوی قلم تراش ، چاقوی کشاورزی و قلمه زنی کاردهای آشپزخانه و چاقوی شکاری و صحرائی ، قمه ، دشنه و قداره را نام برد .از حدود قرن ۱۰ هجری قمری شهر زنجان یکی از مراکز مهم صنعتی بوده است که در آن کارگاههای مختلف اسلحه‌سازی دایر و چاقوسازی نیز یکی از صنایع جنبی آن، محسوب می‌شده است». با کشف مجموعه‌ی منحصر به فرد مرد نمکی، پیشینه‌ی تاریخی این صنعت در زنجان از هیجده قرن پیش به طور قطع مشخص است. از دیگر مدارک موثق موجود در مرکز اسناد ملی می‌توان به مکاتبات معمول شده و یک برگ صورتجلسه‌ی چاقوسازان که به تاریخ ۱۳۲۳ شمسی اشاره نمود. در این سند ذیقیمت اسامی و امضاء ۳۱ نفر از چاقوسازان زنجانی قید گردیده است. انواع چاقو ها از نظر شکل و قطعات انواع ساخته‌ها : استادکاران چاقوساز، با توجه به سلیقه متقاضیان، ساخته‌های متنوعی از چاقوها را در ابعاد متفاوت تهیه و به بازار عرضه می نمایند که بعضاً جنبه‌ی نمایشی و موزه‌ای نیز دارند ولی عموماً تولیدات مزبور جنبه ی کاربردی و مصرفی دارند،متاسفانه دانش ساخت برخی از انواع چاقو منحصر به یک استاد کار بوده که با مرگ وی از بین رفته است.

با در نظر گرفتن نوع کاربرد، می‌توان تقسیم‌بندی ذیل را درباره چاقوهای ساخت زنجان در نظر گرفت :
۱- انواع چاقوهای ضامن دار
۲-چاقوهای میوه خوری
۳-چاقوهای یک تیغه ای دو دسته ای( تیغه ثابت)
۴- چاقوهای باغبانی و پیوندزنی
۵- چاقوهای قصابی
۶- چاقوی سلاخی
۷- چاقوی ساق پا
۸- چاقوهای مرکب ۱-۸)یک دسته ای ها: ۲-۸)دو دسته ای ها
۹ – انواع ساتور ۱-۹) ساتورقصابی(کباب پزی) ۲-۹) ساتور خرد کردن سبزی
۱۰- انواع قلمتراش ۱-۱۰) قلمتراش یک تیغه ۲-۱۰) قلمتراش دو تیغه ۳-۱۰)قلمتراش سه تیغه ۴-۱۰)قلمتراش چهار تیغه ۵-۱۰)قلمتراش شش تیغه
۱۱- انواع کاردها : ۱-۱۱) کاردهای شکاری و صحرایی ۲-۱۱) کاردهای آشپزخانه
۱۲- انواع شمشیر(صرفاٌ جنبه تزیینی دارند): ۱-۱۲)شمشیر ذوالفقار ۲-۱۲) شمشیر سامورایی ۳-۱۲) شمشیر گردن زنی
۱۳- انواع قمه (صرفاً جنبه تزیینی دارند)
۱۴- انواع قداره (صرفاً جنبه تزیینی دارند)
۱۵-انواع خنجر (صرفاً جنبه تزیینی دارند)
۱۶- قندشکن ۱-۱۶)قندشکن تبری و…

ملیله کاری

درباره تاریخچه ملیله زنجان اطلاعات جامعی در دست نیست ولیکن از دو طریق می توان به قدمت این هنر ارزنده پی برد. ۱) نوشته ها و سفرنامه های سیاحانی که به این منطقه سفر کرده و از هنر زیبای ملیله کاری در این منطقه یاد کرده اند. ۲) آثار باقی مانده ملیله بسیاراندک بوده و اکثرا متعلق به دو سده اخیر می باشد. در کتب تاریخی که اشاراتی درباره زنجان دارند از میان صنایع شهر زنجان بیش از هر چیز از صنعت فلز کاری آن سخن کفته اند از آنجا که ملیله کاری نیز یکی از شاخه های فلزکاری است می توان مسیر حرکت آن را در بطن فلزکاری منطقه جستجو کرد. با توجه به رونق شهر زنجان در دوره هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان فلز کاری نیز که از صنایع پیشرفته هر یک از این تمدنهاست، در این منطقه وجود داشته است.
سابقه ملیله کاری در زنجان از قرن دهم هجری، به بعد روشن و مشخص است ((فردریک ریچارد))، مستشرق اروپایی، در سفر نامه خود می نویسد : (( شهر زنجان که شهر کوچکی است نقره، و ملیله کاری این شهر پر زرق و برق است)) .

ملیله کاری تا قبل از دوره پهلوی ، به عنوان هنر دستی بومی زنجان فقط در این شهر معمول بوده، منتهی در زمان حکومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان این شهر به تهران و اصفهان در سایر نقاط کشور نیز رواج یافت. سرویس های چایخوری و شربت خوری ، جعبه جواهرات و دسته چاقو، عمده ترین محصولات تولیدی تا این دوران بوده اند. هنرمندان زنجانی در سال های بعد، به تدریج بر انواع این دست ساخته های های زیبا افزودند، شاید بتوان رونق این هنر صنعت را در زنجان، دوران سلجوقی دانست وهمچنین بر اساس آثارباقی مانده از دوره صفوی، این دوره را اوج شکوفایی این هنر دانست.

وضعیت فعلی هنر ملیله کاری در زنجان:

این هنر وام دار هنرمندانی می باشد که با ابزار بسیار ابتدائی به خلق آثاری ارزشمند مبادرت ورزیده و گاه بینایی خود را در این راه از دست داده اند. از جمله هنرمندان ملیله کار زنجان: مرحوم کربلایی حسینعلی، مرحوم مشهدی رحمان ، مرحوم موسی کاظمیان مقدم ،مرحوم حاج صمد همامی، وهنرمندانی چون رحیم برجخانی ، حاج ابوالفضل ثبوتی و حاج قربانعلی پرداختی و… .

آثار قدیمی ملیله در زنجان به کلی از بین رفته و یا جهت استفاده مجدد از نقره ذوب گردیده است. متاسفانه به دلیل عدم وجود موزه در زنجان آثار نقره ای– ملیله کاری مورد حفظ و نگهداری قرار نگرفته است. امروزه در زنجان حدود ۳۰ کارگاه ملیله کاری فعال موجود می باشد که استادان ملیله کار این کارگاهها همگی از شاگردان استاد ((منصور کاظمیان مقدم)) می باشند. این استاد گرانقدراز سال ۱۳۵۵ به منظور حفظ و بقای این هنر با همکاری سازمان صنایع دستی زنجان به آموزش ملیله کاری در مرکز آموزش استان اقدام نمودند. در پایان قابل ذکر است،دو تن از شاگردان ایشان به نامهای استاد ((عبدالحمید محرر)) در سال۸۶ محسن یزدانشناس در سال ۸۷ موفق به اخذ مُهر اصالت در این رشته از یونسکو گردیدند.

تفاوت ملیله زنجان و اصفهان:

از لحاظ ساختار، ریز نقشها و عیار نقره مصرفی از یکدیگر متمایز می شوند.( عیار نقره مصرفی در اصفهان ۹۵-۹۰ و شاید هم کمتر باشد اما در زنجان ، نقره مصرفی با خلوص۹/۹۹ معروف به عیار ۱۰۰ استفاده می شود) به لحاظ کیفیت ساخت ، ملیله اصفهان دارای نقوش بزرگتر نسبت به ملیله زنجان است و غنای ریز نقوش ، زیبایی و ظرافت کار آن با ملیله زنجان برابری نمی نماید. ملیله زنجان با توجه به طرحها و نقشهای اصیل و خصوصا ظرافت زیاد آن در مجموع از کیفیت بالایی برخوردار است.

مسگری

هنگامیکه بشر بعد از سنگ و گِل ، برای رفع سایر نیازهای خود به فلز روی آورد ، در بین فلزات ، “مس” زودتر از دیگر فلزات بکار رفت چراکه این فلز به صورت خالص در طبیعت یافت می شد و استخراج و بهره برداری از آن ساده بود .درخشش و جلای فلز مس خالص و رنگ جالب توجه سنگهای معدنی این فلز از دیگر علل کاربرد آن در طول اعصار گذشته بوده است.قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستان شناسی به ۹ هزار و ۵۰۰ (ق. م) می رسد و تا قبل از هزاره پنجم ق.م (کشف ذوب مس) به صورت خالص بکار می رفت و از شیوه چکش کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می شد .امروزه با استناد به مدارک غیرقابل انکار که از گوشه کنار ایران به دست آمده است می توان شمال و مرکز ایران را جزو قدیمی ترین مراکز فلزکاری جهان و نیز فلزکاران ایران رااز پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان دانست که فراوانی معادن مس در ایران ، مؤید این نکته است .

با توجه به کشف کوره ذوب مس در “سگز آباد” قزوین واقع در “تپه قبرستان” ، نزدیک بودن این منطقه از لحاظ جغرافیایی به زنجان و نیز وجود معادن بزرگ مس در منطقه می توان به قدمت استفاده از این فلز در زنجان پی برد .با ممنوعیت استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف در دوره اسلامی ، روند استفاده از فلزاتی چون مس به دلیل اینکه مس فلزی چکش خوار ، شکل پذیر با قابلیت تورق و مفتول شدن و اجرای تزئینات مختلفی چون مشبک کاری ، قلمزنی ، حکاکی ، فلزکوبی ، ترصیع و کنده کاری است ، رواج یافت .

درطول تاریخ درکنار دیگر کاربردهای مس ، از این فلز جهت ضرب سکه نیز استفاده شده است ، اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است که در این دوره زنجان در کنار مراکزی چون خراسان ، موصل ، همدان ، ری و اصفهان یکی از مهمترین قطبهای فلزکاری محسوب می شد و در این دوره زنجان بعنوان یکی از مهمترین مراکز تهیه ظروف مرصع کاری شده ، مطرح بود .در دوره ایلخانی با توجه به نزدیکی پایتخت حکومت ایلخانان به زنجان و توجه حکمرانان ایلخان به فلزکاری و نیز وجود گوی های مرصع نقره کوب ، مربوط به این دوره که نام “سلطان اولجایتو” در آن حک شده می توان موقعیت فلزکاری در دوره مزبور را تصور کرد .

ظروف مسی درزمان حاضر با استفاده از ورق مس و روش چکش کاری گرم و سرد ساخته می شود که فرم دهی ورق مس به روش چکش کاری ، دندانه دار کردن لبه هایی که به هم متصل می شوند ، باز کردن دندانه ها به روی هم ، چفت کردن و چکش کاری آنها ، اضافه کردن بار “تنه کار و برنج” و گرم کردن وچکش کاری مجدد آن مهمترین مراحل کار مسگری است .با وجود پیشنیه ی غنی این صنعت دستی در زنجان متأسفانه ، هنر مسگری در این شهر طی دو دهه اخیر به دلایل مختلفی دچار افول تأمل برانگیزی شده است .

مسافرانی که نام و هنر مشهور مسگری زنجان را از بزرگان خود به یاد دارند و زمانی پس از چاقو ، صنایع مسی این شهر را به عنوان سوغاتی به همراه می بردند ، اکنون درگذر از زنجان و یا سفر به این شهر در یافتن مسگرخانه های این شهر که از بیش از ۵۰۰ کارگاه تنها نمونه هایی از آن باقی مانده است ، با مشکل مواجه می شوند .

صدای چکش مسگران در زنجان که تا سالها پیش برای اهالی محلات این شهر و مسافران نوایی آشنا بود امروز جای خود را به فریاد میوه فروشان و حراجی های خرده فروش داده است . پس از قرنها تلاش در جهت تکامل این صنعت و ساخت و ساز ۴۰ تا ۴۵ نوع ظروف مسی از جمله : آفتابه ، تیان ، طشت ، تونگ ، حناخور و روشل ؛‌ توسط هنرمندان مسگر زنجانی ، با تغییرات شرایط اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی و مدرنیزه شدن تولید این صنعت که روزگاری مانند نگین برعرصه تمدن این شهر می درخشید ، ناکام از انتقال آموخته های خود به نسلهای بعدی گوشه نشینی اختیار کرده است .

فرش زنجان

فرش و گلیم و جاجیم زنجان از معروفیت خاصی برخوردارند . فرش بافی در زنجان یکی از صنایع با قدمت زیاد است که نقش قابل توجهی در صادرات فرش ایران ایفا میکند . فرشهای صادراتی زنجان از بهترین جلوه های فرهنگی این استان هستند .به طوریکه فرش بافان این خطه هنر ومهارت خود را در راستای تکامل هنر سرزمینشان قرار داده اند و از آن به عنوان منبع در آمد نیز استفاده می کنند .در سال بیش از ۶۰۰۰۰ تخته فرش در سراسر استان بافته می شود که عمده آنها مربوط به اتحادیه بافندگان فرش دستی و شرکتهای مختلف است . طرحهایی که در فرش زنجان استفاده می شودعبارتند از : ریز ماهی و ماهی درهم و نقشه قلتوق و بیجار و افشار .

جاجیم زنجان

استان اردبیل و زنجان مهمترین مراکز تولید جاجیم هستند و در حال حاضر در حدود ۳۸ روستا از بخش خوروش رستم از جمله نیمهبل، چنارلیق، برندق، سفیدآب، توره، کیوی و… در استان اردبیل و ۷ روستا از بخش طارم از جمله دُهنه، وَنسَر، ده بهار، کولیم، خاساره- کولوج- چَتَز در استان زنجان، جاجیم تولید می شود.
نخ های پشمی یا ابریشمی الوان، همراه با طرح های اصیل و سنتی رایج در مناطق ویژگی خاصی به جاجیم می بخشد و عمده ترین تفاوت جاجیم های تولیدی مناطق مختلف طرحهای آن است که در هر منطقه خصوصیات و ویژگیهای خود را داراست. جاجیم معمولا بصورت نواری به عرض ۱۸ تا ۳۵ سانتیمتر و طولی حدود ۳۰ تا ۴۰ متر و بعضاً تا ۶۰ متر بافته شده و بر اساس کاربردهایی که دارد، در قطعات مورد نظر بریده می شود و مورد استفاده قرار می گیرد.

گلیم زنجان

با توجه به اقلیم سرد منطقه زنجان بشر ساکن در این منطقه همواره در فکر تهیه کفپوش گرم جهت استفاده در منازل و نیز بعنوان پرده و… بوده است، مواد اولیه موجود مردم منطقه را به سمت استفاده از بافته ای از پشم بز و گوسفند و …، هدایت کرد. در حال حاضر در بسیاری از مناطق استان زنجان بافت گلیم بعنوان یکی از شاخصترین بافته های داری مطرح می باشد.
برخی از طرحها و نقشه های مورد استفاده در گلیم زنجان: توت فرنگی- لچک ترنج- سماور- توسباقا- صاندیق- پَـقیل- اوچ گل – خشتی – لوزی و

تذهیب، تراش سنگ‌های قیمتی

تذهیب، تراش سنگ‌های قیمتی، رنگرزی، منبت کاری، نگارگری، مصنوعات چرمی، معرق چوب و قلم زنی. دراستان زنجان رشته‌های مختلف دیگر صنایع دستی رواج دارد.از آن جمله گلیم بافی درابهر، قیدار و زنجان روستاهای آن گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان، رنگرزی در ابهر، زنجان، قیدار، سفالگری در روستای قلثوق، جاجیم‌بافی نواری در شهرستانهای طارم و ماه‌نشان،انگوران، کیسه‌بافی حمامی نواری در انگوران، ماه‌نشان، قیدار را می‌توان نام برد.

رنگرزی زنجان

درخصوص سابقه رنگرزی استان زنجان اطلاعاتی در دست نیست ولی به یقین می توان گفت که رنگرزی الیاف از زمان رواج قالیبافی در استان متداول بوده است و بافندگان قالی با پی بردن به خواص رنگ دهی گیاهان منطقه و رنگرزی الیافی چون پشم و نخ توانستند قالی های نفیس و باارزشی را تولید نمایند با استناد به مدارک موجود اقوام افشار ساکن در این استان علاوه بر تولید بهترین فرشهای ایران رنگرزی الیاف را نیز به عهده داشتند. آنان با استفاده از گیاهان مختلف از جمله روناس، حنا، جاشیر، پوست گردو، پوست انار، پوست پیاز و گیاهان دارای رنگدانه گیاهی دیگر و با بکارگیری انواع فنون و مهارتهای حرفه ای رنگهای متنوع را تهیه می کردند.

کارگاه رنگرزی و محل داد و ستد الیاف پشمی و نخی این اقوام، جنب تیمچه بازار بوده که از بازار زنجان بطرف خیابان کمربندی خیام امتداد داشته است. ولی امروزه به علت رواج رنگهای شیمیایی شیوه رنگرزی سنتی کمرنگ شده است و تعداد اندکی از کارگاههای رنگرزی شیمیایی در کاروانسرای شاطرعلی، حاج شامی بالا و پایین، سرای نهالی و حاج فتح اله مشاهده می گردد. رنگرزان ماهری چون: مرحوم ولی قره خانی، مرحوم حاج قربانعلی صباغی، مرحوم عبداله اورنگی و مرحوم حاج احمد، زندگی می کردند که با تلاش، سختکوشی و پشتکار، و با استفاده از گیاهان رنگزا الیاف پشمی و پنبه ای را رنگ آمیزی می کردند و قالی زنجان را غنا می بخشیدند.

قلمزنی زنجان

در دوران سلجوقی اکثر سازندگان آثار نفیس فلزی هنرمندان خراسانی ساکن در شرق و شمال شرقی ایران بودند که عده ای از آنان به علت جنگ های خونین و زد و خورد های محلی ، ترک وطن کرده ، در سایر شهرها از جمله زنجان ، بروجرد ، همدان ، تبریز و به ویژه شهر موصل اقامت گزیدند . با توجه به آنچه که اشاره شد احتمال می رود هنرمندان خراسانی هنر فلز کاری از جمله قلمزنی را در سال پنجم هـ . ق در زنجان رواج دادند.
بیشتر فرآورده‌های فلزی که‌ ظرف یکی دو قرن اخیر در زنجان ساخته شده اند از مس‌ هستند و ‌‌بسیاری‌ از این‌ فرآورده‌ها که برای مصرف روزانه‌ ساخته شده اند، بدون‌ تزئین می باشند و عنصر ‌اصلی زیبایی‌ آنها همان شکل آنهاست،‌ ولی‌ اشیای مسی که‌ ارزش‌ نمایشی بیشتر داشته اند، ‌معمولا مورد توجه‌ صنعتگران و هنرمندانی‌ چون قلمزن، کنده کار و گاه نیز برجسته کار ‌قرار گرفته اند.

ساخت سازهای سنتی زنجان

یکی از مهجورترین هنرهای ایرانی که مجال بیان نیافته ، هنر سازسازی است که به تنهایی گستره ای است از زیر شاخه های متنوع که هر کدام در نوع خود با ظرافت وپیچیدگی هایی توام است ، از ان جمله می توا به ساخت تار ، سه تار، عود، سنتور ، کمانچه ، نی ، تمبک ، دف و… اشاره کرداین هنر سالیان متمادی به صورت خودجوش به دست هنرمندان عاشق پیشه که محنت سختی ایام و رد ومخالفت عموم را به جان خریده اند در خفا حفظ و اشاعه وامکان حیات یافته است. در زنجان نیز اغلب نوازندگان سنتی سازهای مورد علاقه خود را می سازند و با این اوصاف سازندگان متبحر ساز در زمینه انواع سازهای ضربی و کوبه ای و آرشه ای در این شهر فعالیت داشته و موفقیت های خوبی را هم کسب نموده اند.

زیور آلات سنتی زنجان

در زنجان انگشتر سازی وساخت زیورآلات ملیله طلا ونقره سابقه ی طولانی داشته ودر سال های اخیرنیز تراش سنگ های قیمتی ونیمه قیمتی نیز از رونق خوبی برخوردار است.

زیورآلات سنتی علاوه بر طلا ،از جنس نقره وطلای عیار پائین نیز ساخته می شوند.بطور کلی نحوه ی ساخت زیور الات سنتی در هفت مرحله وتوسط افراد مختلفی انجام می گیرد تا یک اثر زیبا وبا ارزش شکل گیرد.
این مراحل عبارتند از:
۱- طراحی
۲- ماکت سازی
۳- اجرا
۴- میناکاری
۵–مرصع کاری
۶- تمیزکاری(پرداخت)
۷- سرهم سازی قطعات

تذهیب زنجان

در حال حاضر نمونه هایی از آثار تذهیب زنجان مربوط به گذشته در دست نیست، اما، با توجه به آنچه قبلاً نیز بیان شد، آثار این هنر در کاشیکاری کنبد سلطانیه، بقعه ملا حسن کاشی، بنای چلبی اوغلی، مسجد سید، مسجد بی بی و سایر بناهای استان بخوبی قابل مشاهد است.
از هنرمندان معاصر این رشته در استان زنجان می توان به آقای مجید عسگری، خانم لیلا میرچراغی،خانم سپیده خامدی و… ، اشاره نمود.

گیوه دوزی زنجان

بهترین گیوه ها، در استانهای فارس(شهرستان آباده)، کرمانشاه، اراک و زنجان تولید می شود. در ساخت گیوه زنجان ۲ نفر مشارکت دارند که عبارتند از: گیوه باف و گیوه دوز. بدون وجود رویه گیوه که اغلب توسط زنان بافته می شود گیوه دوزی وجود نخواهد داشت.
ویژگیهای یک گیوه خوب و مناسب این است که، رویه بافته شده از نخ پنبه ای باشد، زیره و کفی، از چرم گاومیش بوده و اتصال رویه با کفی، بوسیله دوخت انجام گیرد.

مجسمه سازی زنجان

از حدود سال ۱۳۶۸ علاقه مندان به هنر مجسمه سازی در شهر زنجان مشغول به فعالیت شدند و با وجود مشکلات زیاد و نوپا بودن توانستند قدمهای محکم و استواری در این زمینه بردارند. نبود اساتید مجرب مجسمه سازی در سطح استان مانع حرکت علاقه مندان به این هنر نشده و این افراد با علاقه و پشتکار خود توانستند به موفقیتهای چشمگیری دست یابند.
از جمله هنرمندان فعال مجسمه ساز در زنجان می توان به افراد زیر اشاره نمود.
یداله محمودی- شاهرخ روحی فرد- علی چراغی- جلال رحمتی- محمد رضا خلج و مرحوم احمد فضلی
مراحل ساخت برخی مجسمه ها :
۱- اجرای تندیس فلزی:
ابتدا از ایده مورد نظر چند طرح زده و مناسبترین آن را برای اجرا آماده می کنیم. در صورت لزوم ابتدا با گل یا گچ یا خمیر مجسمه سازی ماکت کوچکی درست می کنیم و با مقیاس مناسب از فلز اجرا می کنیم. در این روش فلزات را به قطعات دلخواه بریده و کنار هم قرار می دهیم و آنها را بوسیله دستگاه جوش به هم جوش می دهیم تا طرح کامل شود.
۲- اجرای تندیس چوبی و سنگی:
در این روش ابتدا طرح و ماکت اجرا می شود و به تناسب ماکت و مقیاس مورد نظر سنگ مناسب یا چوب تهیه می کنیم و طرح را روی چوب یا سنگ بوسیله ماژیک انتقال می دهیم و حجم های اضافی را از آن جدا می کنیم تا به مراحل ریزه کاری برسد. در این مرحله با ابزار ریز ؟ و متناسب با محل اجرا شروع به کنده کاری می کنیم و در پایان از سوهان و سنباده برای صاف کردن سطح کار استفاده می کنیم.
۳- اجرای مجسمه های بِتُنی و فایبرگلاس:
ابتدا ماکت کوچکی از طرح مورد نظر را اجرا می کنیم. ماکت را می توان با گل، گچ، . یا خمیر مجسمه سازی اجرا کرد. بعد از پایان ماکت و رفع معایب کار، شروع به ساخت مجسمه بزرگ و اصلی می نمایند. برای اجرای کارهای بزرگ اسکلت بندی لازم است که معمولاً با میلگرد و توری اجرا می شود و روی آن را گل یا گچ(بستگی به نوع کار) اضافه می کنند تا کلیت کار انجام گیرد. بعد از اجرای فرمهای مناسب و ریزه کاریها از مدل قاب گیری می شود. در صورتی که مدل اصلی با گچ اجرا شده باشد بهتر است از فایبر گلاس برای قالب گیری استفاده نماییم و اگر با گِل یا خمیر مجسمه سازی باشد قالب گیری با گچ مناسبتر است. بعد از قالب گیری قالب را از مجسمه جدا کرده و داخل آن را تمیز کرده و با مواد روغنی عایق کا ری می کنیم. تکه های قالب را به هم وصل کرده و مواد مورد نظر را داخل قالب می ریزیم تا سفت شود، بعد از سفت شدن مواد، قالب را جدا کرده و اصلاحات مورد نیاز را انجام می دهند. در نهایت رنگ مورد نظر را روی کار می آورند.
۴- اجرای مجسمه برنزی
برای اجرای یک مجسمه برنزی ابتدا مدل اصلی با گچ ساخته می شود و از مواد سیلیکنی قالب گیری می شود. بعد موم زنبور عسل را آب کرده و داخل قالب می ریزند تا ضخامت مناسب خود را بگیرد و مابقی را از آن خارج می کنند و از مجسمه مومی قالب دولایه گچی می گیرند و آن را در کنار حرارت مناسب قرار می دهند تا موم از داخل لایه های قالب جدا شده و مواد مذاب را داخل قالب در شرایط خاص می ریزند. بعد از سرد شدن مواد قالب را شکسته و مجسمه را بیرون می آورند و پرداخت کاری های لازم و در نهایت با اسید آن را پتینه کاری می کنند تا حالت زیبایی به خود بگیرد.