شکست سکوت و تاریکی با نور افکنی بر یادمان های تاریخی

در دوره ای که کیفیت رنگ، نور و صدا و نقش آن در توسعه گردشگری جهان به اثبات رسیده، تخت جمشید، این مجموعه باشکوه جهانی در شب چیزی برای عرضه به گردشگران داخلی و خارجی ندارد و تجهیزات نورپردازی فرسوده آن که عمری ۵۰ ساله دارد نیز نمی تواند عامل اقناع کننده ای برای بازدید از این بنا در تاریکی شب باشد.
صنعت گردشگری در سالیان اخیر با بهره از تکنولوژی تحولات شگرفی داشته به گونه ای که نورپردازی امروزه به یکی از مهمترین جاذبه های این صنعت تبدیل شده که به عنوان عاملی برای ارتقای جلوه بصری بناهای تاریخی از آن استفاده می شود.
ممکن است بنایی با معماری ساده اما نورپردازی اصولی و حرفه ای بسیار شکیل تر از آنچه هست به چشم آید.
نورپردازی در یک بنای تاریخی و یا یک محوطه باستانی تنها به معنی تأمین روشنایی محیط نیست و به مراتب کاربری‎های گسترده‎ تری را شامل می‎شود به نحوی که کیفیت نور می‎تواند احساسات متناسبی را برانگیزد.
نقش نورپردازی و تاثیرات شگرف آن در جذب گردشگر برای اغلب متخصصان این حوزه امری ثابت شده است در حالی که در اغلب بناهای تاریخی استان فارس و شیراز از این مهم غافل شده و تنها این عامل در حد روشنایی اضطراری شبانه یک اثر تاریخی تنزل یافته و همه میراث تاریخی این خطه از جلوه های متنوع نورپردازی دور مانده است.
یکی از این مجموعه ها که شهرتی جهانی نیز دارد بنای تخت جمشید است که تنها به یک نورپردازی جزئی که عمری در حدود پنجاه سال دارد و فرسوده نیز شده در این محل بسنده شده است.

** نورپردازی حرفه ای عامل مهمی در جذب گردشگر
یک باستان شناس و فعال فرهنگی استان فارس در این باره به خبرنگار ایرنا،می گوید: هنر نورپردازی و طراحی حرفه ای آن، در دیده شدن بناهای تاریخی به عنوان نقاط پرارزش شهری و جذب گردشگر نقش بسزایی دارد.
زهره وکیلی نژاد با اشاره به اینکه نورپردازی مصنوعی در شب می تواند باعث تغییر و دگرگونی در جذب گردشگر به سوی یک محل باشد،افزود: با استفاده از نورپردازی های ویژه می توان ارزش های فنی ،هنری و معانی پنهان در معماری های باستانی را در آثار تاریخی روایتگری کرد.
وی ادامه داد: صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و متنوع ترین صنعت های روز دنیا به شمار می رود و در این رابطه جاذبه های گردشگری به عنوان یکی از مولفه های اصلی توسعه گردشگری مد نظر است.
وکیلی نژاد اضافه کرد: در این بین نورپردازی مقوله ای است که می تواند در ایجاد ارزش و جذابیت به جاذبه های گردشگری یک منطقه نقش موثری ایفا کند،امری که در اغلب بناهای تاریخی شیراز و استان فارس از جمله تخت جمشید به آن توجه نشده است.
این فعال فرهنگی اظهار داشت: مجموعه تخت جمشید یکی از منحصربه فردترین میراث های جهان بشمار می رود که ظرفیت عظیمی برای جذب گردشگران در شب دارد البته اگر این امر مورد توجه مسئولان میراث فرهنگی این استان قرار گیرد و از نورپردازی ویژه و روایتگر و دارای سناریویی باستانی با بهره از تکنولوژی های روز دنیا استفاده شود.

** قرارداد ۱۴ ساله نورپردازی تخت جمشید که هنوز اجرایی نشده است
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ۱۴ سال پیش برای نورپردازی تخت جمشید تفاهم نامه ای بین رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و یک شرکت معتبر اتریشی منعقد شد اما این کار تاکنون متوقف مانده است.
حمید فدایی افزود: از اردیبهشت ماه امسال پیگیری هایی برای برقراری ارتباط مجدد با این شرکت اتریشی انجام و طی دو ،سه ماه گذشته جلسات فشرده ای با حضور رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری کشور در خصوص موضوع نورپردازی مجموعه تخت جمشید برگزار شده که در این جلسات بر از سرگیری ارتباط با شرکت اتریشی طرف قرار داد تاکید شد.
وی ادامه داد: براین اساس توافقات اولیه ای با طرف اتریشی انجام و در نتیجه آن درزمان حاضر مقرر شده که شرکت اتریشی در برنامه قبلی که حدود ۱۴ سال پیش تدوین شده بازنگری کند و همچنین ما نیز ساز و کارهای اجرایی این کار را فراهم کنیم.
فدایی اضافه کرد: براساس پیگیری های انجام شده این پروژه بصورت استفاده از فاینانس به انجام خواهد رسید که در قالب آن یک وام بانکی از طریق بانک های اتریشی در اختیار ما قرار می گیرد.
وی با اشاره به اینکه پیگیری های اجرای این کار در حال انجام است و کندی پیشرفت آن نیز به دلیل فشارهایی است که به جهت تحریم های جدید وارد شده،گفت: امیدواریم که با وجود این شرایط و فشارها بتوانیم این پروژه را به سرانجام برسانیم .

**طرح جامع ارتقای زیرساخت های گردشگری تخت جمشید
فدایی با بیان این مطلب که این طرح و همکاری با طرف خارجی تنها به نورپردازی تخت جمشید محدود نمی شود افزود: این کار در قالب طرحی جامع برای توسعه سایر زیرساخت های گردشگری مجموعه تخت جمشید دنبال خواهد شد.
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید اظهار داشت: این طرح جامع در قالب طراحی نور و صدا برای بازدید در شب، بهره برداری از چادرهای مخصوص حفاظتی، ایجاد کافه تریا بین المللی ،ایجاد بازارچه های عرضه کننده محصولات ویژه و همچنین استفاده از تکنولوژی های جدید و به روز دنیا برای معرفی هر چه بهتر این مجموعه به دنیا خواهد بود.
وی ادامه داد: موزه تخت جمشید نیز با طرحی محتوایی مناسبتری تغییر و کل ساختمان کاخ ملکه یا مادر در اختیار ظرفیت موزه قرار می گیرد و بخش های اداری از این مکان منتقل خواهد شد تا فضاهای نمایشگاهی و معرفی بهتری در این موزه مستقر شود.
به گفته فدایی مطالعات اولیه و برنامه ریزی این موضوع در حال انجام است و هنوز طرح جامع آن تکمیل نشده و بنابراین برآورد هزینه نورپردازی سه بعدی مشخص نیست.

**وعده آبان ماه
وی در پاسخ به سوالی در خصوص پیش بینی زمان بندی و عملیاتی شدن این قرارداد با طرف اتریشی،بیان کرد: همکاران ما در حال تلاش هستند که تا قبل از اعمال تحریم های جدید آمریکا علیه ایران این کار به سرانجام برسد که در این صورت تا ماه آینده و اواسط آبان ماه ۹۷ عملیات اجرایی این طرح آغاز شود.
فدایی در بخش دیگری از صحبت های خود عنوان کرد: نورپردازی هایی در دوره های مختلف در مجموعه تخت جمشید اجرا شده و سابقه اجرای برنامه نور و صدا این مجموعه به پیش از انقلاب اسلامی باز می گردد که بعد انقلاب نیز کارهایی در این رابطه انجام گرفته اما اکنون به لحاظ نورپردازی این محوطه از استانداردهای لازم برای گردشگران داخلی و خصوصا خارجی برخوردار نیست.
وی با اشاره به اینکه وضعیت نور مجموعه تخت جمشید در حال حاضر در وضعیت اضطراری قرار دارد افزود: اگر طرح نورپردازی پیشرفته و سه بعدی که مدنظر است در این مجموعه انجام شود ظرفیت بزرگی نه تنها برای تخت جمشید و استان فارس بلکه برای کشور ایران به وجود خواهد آمد.

** فناوری نورپردازی در داخل کشور باید توانا شود
فدایی اضافه کرد: اگر قرارداد با طرف اتریشی برای نورپردازی مجموعه جهانی تخت جمشید به سرانجام نرسد تلاش می کنیم که حداقل ها را در این محل انجام و سیستم های داخلی را ارتقا دهیم.
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید اظهار داشت: نورپردازی در ابنیه تاریخی امری بسیار تخصصی است که این تکنولوژی با استانداردهای لازم در کشور ما رشد پیدا نکرده و لازم است که از دانش خارجی نیز در این حوزه بهره مند شد و در کنار آن از ظرفیت های داخلی برای آموزش و انتقال مهارت در سایر ابنیه میراث فرهنگی کشور استفاده شود.
وی اشاره کرد: تمام سایت های باستانی و تاریخی ایران مانند تخت جمشید و پاسارگاد شاخص نیستند و در کشور صدها و حتی هزاران محوطه باستانی و بنای تاریخی وجود دارد که همه این مجموعه ها در مقیاس های مختلف نیازمند نورپردازی هستند و یا به نورپردازی اضطراری نیاز دارند که محوطه هایی گردشگر پذیر شود.
فدایی بیان کرد: باید در حوزه نورپردازی تخصصی و بومی کردن این دانش مطابق با استانداردهای روز دنیا در داخل کشور سرمایه گذاری شود تا بتوان از ظرفیت های داخلی در خصوص جنبه های هنری نورپردازی با استفاده از طرحی محتوایی منطبق بر سناریو نویسی بهره برداری شود.
مجموعه جهانی تخت جمشید به یادگار مانده از دوران هخامنشیان در ۵۵ کیلومتری شمال شرقی شیراز و در محدوده شهرستان مرودشت واقع شده است.
سلسله هخامنشیان از سال ۳۳۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد در ایران حکومت کردند.
این یادمان تاریخی در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴ در سازمان جهانی ملل متحد(یونسکو) ودر سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست ملی ثبت شده است.