خانه ستوده چالشتری

خانه ستوده چالشتری در واقع آخرین بخش های بر جای مانده از مجموعه بناهای مرتبط با ارگ چالشتر و مربوط به اواخر دوره قاجاریه به حساب می آید. که قسمت اندرونی، بخش حاکم نشین قلعه مذکور را تشکیل می داده است. شالوده اصلی این بخش در سال ۱۳۲۳ هجری قمری به پایان رسیده که دارای ازاره های سنگی ارزشمند، تراش خورده و نقاشی های نفیس با مضامینی افسانه‌ای و اسطوره‌ای می باشد. خانه ستوده چالشتری در قسمت غربی شهرکرد و در نزدیکی خانه آزاده قرار دارد.

برای آشنایی بیشتر با شهرکرد پیشنهاد می کنیم به صفحه جاهای دیدنی شهرکرد مراجعه بفرمایید.

معماری خانه ستوده چالشتری

قلعه چالشتر از دو قسمت تشکیل شده است: حیاط بیرونی و حیاط اندرونی. حیاط اندرونی که برج و بارویی ندارد و به «قلعه ستوده» معروف است را حاج محمدرضا خان ستوده چالشتری بنیان گذاشته است. این بنا که بخشی از خانه‌های اشرافی و اعیان‌نشین است تقریبا ۲۴۰۰ متر مربع مساحت دارد. در قسمت غربی مجموعه تاریخی قلعه چالشتر قرار گرفته و مصالح به کار رفته در آن خشت با نمای آجر هستند. خانه ستوده محل اقامت خاندان و محارم خان بوده است و نه‌تنها راهی مجزا به معبر عمومی دارد. از طریق دالانی به اعیانی خانی (محل بار عام) هم مرتبط است. روبه‌روی بنا حیاطی مرکزی و حوضی بیضوی وجود دارد.

خانه ستوده در دو طبقه ساخته شده، طبقه اول انبار و طبقه بالا برای خواب، نشیمن و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می‌گرفت. تمامی سطوح ایوان طبقه بالایی خانه ستوده با نقوش شیر و شکر (یکی از انواع گچ‌بری‌های اصیل و قدیمی دوران اسلامی که فرو رفتگی و برجستگی آن بسیار کم و در حدود دو تا سه میلیمتراست) آراسته شده است. این نقوش روی زمینه گچی سفید دیوار به‌صورت سایه روشن ساخته شده و شامل نقوش گیاهی، گل و گلدان ، گل و مرغ و… است. سقف ایوان با قاب و تخته با رنگ‌های سبز و طلایی تزیین شده و در ایوان ورودی ۱۰ ستون سنگی به‌صورت قرینه ساخته شده است.

در طبقه بالا اتاق پنج دری و اتاق‌های جانبی قرار دارند که تا زیر سقف با کادربندی قرینه با نقاشی‌هایی معروف به گل صابونی که تلفیقی از هنر نقاشی ایرانی و غربی است، مزین هستند. همچنین اتاق‌ها با نقوش گل و گلدان، صحنه نقاشی داستان یوسف و زلیخا، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، مناظر طبیعی و کتیبه آیات قرآنی به خط نستعلیق تزیین شده‌اند.

تزیینات بنا

عناصر تزیینی خانه ستوده برمبنای سه ویژگی متداول هنر عصر قاجار که شامل عناصر ملی، مذهبی و فرنگی بوده، شکل گرفته است. بنابراین جای تعجب نیست که تزیینات به‌کار رفته در این بنا تحت‌تاثیر هنرهای تزیینیِ غربی، طبیعت‌گرا، غیرانتزاعی و تقلیدی هستند. روی دیوارهای اتاق پنج دری و دو گوشواره متصل به آن در طبقه بالایی خانه آیات قرآنی به‌وفور دیده می‌شود. همچنین آیاتی به‌صورت مشبک روی سقف بنا حک شده‌اند.

اتاق پنج دری پر از نقاشی‌هایی با رنگ‌های زنده و درخشانِ طلایی، لاجوردی، سبز و قرمز است. رنگ اصلی زمینه نیز رنگ سفید گچ است. در سراسر دیوارهای دو اتاق گوشواره نیز نقاشی به چشم می‌خورد، اما آن رنگ و لعابی که در اتاق اصلی دیده می‌شود، در اینجا وجود ندارد. رنگ‌ نقاشی‌های این قسمت از خانه کاملا با هم هم‌خوانی دارند. سقف این اتاق‌ها با تخته‌هایی از جنس چوب گردو ساخته شده و با نقوش هندسی و گل میخ‌های برنجی زینت شده است.

موزه های خانه ستوده چالشتری

در سال ۱۳۷۸ دو موزه نیز در خانه ستوده بازگشایی شد: موزه مردم‌شناسی (در زیر زمین خانه ستوده) و موزه سنگ (در محوطه خانه ستوده). در موزه مردم‌شناسی چنان که از نامش پیدا است، می‌توانید مجسمه‌هایی انسانی ملبس به پوشش محلی چهارمحال و بختیاری را ببینید و با زيورآلات، ابزارآلات جنگی، انواع ظروف، هنرهاي محلی مانند قفل‌سازی، دست‌بافت‌ها و ادوات كشاورزی سنتی آشنا شوید و در موزه سنگی انواع مختلف سنگ قبور، اجزاء سنگی معماری همچون فواره‌ها، حوض‌ها، ستون‌ها و سرستون‌های ساده و منقوش را خواهید دید.

نحوه دسترسی

آدرس:استان چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، قلعه چالشتر