رباط خاکستری مشهد، رباطی تاریخی در ۱۷ کیلومتری جنوب مشهد در کنار روستایی به همین نام واقع شده است. این رباط در گذشته محل بیتوته مسافران و کاروانیان در مسیر شاهراه هرات، توس و نیشابور بوده و با توجه به منابع تاریخی در عصر غزنویان بنیان گردیده است. رباط خاکستری در شمار یادگارهای معماری کهن خراسان میباشد.این مکان در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۰۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ویژگیهای رباط خاکستری مشهد
در قرون اولیه اسلامی رباط مکانی برای لشکریان به منظور تامین امنیت در شهر های مرزی بود اما بتدریج واژه رباط با واژه کاروانسرا مفهوم واحدی به خود گرفتند و هر جا سخن از رباط بکار گرفته شد مفهوم کاروانسرا مد نظر بوده است. رباط خاکستری در روستایی به همین نام در دهستان سرجام بخش احمد آباد شهرستان مشهد استان خراسان رضوی از بناهای تاریخی این شهرستان است. این اثر تاریخی نیز در زمان خود محل اسکان و استراحت مسافران و کاروانیان در مسیر شاهراه هرات-توس و نیشابور بوده است.
از خصوصیات ظاهری این بنا که نخستین استراحتگاه زائران پیاده در ورودی شهر مشهد است. به سه فضای سرپوشیده و ۶ گنبد کروی شکل می توان اشاره کرد. همچنین در اطراف تالار نیز غرفه هایی با طاق جناغی برای استراحت مسافران تعبیه شده است. رباط سر پوشیده خاکستری در زمره رباط های زمستانی متعلق به قرن ششم هجری میباشد و احتمالا در دوره های بعد مرمت شده است. رباط خاکستری با کمک مالی هیئت مذهبی روستا بازسازی شده و در اختیار هیت مذهبی روستا میباشد. از این رباط به عنوان استراحتگاه زائران پیاده در زمانی هایی که زائران به شهر مشهد می آیند استفاده می شود و در باقی ایام سال درب آن بسته است. با توجه به صحبت های افرادی که در بازسازی بنا نقش داشتند تغییراتی جزئی در هنگام بازسازی در این رباط انجام شده است، که میتوان به افزودن درب اشاره کرد.
معماری بنا
رباط خاکستری بنایی چهار ضلعی و مربع شکل میباشد. مصالح آن شامل سنگ و اجر با ملات ساروج است و مابقی از آجر ساخته شده است. رباط مزبور شامل سه فضای سرپوشیده است. در ضلع جنوبی بنا یک فضای حیاط مانند و دو تا درب ورودی وجود دارد که هر کدام از این درب ها به فضایی از رباط باز میشوند. فضای سرپوشیده بزرگتر دارای تالاری است که در پیرامون این تالار عقب رفتگی و غرفه هایی با طاق جناغی برای اتراق مسافران تعبیه شده است. در کنار درب ورودی که به این تالار منتهی میشود در دو طرف دو تا فضای کوچک انباری مانند نیز قرار دارد.
تالار دارای ده گنبد در سقف میباشد که هر گنبد روی چهار ستون استوار شده و فضایی که بین این ستون ها در زیر هر گنبد قرار دارد حدود نه متر مربع میباشد. عرض ستون ها تقریبا یک و نیم متر است. فضای کوچکتر این رباط دارای سه گنبد است. درون این فضا یک سکوی شاه نشین، یک فضای پخت و پز و یک فضای عقب رفتگی کوچک برای استراحت مسافران قرار دارد. تالار رباط و فضای کوچکتر از طریق یک درب کوچک که در داخل رباط تعبیه شده است ارتباط دارند.
نحوه دسترسی
این بنا در هفده کیلومتری شهر مشهد در جاده قدیم مشهد به نیشابور، احمد آباد، سرجام، رباط خاکستری واقع شده است.
نظر کاربران :
معرفی اماکن قدیمی و تاریخی کاری عالی است در جهت شناساندن فرهنگ غنی ایران