غار شاپور اول ساسانی در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون قرار دارد. غار کاملا مشرف به درهای بزرگ است. در پایین دست غار روستایی آباد وجود دارد که به روستای شاپور معروف است. این غار در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین واقع شده و دهانه آن حدود ۳۰ متر است. به فاصله ۱۲ کیلومتر از شهر کازرون به سوی شیراز در استان فارس، شهر باستانی بیشاپور قرار دارد. در مقابل بیشاپور دره زیبایی است که به آن تنگ چوگان گفته میشود. جاده آسفالته به طول ۶ کیلومتر دره را به روستای تنگ چوگان متصل میکند، از این روستا با ۵/۱ ساعت کوهپیمایی میتوانیم به دهانه غار برسیم.
معرفی غار شاپور اول ساسانی
غار شاپور بر روی دیواره کوهی که دشت تنگ چوگان را به شکل نیم دایره در بر گرفته، زایش یافته است. دیوارههای ورودی تنگه پوشیده از نقش برجسته هایی تراشیده شده بر روی سنگ هستند که هر یک بخشی از تاریخ دوره ساسانیان را به نمایش گذاشته اند. در سمت راست ورودی تنگه آثار قلعهای، که گویا محل نگهبانی از شهر بیشابور بوده است، به چشم میخورد. کف دره بستر رود شاپور است که آب آن از طریق کانالهایی متعدد به داخل شهر منتقل می شده است.
این غار به سبب قرار گرفتن مجسمه شاپور بر دهانه آن، به غار شاپور شهرت دارد. برای دستیابی آسان به این غار، ۲۳۰ پله از مسیر صعبالعبور و دامنه پرشیب تا ورودی غار در سنگهای کوه ایجاد و سیمانکاری شده است.
تاریخچه
به نظر میرسد غار قبل از دوران ساسانیان از مکانهای مذهبی و آیینی ساکنان آن منطقه بوده و به مانند غار باباجابر و نیاسر، مراسمی در آنجا انجام میشده است. از آنجا که اردشیر و شاپور اول روش وحدت مذهبی را میان مردم اجرا میکردند، برای محو اعتقادات گذشته مردم منطقه نیاسر، آتشکدهای بزرگ همجوار غار نیاسر میسازند. شاپور نیز دستور ساختن مجسمهاش را درون این غار میدهد. از آن پس، این غار به یکی از مهمترین مراکز فرهنگی و مذهبی جهان باستان بدل میشود.
بخش های مختلف غار
غار شاپور روی دیواره کوهی زایش یافته که دشت تنگ چوگان را بهشکل نیمدایره در بر گرفته است. دیوارههای ورودی تنگه پوشیده از نقشهای برجستهای تراشیدهشده روی سنگ هستند که هر یک بخشی از تاریخ دوره ساسانیان را به نمایش گذاشتهاند. در سمت راست ورودی تنگه، آثار قلعهای به چشم میخورد که گویا محل نگهبانی از شهر بیشابور بودهاند. کف دره، بستر رود شاپور است که آب آن از طریق کانالهایی متعدد به داخل شهر منتقل میشد. داخل غار شاپور دارای چندین بخش است که سه تالار آن اهمیت بیشتری دارند.
دهانه غار شاپور اول ساسانی
غار شاپور درون کوهی در میان کانیها شکل گرفته است. دهانه غار طولی برابر با ۳۰ متر و ارتفاعی برابر با ۱۵ متر دارد. قبل از ورود به درون غار در سمت چپ دخمهای دیده میشود که بخشی از آن دستساخته است. حدود ۱۰ متر بعد از ورودی غار، مجسمه ۶ متری شاپور اول ساسانی جلوهگری میکند. در دهانه غار دو کتیبه سنگی وجود دارد که یکی از آنها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب و دیگری نحوه برپاسازی مجدد مجسمه، پس از ۱۰۰۰ سال در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش را شرح میدهد. هر دو کتیبه توسط ارتش ایجاد شدهاند.
ایوانها
چهار ایوان از دهانه به طرف داخل غار شاپور بهوجود آمده است. اختلاف ارتفاع تراس اول با دوم ۱۰ پله، تراس دوم با سوم هشت پله و تراس سوم با چهارم هفت پله است. پیکره در تراس چهارم قرار دارد. این تراس که وسیعتر از تراسهای دیگر است، بهوسیله ۱۲ پله به عمق غار راه دارد. این تراسها برای مشاهده هرچه بهتر این مجسمه در سال ۱۳۳۶ ایجاد شده است. همچنین با صیقل دادن دو قاب اول در دیواره سمت چپ و راست بهترتیب کتیبههای پهلوی و نقش رجب را حجاری کردهاند. بعد از برپایی مجسمه، چهار سکو دور آن برای قرار دادن قطعات جدا شده مجسمه در آن سال ساختند که در حال حاضر ویران شدهاند و فقط جای این سکوها مشخص است. در همان سال دور پیکره و سکوها را محصور و زنجیر کشیده بودند.
حوضچهها و آبانبارها
در منتهیالیه سمت چپ تالار اول غار، دو آبانبار به فاصله پنج متر از هم در داخل سنگ کنده شدهاند که هر یک حدود یک متر عمق دارد. ابعاد یکی سه در چهار متر و دیگری دو در پنج متر است و هر دو پلهایی برای دسترسی به آب دارند. آبی که از سقف به کف غار میچکید، در این حوضها جمع میشد و نیاز ساکنان را تامین میکرد. در سمت چپ آب انبارها، یک آبشار سنگ زیبا و در پشت آن، چکنده و چکیدههای بزرگ به چشم میخورد؛ سپس گودالی بسیار بزرگ به قطر تقریبی ۱۰۰ متر قرار دارد که نسبت به کف تالار اول حدود ۳۰ متر عمق دارد. وجود این حوضچهها احتمال استفاده از غار بهعنوان یک سکونتگاه موقت را مطرح کند.
گذرگاهها و تالارها
غار شاپور از چهار گذرگاه بزرگ، پنج گذرگاه کوچک، چهار مسیر فرعی و سه تالار تشکیل شده است. به سبب تاریکی و عمق زیاد، وجود آب و لیز بودن پرتگاههای درون غار و نیز وجود غارهای متعدد جنبی، تاکنون هیچکس موفق نشده است که همه زوایا و گوشهها و غارهای درونی آن را کشف کند. انتهای غار شاپور حداقل در یکی از دهلیزها باز است که در نهایت و پس از عبور از کنار سفرههای آب زیبای درون غار، میتوان به غاری دیگر در بالای غار شاپور دسترسی یافت؛ اما متاسفانه بهدلیل فقدان امکانات مناسب، گردشگرانی که مسیر کوهستانی غار را طی میکنند امکان دیدن این مناظر را ندارند.
برای ورود به انتهای غار باید از پرتگاه عبور کرد و با صعود از سربالایی گودال وارد دالان نسبتا وسیع دیگری شد. در انتهای سمت چپ گودال، محلی مسطح قرار گرفته که بخشی از آن دستساخته است و گویا محل ذبح قربانی و اجرای مراسم بوده است. سقف غار در این تالار حدود ۴۰ متر و بلندترین فضای آن است. طول غار از دهانه تا انتها ۴۵۰ متر برآورد میشود.
مجسمه شاپور
مجسمه ۶ متری شاپور بر دهانه این غار، شاهکار پیکرتراشی ایران باستان است که در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مجسمه از یک ستون چکیده غولپیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده است و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال، همچنان پابرجا مانده است. مجسمه شاپور تنها مجسمه باقیمانده از دوران باستان محسوب میشود که حدود هفت متر ارتفاع دارد. در این تندیس شاپور با جامهای ساده، ظریف و لطیف با کمربندی که به دور کمر بسته و شمشیر حمایلکرده، نشان داده شده است. دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشیر قرار دارد. ریش شاه آرایش شده و از حلقهای گذشته است. موهای بلند و تاج کنگرهداری نیز بر سر دارد.
در حال حاضر، دو دست مجسمه شکسته و جدا شده است. ظاهرا این مجسمه بر اثر زمین لرزه واژگون شده بوده که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش ایران و بدون لحاظ کردن اصول باستانشناسی تعمیر شد و دوباره به حالت اولش بازگشت. مهمترین عوامل تخریب این پیکره زلزله و دخالتهای انسانی ذکر میشود. روی این اثر باستانی مرمتی شتابزده انجام شده و هیچ گونه عملیات حفاظت، استحکامبخشی و مرمت اصولی روی این پیکره انجام نشده است.
گنج غار شاپور اول ساسانی
از آنجایی که غار شاپور یکی از مراکز فرهنگی و مذهبی مهم در دوران خود محسوب میشد، کارشناسان بر این باور بودند که گنجی در دل این غار نهفته است. همچنین این واقعیت که در گذشته غارها محلی امن برای اختفای اشیای گرانبها به حساب میآمدند، چنین گمانی را درباره غار شاپور تقویت میبخشید. در واقع گذشتگان از شیوههای گوناگونی برای پنهانسازی اموال ارزشمند خود درون غارها بهره میجستند. با وجود چنین احتمالاتی، گنجی از این غار به دست نیامده است.
نحوه دسترسی به غار شاپور اول ساسانی
آدرس: استان فارس، ۳۰ کیلومتری شمال کازرون، چهار کیلومتری تنگه چوگان
مسیر آسفالتهای به طول ۶ کیلومتر جاده کازرون-قائمیه را به روستای تنگ چوگان متصل میکند. از این روستا با پنج ساعت کوهپیمایی، میتوان به دهانه غار رسید. علاوه بر این، تا حدود چهارصد متر پس از روستای شاپور که در جوار غار است، میتوان با خودروهای معمولی رفت و پس از آن شاید ۶۰۰ متر دیگر را بتوان با خودروهای دو دیفرانسیل پیمود؛ ولی در نهایت با پیادهروی میتوان به دهانه غار رسید. از آخرین محل ماشینرو، درست ۲,۴۰۰ متر تا دهانه غار شاپور فاصله است. همه این مسیر، سربالایی و در جاهایی نیز پلههای سنگی و بتنی قرار دارد. پیادهروی بهطور معمول یک ساعت خواهد بود.
نظر کاربران :
در انتهاي منطقه اي به نام تنگ چوگان و در فاصله حدود ٦كيلومتري شهر بيشابور در ديواره كوه غاري وجود دارد
ما ی بار رفتیم کلا راهش رو مسدود کرده بودن. گفتن در دست تعمیر.. والا بعدشم هیچ تغییری نکرد، فقط ما دست از پا درازتر برگشتیم