حرم مطهر امام رضا (ع) بدون تردید به عنوان یکی از شش مجموعه معماری – آرامگاهی ایران، با ارزش جهانی. نظیر یک دایرهالمعارف هنر اسلامی تجربیات اساتید معماری سبکهای مختلف ساختمانی را در بر دارد. که در حقیقت در هر دوره تاریخی به رغم تحولات سیاسی، تغییرات و تکامل بنیادی و فضایی در کالبد آن به وجود آمده است. پس از آن که پیکر مطهر حضرت رضا(ع) در کاخ حمید بن قحطبه طائی در اراضی سناباد به خاک سپرده شد، این مکان مورد توجه مسلمین قرار گرفت.
آنچه امروزه این جایگاه معنوی را مزین نموده، فضاهای معماری، رواقها، صحنهای متبرکه و تاسیسات عامالمنفعه علمیـ فرهنگی است که از دوران سامانیان تا عصر حاضر در آن ایجاد شده و به شکوهش افزوده است. در این میان جغرافیانویسان و مورخان بسیاری از قرون مختلف اسلامی ابنیه آن را ستودهاند.
حرم مطهر امام رضا (ع) به لحاظ معماری و تزیینات یکی از جامعترین و باشکوهترین ابنیه جهان اسلام به شمار میرود که علاوه بر وجهه معنوی آراسته به بیشترین شیوههای هنری، از جمله انواع کاشیکاری، گچبری، اقلام سته خط در خوشنویسی، آیینهکاری، معرق چوب، منبت، حجاری، خاتم و… است که سلسلهوار فضاها، طرحها و رنگها را به نقطه کانونی آن یعنی بقعهحرم مطهر امام رضا (ع) یا مضجع شریف آن امام همام پیوند میدهد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با احداث و الحاق فضاهای فرهنگی – مذهبی و رفاهی به این مجموعه، آستان متبرکه و حرم مطهر امام رضا (ع) توسعه و گسترش چشمگیری داشته است.
برای دیدن بقیه جاهای دیدنی مشهد می توانید اینجا کلیک کنید.
فهرست
مساحت حرم مطهر امام رضا (ع)
بارگاه ملکوتی امام رضا (ع)، یکی از باشکوهترین و محبوبترین مکانها در سراسر ایران است که دل عاشقان بسیاری برای آن میتپد. حرم رضوی فقط شامل آرامگاه نورانی ثامن الحجج نیست. این مجموعهی مذهبی شامل چندین بنا و زیرمجموعه است که تعداد و تنوع آنها این بارگاه مطهر را تبدیل به مجموعهای جهانشمول کرده است؛ طوری که برای فهم ارزش آن نباید فقط از منظر معنویت به آن نگریست. آستان قدس رضوی با توجه به ارزشهای تاریخی، هنری و معماری خود که افزون بر ارزشهای معنوی آن است، در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ بهعنوان یک اثر ملی با شمارهی ملی ۱۴۰ ثبت شد.
پس از انقلاب اسلامی، مسئولان توجه ویژهای به حرم امام رضا (ع) کردند و آن را توسعهی بسیاری بخشیدند. بهجز دو صحن کهنه و نو، باقی صحنهای حرم آقا علی ابن موسی الرضا (ع) پس از انقلاب ساخته شدهاند. بستهای شرقی و غربی نیز پس از با احداث صحن جامع رضوی به بستهای دیگر حرم اضافه شدند.
روی هم رفته، ۶۰ هزار و ۵۰۰ متر مربع از ۷۰ هزار متر مربع فضای سرپوشیدهی زیارتی این مجموعه پس از انقلاب اسلامی به آن افزوده شده است. روی هم رفته و با احتساب مساحت تمام بخشهای زیارتی و غیرزیارتی، مساحت کل حرم امام رضا (ع) بیش از یک میلیون متر مربع است و گنجایش ۷۰۰ هزار نفر را دارد.
ضریح مطهر
پس از گزارش ابن بطوطه در حدود سال ۷۳۰ق از اولین ضریح چوبی– فلزی برروی مضجع شریف حضرت رضا(ع)، دومین ضریح متعلق به سال ۹۵۷ق در عصر صفویه بوده است. در سدههای پس از آن نیز ضریحهایی در سالهای ۱۱۶۰ و ۱۲۳۸قمری و ۱۳۳۸شمسی جایگزین آن گردید. ساخت ضریح فعلی در سال ۱۳۷۲ش به امر تولیت آستان قدس رضوی و با طرحی از استاد فرشچیان آغاز شد. ساختار این اثر با ترکیبی از آهن، فولاد، چوب گردو، پوشش طلا و نقره و آراستگیهای منحصر به فرد در نهایت استحکام به وزن ۱۲ تن و ابعاد ۷۳/۳ و ۷۸/۴ با بلندی چهار متر در مدت هفت سال پایان یافت.
گنبد طلا و گلدستهها
بقعه مبارک یک بار دیگر در اوایل قرن ششم همزمان با عصر سلجوقیان نیازمند تعمیر شد و در آن زمان بود که گنبدی برای حرم شریف امام هشتم (ع) نصب شد که هنوز هم بهعنوان سقف روضه منوره استفاده میشود. هزار سال از عمر گنبد حرم امام رضا (ع) که توسط وزیر سلطان سنجر سلجوقی ساخته شد، میگذرد. این گنبد که هنوز هم پا بر جا است در زمان شاه طهماسب صفوی طلاکاری شد و پس از تاراج شدن توسط ازبکها، شاه عباس اقدام به مرمت آن با خشتهای طلا کرد که شرح آن روی کتیبهی دور گنبد نوشته شده است.
۷۰ سال پس از آن، زلزلهای شهر در سال ۱۰۸۴ هجری قمری مشهد را لرزاند و به گنبد آسیب جدی رساند؛ طوری که شاه سلیمان صفوی اقدام به طلاکاری مجدد گنبد کرد. گنبد حرم امام رضا (ع) یک بار دیگر در سال ۱۲۹۱ شمسی مورد مرمت قرار گرفت. این بار زلزلهی روسها گنبد طلا و مسجد گوهرشاد را با هم لرزاند و دولت پهلوی دست به کار تعمیر گنبد شد. خشتهای مورد استفاده در گنبد در اثر گذشت زمان از بین رفتند و سال ۱۳۵۸، مسئولان آستان قدس رضوی آنها را با ورقههای مسی با روکش طلا جایگزین کرد. این ورقههای مسی چهار برابر ضخیمتر از خشتهای گلی قدیمی و در نتیجه، مستحکمتر از آنها هستند و برای نصب آنها روی گنبد، از روش الکترولیک شد.
نقارهخانه
از جمله اماکن مهم و تاریخی حرم مطهر امام رضا (ع) نقارهخانه است که اکنون بر روی ایوان شرقی صحن انقلاب قرار دارد.
بنابر شواهد تاریخی نقارهزنی در حرم مطهر امام رضا (ع) از دوره غزنویان مرسوم گردیده و در قرون پس از آن ادامه یافته است. بنا به رسم قدیم در طول سال به استثنای محرم و صفر، در هر شبانه روز دو نوبت دقایقی قبل از طلوع و غروب آفتاب و ولادت ائمه اطهار(ع) به استثنای شهادتها، نقاره با طنین خاصی نواخته میشود، علاوه بر این در مناسبتهای مذهبی و میلاد ائمهاظهار و همچنین هنگام بروز کراماتی از سوی حضرت نیز نقاره شادمانی نواخته میگردد.
صحن های حرم مطهر امام رضا (ع)
تعداد صحن های حرم امام رضا (ع) ۹ عدد هستند و به نامهای صحن انقلاب اسلامی (صحن کهنه یا صحن عتیق)، صحن آزادی (صحن نو)، صحن جمهوری اسلامی، صحن قدس، صحن جامع رضوی، غدیر، کوثر، صحن هدایت و صحن بعثت خوانده میشوند.
بد نیست تفاوت بین «بست» و «صحن» را نیز بدانید. صحنها، همان حیاطهای وسیع حرم هستند. اما بست به بخشی از حرم مطهر گفته میشود که در گذشته مرزی بود که افراد خارجی و غیرمسلمان حق گذشتن از آن را نداشتند. در این بستها بود که از بزرگان استقبال میکردند و نیز همین جا بود که مردم برای تظلمخواهی یا در امان ماندن از ظلمی، «بست» مینشستند. «بستنشینی» از عصر صفویان در ایران مرسوم شد و در دوران شاهان قاجار به اوج خود رسید و در زمان پهلوی به واقعهی گوهرشاد انجامید. حالا دیگر کسی برای بست نشستن به حرم نمیآید، اما نام این رسم همچنان روی بخشهایی از حرم باقی مانده است.
صحن انقلاب
صحن انقلاب یا صحن عتیق، همانگونه که از نام آن برمیآید قدیمیترین صحن حرم مطهر است و با ۶۷۴۰ متر مربع در ضلع شمالی آن قرار دارد. این صحن تاریخی و باشکوه بهیکباره ساخته نشد. بلکه نیمی از آن در دوران تیموریان ساخته شد و نیمهی دیگر در تقارن کامل با آن در دوران صفویان توسعه یافت. به عبارت کاملتر، وزیر سلطان حسین بایقرا از سلسلهی تیموریان دستور ساخت صحن، ایوان جنوبی به نام ایوان طلا (ایوان نادری) و چند بنا در ضلع غربی آن را داد و ۱۵۰ سال پس از آن، شاه عباس صفوی ایوانهای شمالی و بخش شرقی آن را بهصورت کاملا قرینه با بخشهای قبلی گسترش داد.
دو ایوان ساعت و نقاره خانه در تقارن کامل با یکدیگر ساخته شدهاند. دو منارهی حرم مطهر رضوی بر فراز ایوان طلا و ایوان عباسی ساخته شدهاند. امیر علیشیر نوایی، وزیر دانشمند تیموریان که ساخت این صحن با همت وی آغاز شد، در کنار ایوان شمالی خفته است. ایوانهای صحن عتیق به شرح زیر هستند:
ایوان طلای نادری در جنوب
قدیمیترین ایوان صحن انقلاب است که چون نادرشاه افشار آن را طلاکاری کرده به نام نادری معروف شده است. معماری زیبای این ایوان بر شکوه آن میافزاید.
ایوان عباسی در شمال
به خاطر متصل بودن به بست طبرسی، باب طبرسی نامیده میشود و از لحاظ هنر کاشیکاری و کتیبهکاری، شاهکاری بیهمتا است. صلوات بر پیامبر اکرم و امامان معصوم (علیهم السلام) و سورهی جمعه را روی بخشهایی از ایوان میتوان مشاهده کرد.
در قسمتی هم دربارهی علت نامگذاری این صحن به نام صحن انقلاب، چنین نوشته شده است:
به رسم حقشناسی از مبارزات حقطلبانهی ملت مسلمان ایران به رهبری حضرت آیتالله امام خمینی متع الله المسلمین ببقائه و یادبود شهدا و مصدومین در این مکان شریف، اینجا به صحن انقلاب نامگذاری شد. رجب المرجب ۱۳۹۹.
ایوان ساعت در غرب
ایوان غربی به بست شیخ طوسی راه دارد و باب طوس نامیده میشود. در واقعهی حملهی روسها به حرم مطهر رضوی در سال ۱۱۳۰ هجری قمری، ایوان ساعت دچار آسیب شد. آثار گلولهها هنوز روی این ایوان وجود دارد. دو کتیبه به خط ثلث حاوی آیاتی از قرآن کریم در بالا و حاشیهی آن خودنمایی میکند. زیر یکی از ترنجها با خطی خوش نوشته شده است:
ای دل غلام شاه جهان باش و شاد باش
پیوسته در حمایت لطفالله باش
قبر امام هشتم و سلطان دین، رضا
از جان ببوس و بر در این بارگاه باش
ایوان نقاره خانه در شرق
ایوان شرقی که به بست شیخ حر عاملی راه دارد، باب حر عاملی نامیده میشود. این بنای باشکوه بهجامانده از دوران عباسی در تقارن کامل با ایوان غربی ساخته شده و سورههای نور و مزمل با خطی خوش روی آن نگاشته شده است.
سایر بخشهای صحن انقلاب به این شرح هستند:
پنجره فولاد حرم مطهر امام رضا (ع)
در زمان ساخت صحن در دوران تیموریان، پنجرهای در سمت چپ ایوان نادری محلی مشرف به ضریح مطهر نصب شد تا کسانی که امکان ورود به حرم، بتوانند در فاصلهای کم با ضریح زیارتنامه بخوانند. این پنجره اکنون پنجره فولاد نامیده میشود. پس از انقلاب، بهخاطر فرسودگی آن، پنجرهی جدیدی در محل نصب شد که برخلاف نامی که به آن معروف است، از آلیاژ برنج ساخته و با طلا آبکاری شده است. پنجرهی قدیمی نیز به موزه منتقل شد.
نقاره خانه
ایوان شرقی در دو طبقه بنا شده و نقاره خانه در طبقهی دوم آن جای گرفته است. در طبقهی اول آن نیز وسایل مربوط به نقارهنوازی نگهداری میشود. نقارهنوازی از اواسط قرن نهم و به دستور نوهی گوهرشاد در حرم مطهر رواج یافت و از آن زمان تاکنون، بهجز برههای هشت ساله که به دستور رضاخان تعطیل شد، این رسم همچنان ادامه داشته است. بهغیر از زمان طلوع و غروب خورشید، در اعیاد و در هنگام مشاهدهی کراماتی از جانب آقا علی ابن موسی الرضا (ع) نیز نقاره نواخته میشود.
ساعت بزرگ صحن انقلاب
ساعت صحن انقلاب به ساعت معاون نیز معروف است. این ساعت توسط شخصی به نام مرحوم عبدالحسن معاون در سال ۱۳۳۳ از آلمان خریداری و بر سر ایوان غربی صحن انقلاب که به ایوان ساعت معروف است، نصب و ساعتی که آنجا نصب بود به صحن آزادی منتقل شد. گفته میشود او بهخاطر نذری که برای شفای خود از بیماری کرده بود، این ساعت را به آستان قدس رضوی اهدا کرد.
سقاخانهی نادری یا سقاخانهی اسماعیل طلایی؛ سقاخانه درست در میانهی صحن انقلاب قرار دارد. سنگاب آن که بهصورت یکپارچه تراشیده شده است، به دستور نادرشاه افشار از سنگ مرمر تهیه و از هرات به مشهد منتقل شده است. سایهبان هشتضلعی و سقف گنبدی شکل آن را هنرمندی به نام اسماعیل طلایی روی پایههایی از جنس مرمر ساخته و طلاکاری کرده است. سقاخانه یک بار در سال ۱۳۴۵ مرمت شد.
صحن آزادی
صحن نو پس از انقلاب به نام صحن آزادی خوانده شد. این صحن با ۴ هزار و ۳۴۰ متر مربع مساحت، یکی از بزرگ ترین صحن های حرم امام رضا (ع) است. این صحن در ضلع شرقی حرم مطهر، در پایین پای مبارک حضرت ساخته شده و از سمت غرب به روضهی منوره متصل است. ساخت صحن نو که در مقایسه با صحن کهنه (صحن انقلاب) به این نام خوانده میشود، به دستور فتحعلی شاه قاجار آغاز شد و در دوران ناصرالدین شاه به پایان رسید.
بهجای سقاخانهای که در گذشته در وسط صحن قرار داشت و اکنون برچیده شده است، حوضی بزرگ ساخته شده که در وسط آن همان سنگاب یکپارچهی سقاخانهی پیشین نصب شده است. علت تخریب سقاخانهی صحن آزادی، حائل شدن آن بین زائران و ایوان طلا در زمان عرض سلام و ادای احترام بهمحض ورود به صحن بود. این کار در سال ۱۲۷۱ توسط شاهان قاجار انجام و بهجای آن، حوض ایجاد شد.
ایوانهای صحن جدید به این شرح هستند:
ایوان طلای ناصری در ضلع غربی صحن چشمگیرترین بخش این صحن است که بهمحض ورود به چشم زائران میآید. آن از طریق راهروی کوچکی که دو طرف آن دو در طلایی نصب شده است، به رواق دارالسعاده متصل میشود. به این دلیل که طلاکاری این ایوان در عصر ناصرالدین شاه انجام شد، آن را ایوان ناصری مینامند. این ایوان به بانوان اختصاص داده شده است.
ایوان ساعت یا ایوان جنوبی صحن نو بهواسطهی ساعتی که روی آن نصب شده است، نیز نمایی بارز دارد. این ساعت هدیهی مظفرالدین شاه است و پیش از نصب در این ایوان، روی ایوان ساعت در صحن انقلاب نصب بود. صدای این ساعت در سالهای نهچندان دور که مشهد تا این اندازه توسعه نیافته بود، در بخش های مختلف شهر قابل شنیدن بود.
ایوان شرقی صحن آزادی به بابالسلام معروف است و ایوان شمالی آن بارها و بارها در دورهی پهلوی مورد بازسازی قرار گرفته است. این ایوان به ایوان تلگرافخانه نیز معروف است.
بهشت ثامن الائمه شمارهی یک در زیر این صحن قرار دارد و از ضلع شمال شرقی و جنوب شرقی صحن قابل دسترسی است. در این قبرستان، پیکر مطهر شهدای هشت سال دفاع مقدس و خدام حرم رضوی در این مکان مدفون هستند.
صحن امام خمینی (ره) یا صحن بعثت
صحن امام خمینی (ره) را میتوان سومین صحن حرم مطهر از نظر قدمت دانست. در گذشته در محل فعلی این صحن، دکانهایی کهنه و فرسوده به نام «تیمچه پایینپا» و مدرسهای نیمهمخروبه به نام «مدرسهی سعدالدین» قرار داشت که در دوران پهلوی، خریداری و به مجموعهی حرم مطهر افزوده شدند. صحن امام خمینی (ره) در سال ۱۳۲۴ افتتاح شد؛ اما در ابتدا کاربری عمومی نداشت و تنها برای امور تشریفاتی و پذیرایی از سران کشورها استفاده میشد. این صحن تنها دو ایوان در غرب و شمال خود دارد. پس از انقلاب، نردهای که در سمت جنوب صحن بود و آن را از خیابان جدا میکرد، برچیده و بهجای آن دیواری ساخته شد.
بنای اولیه شامل چندین ساختمان برای با کاربردی موزه و کتابخانه بود که به همین علت، آن را صحن موزه نیز مینامیدند. در سال ۱۳۵۳، همگی تخریب و فضای آنها به صحن اضافه شد تا وسعت آن به ۱۰ هزار متر مربع برسد. در سال ۱۳۸۱، بهخاطر افزایش تعداد زائران و احساس نیاز به فضاهای سرپوشیده برای راحتی بیشتر آنها، بخش بزرگی از این صحن تغییر کاربری داد و پس از مسقف شدن، به نام رواق امام خمینی (ره) نامیده شد. بخش کوچکتر آن نیز اکنون رواق بعثت نامیده میشود.
صحن جامع رضوی
صحن جامع رضوی با ۳۶۳ متر درازا و ۱۶۷ متر پهنا و روی هم رفته، ۱۱۷۵۸۴ متر مربع زیربنا، بزرگ ترین صحن حرم امام رضا (ع) است و مراسمهای مختلفی مانند سخنرانی مقام معظم رهبری در ابتدای هر سال شمسی و اجتماع عزاداران حسینی در ماه محرم در این صحن انجام میشود. این صحن واقع در بخش جنوبی آستان مقدس در سال ۱۳۸۱ افتتاح شد و گنجایشی برابر با ۷۰ هزار نمازگزار را دارد. سه ایوان آن به نامهای ولی عصر در ضلع جنوبی، باب الکوثر در ضلع شرقی و باب الغدیر در ضلع غربی، هرکدام دارای دو گلدستهی مرتفع هستند.
صحن جمهوری اسلامی
صحن جمهوری اسلامی در ضلع غرب حرم مطهر رضوی قرار دارد. این صحن در سال ۱۳۶۸ و با هدف بزرگسازی حرم در وسعت ۷۲۹۲ متر مربع افتتاح شد. این صحن، شبیهترین صحن به صحن انقلاب است؛ طوری که مانند آن دارای دو منارهی طلا روی ایوانهای شمالی و جنوبی، ایوان طلاکاری شده، سقاخانه و پنجرهای برای خواندن زیارتنامه از دور است. تنها تفاوت آنها این است پنجرهی صحن جمهوری اسلامی از جنس برنز است. بهشت ثامنالائمهی شمارهی سه که شهدای انفجار عاشورای سال ۷۳ در آن خفتهاند هم زیر همین صحن قرار دارد.
صحن قدس
صحن قدس با مساحتی در حدود ۲۵۳۰ متر مربع، کوچک ترین صحن حرم امام رضا (ع) است. این صحن در سال ۱۳۷۳ و در میان مسجد گوهرشاد، صحن موزه امام خمینی، بست شیخ بهایی و صحن جامع رضوی ساخته شد. سقاخانهی آن از روی قبهالصخره در بیتالمقدس و در اندازهی یک هشتم اندازهی واقعی طراحی شده است. نکتهی دیگر آن که بهشت ثامنالائمهی شمارهی دو زیر این صحن قرار دارد.
هدایت
صحن کوچک هدایت با زیربنای ۱۷۹۸۰ متر مربع، صحنی تازه تاسیس است که در ضلع شمال شرقی آستان مقدس قرار دارد و بنیاد پژوهشهای اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مهمانسرای حضرت در این صحن واقع شده است.
غدیر
این صحن با ۱۴۴۵۳ متر مربع زیربنا در جنوب غربی حرم مطهر قرار دارد و از طریق آن میتوان به مجتمع تجارتی خدماتی غدیر که شامل سرویسهای بهداشتی فرنگی است، راه یافت. خطبهی غدیر و نام مبارک علی ابن ابیطالب (ع) را میتوان در تمامی کاشیها و کتیبههای آن مشاهده کرد.
صحن کوثر حرم مطهر امام رضا (ع)
این صحن مساحتی حدود ۱۵۶۴۸ هزار متر مربع دارد و در شمال شرق آستان مقدس و در میان صحن جامع رضوی، رواق امام خمینی (ره) و صحن آزادی واقع شده است. تمامی کاشیهای این صحن مزین به نام مبارک بانوی دو عالم شده و خطبهی فدکیه روی کتیبههای آن نوشته شده است.
سنگهای مزار حرم مطهر امام رضا (ع)
سنگ مرقد حضرت رضا (ع) سال ۱۳۷۹ توسط رهبر انقلاب تعویض شد. از ابتدا تا به امروز سه نوع سنگ روی خاک مرقد پاک شاه خراسان نصب شده است. هر سنگ پس از تعویص به موزهی آستان قدس منتقل شده است. اولین سنگ مرقد آقا علی ابن موسی الرضا (ع) که به سنگ سابق معروف است، در دورهی سلجوقیان روی مزار نصب شد. سنگ سابق، سنگی از جنس مرمر در ابعاد ۴۰ در ۳۰ و قطر ۶ سانتیمتر بود. قدیمیترین سنگ مزار امام رضا (ع) اکنون در موزه آستان قدس رضوی نگهداری میشود. این سنگ مرقد تا دوران صفوی و زمانی که صندوق نقرهی قدیمی جای خود را به صندوق طلای جدید میداد، روی مرقد شریف امام هشتم (ع) قرار داشت.
دومین سنگ مزار ثامن الحجج (ع) سنگی از جنس مرمر سفید بود که سال ۱۳۷۹ جای خود را به سنگ قبر جدید داشت. سومین سنگ مرقد حضرت رضا (ع) در سال ۱۳۷۹، همزمان با تعویض ضریح مطهر، توسط آیتالله خامنهای تعویض شد. سنگ جدید مزار مطهر از مرمر به دست آمده از معادن یزد در ابعاد ۱۰٫۱ در ۲۰٫۲ متر و یک متر ضخامت تراشیده شده است. وزن آن برابر با ۳۶۰۰ کیلوگرم است. روی سنگ چنین نوشته شده است:
هذا هو المرقد الشریف للامام التقی النقی الصدیق الشهید، وارث الانبیاء والمرسلین، ثامن الائمه المعصومین من اهل بیت رسول رب العالمین، حجه الله علی الخلق اجمعین، سیدنا و مولانا ابی الحسن الرضا علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین.
ولد بالمدینه فی الحادی عشر من ذی القعده عام ۱۴۸ و استشهد بطوس فی آخر صفر سنه ۲۰۳ من الهجره النبویه و قد جدّد هذا المضجع المطهر عام ۱۴۱۸ ه.ق.
در ادامه، دو بیتی که حضرت به قصیدهی دعبل اضافه فرموده بودند نیز بههمراه آیاتی از قرآن کریم به چشم میخورد.
محل دقیق دفن امام رضا (ع) کجاست؟
در بندهای پیشین به سرداب حرم مطهر اشاره شد و گفته شد که ضریح نگیننشان روی مرقد امام هشتم (ع) در «سرداب» گذاشته شده است! اما سرداب کجاست؟ مگر پیکر پاک امام هشتم (ع) در همان مرقد شریف داخل ضریح نیست؟ اگر امام رضا (ع) در سرداب خفته است، پس مرقدی که در روضه منوره و داخل ضریح پاک است، متعلق به چه کسی است؟ با توجه به اینکه بخش زیرین ضریح به زیرزمین حرم امام رضا (ع) اختصاص داده شده و بهعبارتی، مرقد شریف روی سطحی واقع شده است که زیر آن طبقهای دیگر ساخته شده است، سوال مهمی که مطرح میشود آن است که محل دقیق دفن امام رضا (ع) در حرم کجا است؟
حضرت رضا (ع) پیش از شهادت خود، در ادامهی سخنانی دربارهی محل قبر خود، دربارهی نحوهی حفر آن به اباصلت، خادم و همراه خود فرمودند:
… به آنها بگو هفت پله پایین بروند و روی آن ضریحی بگشایند، اگر امتناع ورزیدند بگو بهاندازهی یک متر لحد قرار بدهند، خدا اگر بخواهد آن را وسعت میبخشد.
پس از شهادت علی بن موسی الرضا (ع)، وی را به دستور مامون در آرامگاه هارونالرشید در سناباد به خاک میسپارند و به خواست خداوند، سناباد که زمانی روستایی کوچک در حومهی شهر طوس بود وسعت یافت و اکنون به شهری بزرگ تبدیل شده است. در اثر گذشت زمان، تغییراتی در ساختمان آرامگاه ساده و شریف امام خوبیها پدید آمد. مضجع شریف ایشان که از همان ابتدا در سطحی گودتر از سطح زمین داشت، در اثر تسطیح زمینهای اطراف قبه و ساختمانسازیهای اطراف آن در طول زمان فاصلهی بیشتری با سطح زمین پیدا کرد و به این ترتیب، بهتدریج بهشکل سردابی درآمد و از سمت شمال آن، راهرویی برای رسیدن به مضجع شریف ساخته شد و ضریح را روی سطح زمین، همسطح با سایر سازهها نصب کردند. زمان دقیق شکل گرفتن این سرداب معلوم نیست.
زمان گذشت و با محو شدن قبور دیگر در نزدیکی مرقد شریف امام رضا (ع)، سال ۱۳۱۱ که محمد ولی اسدی تصمیم به جایگزینی صندوق چوبی مزار با صندوق مرمرین گرفت، سرداب نیز که در اثر رطوبت دچار آسیبدیدگی شده بود مورد مرمت قرار گرفت. ۲۷ سال بعد که ضریح شیر و شکر نصب میشد، سرداب یک بار دیگر مورد بازسازی قرار گرفت و این بار، راهروی اصلی از سمت مسجد بالاسر مسدود و دریچهی کوچکی در پایین پا برای ورود به سرداب تعبیه شد.
آخرین مرمت سرداب در سال ۱۳۷۹ هجری شمسی و همزمان با نصب ضریح پنجم صورت گرفت و ساختمان سرداب تقویت شد. همچنین، تمامی سنگهای قدیمی مضجع شریف برداشته و روی مزار شریف بتنریزی و تا نزدیکی سقف بالا آورده شد. ضریح فولادی نگیننشان را روی آن نصب کردند و همچنین، ورودی جدیدی در رواق دارالاجابه برای آن در نظر گرفتند. خانمها و آقایان بهصورت نوبتی از این رواق استفاده میکنند.
دیدگاه ها :
*اگر نظری دارید یا این مطلب نیاز به اصلاح دارد و یا عکس یا ویدئوی مرتبط با آن دارید لطفا اینجا برای ما ارسال کنید.
حب او شرط است در پیغمبری
نیست نامی چون رضا در دلبری
عاشقی در این حرم معنا پیدا میکند و تو امام عاشقان را زیارت میکنی
دنیا و آخرتم ،لذت زندگیم ، آسودگی خیالم ، نوازش روحم ، تعالی مقام انسانیم و در یک کلام همه خوبیها را در زیارت مولایم ، ولی نعمتم ، آقایم علی بن موسی الرضا ( علیه الاف التحیه والثنا ) پیدا میکنم
همه جای حرم برایم عشق است.
منبع و معدن انرژی الهی در اینجاست
این حرم انقدر زیبا هست که دیگر حرفی برای گفتن نمی ماند.
مگه کسی هست ب پابوس آقا امام رضا نرفته باشه؟!! چندتا پیشنهاد دارم..حتما هتل یا مسافرخونه نزدیک حرم بگیرید،برای سفر درون شهری از ماشین شخصی استفاده نکنید.ما همش از اسنپ استفاده کردیم خیلی خوب شد دیگه سرمونم برای کرایه کلاه نرفت.راسی از بازار رضا خرید نکنید خیلی هزینه هاش بالاست