شهرستان بروجرد به واسطه قدمت دیرین و وجود آثار تاریخی تجلیگاه معماری ایرانی – اسلامی است که تاکنون در حد شایسته خود معرفی نشده است.بافت تاریخی بروجرد به محدودهای از مناطق مرکزی شهر بروجرد گفته میشود که هسته قدیمی این شهر را تشکیل میدهندو خانه های تاریخی بروجرد در این بافت قرار دارند . در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته است.بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانههای اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.بافت تاریخی بروجرد، مجموعهای بالغ بر ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل میشود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته اند.
این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی است که بر اساس نقشهای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی داشته است: دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار میرود.
بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال میرسد.
بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته اند. بیش از ۵۰ خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخار الاسلام از این گروهند.
بر اساس برخی آمارهای موجود بیش از ۵۰ خانه قدیمی و ارزشمند در شهرستان بروجرد وجود دارد که تنها تعدادی از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بقیه در اختیار مالکان خصوصی هستند.
خانه حاج آقا کمال الدین نبوی طباطبایی یکی از خانههای مجلل تاریخی شهر بروجرد است که توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۴ خریداری شده و در حال حاضر تبدیل به موزه اسناد مشروطه میباشد.
بنا بر اظهارات ورثه مرحوم حاج آقا کمال این خانه ارزشمند توسط حاج میرزا ابوتراب یکی از نوادگان حضرت آیت اله سید محمد طباطبایی (جد بزرگ سادات طباطبایی بروجرد مدفون در بوستان صامتیه) برای فرزند مرحوم حاج اسحق (آقا کمال) خریداری شد. این خانه قدیمی با دارا بودن یک حیاط نسبتاً، بزرگ (در مقایسه با وسعت و بنا) از شرایط ویژهای برخوردار است و شامل یک حیاط بزرگ که با نمای آجری و کاشی پیرامون مزین گردیده و سه طبقه ساختمان میباشد.
ورودی این بنای تاریخی که دارای یک در چوبی بزرگ و سردر آجری زیبایی است که پس از عبور از یک دالان طولانی که در انتهای آن نیز دری ساده بنام هرزه پوش وجود داشت به حیاط اصلی منتهی میشود. درون گرایی و احترام به حریم خانواده از خصوصیات منحصر به فرد معماری اصیل ایرانی است که این بنا نیز یکی ازنمونه های بارز این موضوع می باشد. برای دسترسی به فضای داخلی بنا با عبوراز دالانی به حیاط دلگشای آن می رسیم. گرداگرد حیاط به جز نمای بخش اصلی به فرم طاق نما همراه با تزئینات متنوع آجرکاری و کاشی معقلی شکل گرفته است.
بنا شامل سه طبقه ساختمان، حیاط اندرونی و دارای ورودی حیاط است که تمامی طبقات به صورت قرینه می باشد که با استفاده از عناصر پنج دری، ارسی و درب و پنجره های ساده از یکدیگر متمایز می گردند.
طبقه اول عمارت دارای دو شبستان زمستانی با پوشش سقف طاق گهواره و یک پیچ دری در وسط و پستوی بزرگ در انتهای اطاق پنج دری است. در طرفین پنج دری پلکان آجری قرینه راه ورود به طبقات اصلی ساختمان میباشد. طبقه وسط (دوم) دارای یک تالار پنج دری بر بالای شبستان زیر که در انتهای آن پس تالار ی با درها زیبای هنرمندانه، سقفها و پیش بخاری نقاشی شده با جلوه بسیار آراسته شده است. در طرفین غربی و شرقی تالار و راه پله در اطاق بزرگ با چند بقعه (گنجه) وجود دارد. طبقه آخر که آنرا شاه نشین می گویند دارای سقف های کوتاهتری نسبت به طبقه زیرین است و به لحاظ فرم و فضا نظیر طبقه دوم، با این تفاوت که تزئینات آن بنحوه چشمگیر کاسته شده است.
در انتهای ضلع جنوب حیاط درست در زیر زمین یک یخچال قدیمی با پوشش طاق ضربی چهار بخشی با پلکهای تیز وجود دارد که سابقا اهالی اصلی خانه در فصل زمستان لایههای متعدد یخ را از حوض جدا کرده و از طریق یک سوراخ درون آن میریختند و به تدریج در فصلهای گرم سال از آن استفاده میکردند بدون اینکه لایههای یخ در فصل گرم به کلی ذوب شود. در حال حاضر این خانه ارزنده تاریخی در مالکیت شهرداری بروجرد و به عنوان موزه از آن بهرهبرداری میشود.
منزل حاج سیدغفوربریده پز مربوط به ۱۲۹۲ ه. ق. است و در بروجرد، محله کوی عارف، پلاک ۹۶ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت۱۳۴۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ساختمان های تاریخی ، میراث فرهنگی و معرف آداب و رسوم مردم در هر شهریست و از ارزش ویژه ای برخوردار است . استفاده از این پتانسیل در جذب گردشگر موجب رونق اقتصادی شهر خواهد شد و اشتغالزایی قابل توجهی را رقم خواهد زد.
خانه سلطانی مربوط به دوره قاجار است و در بروجرد، محله چنارسوخته، کوچه ثقة الاسلامی، پلاک ۴۸، ۵۰، ۵۲ واقع شده و این اثر در تاریخ ۶ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۳۲۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه صدر زاده نبوی طباطبایی مربوط به دوره قاجار است و در بروجرد، خیابان بحرالعلوم، کوچه مواهبی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۵۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه گودرزی مربوط به دوره قاجار است و در بروجرد، خیابان شریعتی، کوچه مسجد رنگینه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۰۵۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه مصری مربوط به دوره قاجار است و در بروجرد، خیابان صفا، کوچه میدان صفا، مجاور پارک صامتیه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت۱۰۸۷۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه هجری مربوط به دوره قاجار – دوره پهلوی است و در بروجرد، خیابان شهدا، کوچه بشیر المعظم، کوچه زمرد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ باشمارهٔ ثبت ۱۲۵۳۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه همایونی مربوط به دوره قاجار است و در بروجرد، خیابان شهدا، کوچه بشیر المعظم، کوچه زمرد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت۱۲۵۳۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اما متأسفانه طی سالیان اخیر مالکان این ساختمان های تاریخی و عده ای سودجو با تخریب این بناها و ساخت مراکز تجاری و پاساژها تیشه بر ریشه این میراث فرهنگی زده اند که از روی غفلت یا سودجویی هویت خود را تخریب می کنند.
در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفتهاست. بیشتر آثار موجود در شهر بروجرد مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانههای اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.
منبع : اخبار ایرانگردی
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.