کهن دژ تابران توس در ولایت توس که در قرون پیشین به منطقهای در میان دو رشته کوه بینالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق میشده است واقع شده است. این ولایت مشتمل بر چهار شهر تابران، رادکان، نوغان و تروغبذ بوده و تابران که اکنون به توس مشهور است در قرن ۴ هجری قمری بزرگترین شهر منطقه محسوب می شدهاست.
حصار کهن دژ تابران توس در نزدیکی مشهد قرار دارد. در زمان گذشته دژ تابران توس دارای ۹ دروازه و ۱۰۶ برج بوده است و امروزه تنها ۴ دروازه باقی مانده و قابل تشخیص است. دژ تابران توس حدود ۶ کیلومتر در اطراف شهر تابران قدیم (در محل توس فعلی) کشیده شده و در ۲۴ کیلومتری شهر مشهد قرار دارد.
ارگ تاریخی کهن دژ با قدمتی که به سه دوره تاریخی و سلجوقی و سامانی و تیموری برمی گردد از گذر چشمهای گردشگران مغفول مانده است و عمارت و خانه تاریخی چهاربرج که کلنل تقی خان پسیان در دوره ای در آن اقامت داشته که اکنون در مرحله باز سازی است و موزه تاریخی طابران توس که بسیاری از گنجینه های ارزشمند بر درو دیوار آن، جای گرفته اند و در آن برای بازدید علاقمندان و گردشگران برروی عموم مردم باز است.
موضوع جالبی که یکی از نشانههای قدمت این مجموعه کهن است، آن است که روی سطح ارگ تابران تکه آجر و قطعات سفال زیادی پراکنده شده است. اکثر این سفالها مربوط به سدههای چهارم تا یازدهم هجری هستند و با مشاهده آنها میتوانید به قدمت زیاد آثار در این مکان ارزشمند پیببرید.
در گذشته کهن دژ در بر گیرنده مجموعه ای از بناهای دیوانی و مسکونی بوده که حکمران و امرای شهر در آن مکان مستقر می شدند. کهن دژ تابران در فاصله ۲۵۰ متری باروی شهر قرار دارد و پیرامون آن را خندقی به طول ۱۰۵۰ متر و پهنای ۱۵ متر احاطه کرده است. ورودی این کهن دژ که شامل برج وبارو، خندق و استحکامات دفاعی بوده است بقایای معماری مربوط به دوره سامانیان تا صفویه را شامل می گردد. بر اساس کاوش های باستان شناسی در محدوده کهن دژ آثاری ارزشمند از قبیل بنای مدور آجری ، مسجد و حمام نیز شناسایی شده است.
درحالحاضر با ورود به مجموعه تنها چهار دروازه از آن را مشاهده خواهید کرد و از منحصربهفرد بودن و بیهمتا بودن این سازه متعجب شخواهید شد. به هنگام دیدن کهن دژ تابران توس تجسم عظمت گذشته این مکان برایتان قابل درکتر میشود.در قدیم این کهن دژ شامل بناهای حکومتی و عمارتهای متعلق به شاهان بود؛ اما امروزه این مکان بهعنوان یک سایت باستانشناسی مورد بازدید گردشگران قرار میگیرد و آنها را با داستانها و سرگذشت تاریخی این منطقه آشنا میسازد.
حصار تابران دیوار بسیار عظیم و بزرگی است که از خشت و گل ساخته شده و به اندازه شش کیلومتر دور شهر توس کشیده شده است. این قسمت از شهر در دوران رونق و شکوه خود ۹ دروازه داشته و با ۱۰۶ برج از شهر توس دفاع میکرد.
دور ارگ دیوار و خندق وجود داشته و خیابان های پیچیده ای نیز از سطح شهر به آن ختم می شده که در حقیقت به نوعی حکم مسیرهای بازرسی و تامین امنیت برای حکام ساکن در دژ را ایفا می کرده؛ البته یک راه مستقیم نیز برای پیام رسانان وجود داشته است.براساس دیدگاه برخی صاحب نظران نوع قرارگیری کهن دژ و محیط شهری اطراف آن، بیان گر نگاه ایرانیان به آرمان شهر مد نظر خویش است. در حقیقت شکل دایره وار این شهر همان الگوی شهری منطبق بر آرمان شهر مورد نظر ایرانیان و جهان بینی آنان را نشان می دهد.به نظر می رسد کهن دژ نیازمند کاوش های بیشتر و سرمایه گذاری های کلان تری است که می تواند سرمایه بزرگی برای صنعت گردشگری مشهد و استان محسوب گردد.
در گوشه جنوبغرب کهن دژ به فاصله ۱۸ متری از ضلع غربی دیواره خشت و آجری ارگ، بنای بسیار جالبتوجهی از زیر توده خاک و قطعات آجر پدیدار شده که بازدیدکنندگان را به خود جذب میکند. فاصله این بنا تا لبه حصار کهن دژ ۱۲ متر است و شما میتوانید بهراحتی آن را مشاهده کنید.
پس از کاوش و خاکبرداری، بنایی با طرح دایرهای شکل که در قسمت شرقی آن، چهار جلو آمدگی ساخته شده، کشف شد. ورودی آن نیز در همان ضلع شرقی رو به ارگ، بهصورت یک راهرو ایجاد شده که شما میتوانید بهراحتی آنرا پیدا کنید.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.