جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

مسجد امام خمینی تهران

تاریخ بروزرسانی :
۱۵ بهمن ۱۴۰۰

مسجد امام خمینی تهران در کنارخیابان پانزده خرداد، شرق خیابان ناصرخسرو و جنب بازار تهران واقع گردیده است .این مسجد از بناهای ارزشمند دوره قاجار به شمار می رود که بین سال های ۱۲۲۲تا۱۲۴۰ ه-.ق توسط فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و بعد از مرگ وی، در زمان ناصرالدین شاه تعمیراتی در آن صورت گرفته و گلدسته هایی به آن اضافه گردیده است . نام معمار و سازنده مسجد ذکر نشده؛ اما به نظر می رسد که عبدالله خان معمار باشی – معمار دربار فتحعلی شاه – بوده باشد . در ساخت و تزیین این مسجد،هنرمندان دیگری ازشیراز و اصفهان نیز شرکت داشته اند . این مسجد، قبل از انقلاب اسلامی، ” مسجد شاه ” خوانده می شد .

مسجد امام خمینی تهران مسجد امام خمینی تهران

معماری مسجد امام خمینی تهران

بنای مسجد امام با وسعتی حدود ۱۱ هزار مترمربع با طرح چهار ایوانی کامل ساخته شده و مشتمل بر صحن وسیع میانی، ایوان های چهارگانه ، گنبدخانه و شبستان های ستوندار، رواق ها، سردرها و جلوخان شمالی، به همراه تزیینات زیبای کاشیکاری، گچکاری، حجاری ، مقرنس و کتیبه های خطی است . مسجد دارای ورودی و سردر در اضلاع شمالی، شرقی و غربی است که در پشت ایوان های مسجد قرار گرفته اند . سردر شمالی که اصلی ترین ورودی بناست، در جانب خیابان ۱۵ خرداد قرار دارد . سردر غربی به بازار بزرگ و سردر شرقی به بازار صحافان یا بازار بین الحرمین راه دارد .

مسجد امام خمینی تهران4 مسجد امام خمینی تهران

سردر شمالی دارای فضای جلوخان وسیع مستطیل شکلی است که ۱۷ پله سنگی پایین تر از خیابان واقع شده است . دراضلاع جلو خان مغازه هاو در وسط ضلع جنوبی آن، سردری کاشیکاری با تزیینات مقرنس و کتیبه تاریخی بنا واقع شده است . در چوبی مسجد به ارتفاع ۴و عرض ۳ متر، دو لنگه است و ازاره کناره های آن سنگی است . بر سطح فوقانی در، کتیبه تاریخی مسجد، مورخ ۱۲۴۱ه-. ق بر سنگ حک شده که حکایت از نام بانی، زمان ساخت و موقوفات مسجد دارد. سردرمزبور به هشتی گنبددار نسبتا بزرگی راه پیدا می کند که سطوح آن دارای طاقنماها و گچکاری هایی است . هشتی ورودی، به ایوان شمالی راه داشته که مسدود شده و دسترسی به صحن از طریق دو دهلیز کناری ایوان شمالی صورت می گیرد.

از آنجا که جهت جلوخان و سردر، منطبق بر جهت قبله و بنای اصلی مسجد نیست،همانند مسجد امام اصفهان، با اعمال چرخش نامحسوسی در دهلیزهای ورودی، مشکل اختلاف دو بخش را حل کرده اند . سردرهای شرقی و غربی نیز دارای تزیینات کاشیکاری و همان عناصر سردر،هشتی و دهلیزها هستند. با این تفاوت که در این سردرها اختلاف جهت وجود ندارد . در هشتی سردر شمالی، سقاخانه ای سنگی با شیرآب قرار داده اند که در دوره های بعدی جایگزین سنگابی حجاری شده گردیده است. صحن وسیع مسجد به شکل مربع و ابعاد ۶۵×۶۵ متر با سطح سنگ فرش ، در میانه دارای حوض بزرگی است .

مسجد امام خمینی تهران1 مسجد امام خمینی تهران

در نمای اطراف صحن، در چهار جهت اصلی ، چهار ایوان با نمای کاشیکاری و طاقنمابندی، و در اطراف آنها، رواق ها و دهنه های شبستان ها قرار گرفته است . کاشیکاری مسجد به دو صورت خشتی و معقلی صورت گرفته است. کاشیکاری معقلی، سطوح داخلی ایوان ها را به زیبایی تزیین کرده است . بر بالای ایوان شمالی، دو گلدسته کاشیکاری و در میانه آنها، ساعتی بر پایه کاشیکاری تعبیه کرده اند . گلدسته ها مربوط به دوره ناصرالدین شاه و نصب ساعت مربوط به بعد از آن ۱۳۲۳ _ ۱۳۲۲ ه-.ق است . ایوان مزبور، از دیگر ایوان ها بزرگترها و فضای آن به عنوان شبستان تابستانی، مورد استفاده نمازگزازان است .

مسجد امام خمینی تهران2 مسجد امام خمینی تهران

گنبد خانه

در پشت ایوان جنوبی، گنبدخانه قرار دارد که فضای مربعی است که در بالا با گوشه سازی به کثیرالاضلاع تبدیل گشته و گنبدی بر بالای آن قرار گرفته است . ویژگی خاص گنبد این بنا، طوقه یا گنبد کوچکتر با روزنه هایی در ساقه است که آن را بر رأس گنبد اصلی بنا ساخته اند و پوشش ورقه های رزین دارد . گنبد اصلی در گذشته با آجرهای لعابدار آبی رنگ و کتیبه های با خط کوفی پوشش یافته بوده که در دهه گذشته، بدون ملاحظه جنبه های هنری و تاریخی، با ورقه های فلزی پوشش یافته است . فضای زیرین گنبد با کاشی و گچکاری تزیین یافته و در ضلع جنوبی آن، محراب و در اضلاع دیگر آن، درگاه هایی وجود دارد که به ایوان جنوبی و شبستان های ستوندار جانبی راه پیدا می کنند .

در این گنبدخانه منبری دوازده پله و سنگی وجود دارد که با استادی از سنگ مرمر یکپارچه ای ساخته شده است . دراضلاع شرقی و غربی گنبدخانه، دو شبستان ستوندار وسیع با پوشش چشمه طاق اندود گچ ساخته شده که هر کدام چهار دهانه به سوی صحن دارند . در هر یک از این شبستان ها، دو محراب قرار دارد . شبستان ستوندار دیگری در ضلع شمالی مسجد واقع است که به خاطر آفتابگیر بودن، به شبستان گرم شهرت دارد . از کتیبه های موجود در مسجد می توان به سنگ نوشته ایوان جنوبی متضمن تاریخ ۱۲۲۹ ه- . ق ، نام فتحعلی شاه و شکیات نماز به خط ثلث مهدملک الکتاب، کتیبه قرآنی گنبدخانه، و کتیبه هایی متضمن قصیده هایی از فتحعلی خان ملک الشعرا و مجتهدالشعرا اشاره کرد . در دوره اخیر، تعمیرات زیادی در مسجد صورت گرفته که بخشی از آنها بر اصالت تاریخی مسجد صدمه زده است . این بنا به شماره ۱۶۶۷/۳ به ثبت تاریخی رسیده است .

مسجد شاه و تاثیر در جریان تاریخ

مسجد شاه به دلیل قرار گرفتن در محوطه بازار از اهمیت خاصی برخوردار بود و در جریانات مربوط به تاریخ، علمای حاضر در مسجد، بازار را نیز با خود همراه می‌کردند. این بنا را می‌توان مرکز ارتباط روحانیون با بازار دانست. در جریان نهضت تنباکو و انقلاب مشروطه ایران این مسجد و علمای آن نقش موثری را در جریان پیشبرد اهداف انقلاب مشروطه داشتند. از جمله واعظان این مسجد در جریان مشروطیت، سیدجمال واعظ بود. وی از معدود واعظانی بود که از تمجید در حق امام جمعه و کارگزاران حکومتی خودداری می‌کرد و سخنرانی‌های وی در جریان مشروطه بسیار تاثیر داشت. در دوران حکومت پهلوی دوم، محمدتقی فلسفی نیز از سخنرانان مشهوری بود که برای اولین بار سخنرانی‌هایش در مسجد شاه به طور مستقیم از رادیو پخش می‌شد.

مسجد امام خمینی تهران3 مسجد امام خمینی تهران

از زمان احداث مسجد شاه تاکنون به دلیل موقعیت مهم آن در بازار، همواره مجلس‌های بزرگداشت و ختم علمای بزرگ و شخصیت‌های مختلف سیاسی و ملی در آن برگزار شده است. از جمله مجلس‌های مهمی که در دوران ناصرالدین شاه در مسجد برگزار شد مجلس ختم میرزا حسن شیرازی بود. از دیگر مجلس‌های ترحیم در این مسجد می‌توان مراسم ختم شعاع‌السلطنه فرزند مظفرالدین شاه، رییس‌علی دلواری قهرمان جنبش جنوب ایران، آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، آیت‌الله فیض قمی و آیت‌الله بروجردی را نام برد.

همچنین در جریان شکل‌گیری انقلاب ۵۷، این مسجد با با روی کار آمدن اسدالله علم و اجرای طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی به مکانی برای برای مبارزه علنی علیه حاکمیت تبدیل شد و علمای حاضر در مسجد با بهره‌گیری از هیئت‌های مذهبی و مراسمات مختلف و حضور مردم در مسجد، توانستند مردم و بازار را با خود همراه کنند و در جریانات انقلاب نقش موثری را ایفا کنند. با گذشت زمان و اوج‌گیری انقلاب، این مسجد به مکانی برای تبادل اطلاعات و جلسات و در مواردی پخش اعلامیه، مبدل شد.

در دوره‌های اخیر نیز مرمت‌هایی در مسجد انجام شد که به عقیده متخصصین معماری، برخی از آن‌ها اصالت معماری مسجد را تحت تاثیر قرار داد. با این‌حال این مسجد مربوط به تاریخ معاصر که آن را بعد از مسجد عتیق دومین مسجد تاریخی پایتخت می‌دانند، دارای زیبایی‌ها و معماری جالب توجه خود است و طرفداران معماری اسلامی و آثار تاریخی را به خود جذب می‌کند.

766 مسجد امام خمینی تهران

نحوه دسترسی به مسجد امام خمینی تهران

آدرس : استان تهران، تهران، خیایان پانزده خرداد، روبرو ناصرخسرو

%name مسجد امام خمینی تهران

765 مسجد امام خمینی تهران

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

  • علی طاهرخانچی

    مسجد بسیار زیبا و شگفت انگیزی است .

    ۱۵ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • مهرنوش زاده رفيع

    براي رفتن به بازار لوازم التحرير بايد از كنار اين مسجد زيبا كه حال و هواي قديمي دارد عبور كنيد، حتما كمي كنار حوض بزرگ و فيروزه اي آن تامل كنيد.

    ۱۲ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *