جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

بوزجان

تاریخ بروزرسانی :
۲۴ دی ۱۳۹۶

بوزجان (بوزگان / پوزگان / پوچکان ) ، شهری قدیمی در خراسان . ویرانه های آن در حدود هجده کیلومتری مشرق شهر تربت جام * ، نزدیک آبادی بزْگان (یا پَژگان / پوزگان ) امروزی (در پانزده کیلومتری جنوب شرقی شهر تربت جام ) قرار دارد. بوزجان ، که نام آن فارسی است ، ظاهراً از آبادیهای پیش از اسلام در خراسان بر سر یکی از مسیرهای جادة ابریشم بوده است . از گذشتة پیش از اسلام شهر اطلاعی در دست نیست . در دورة خلیفة سوم ، بوزجان به دست سپاهیان اسلام افتاد. در حدود ۲۵۰، ابن خرداذبه (ص ۲۳ـ۲۴) و در حدود ۲۸۲ یعقوبی (ص ۲۷۸)، و در حدود ۲۹۰ ابن رسته (ص ۱۷۱) زام / جام را به جای بوزجان ، از شهرهای نیشابور ضبط کرده اند و در دوره های بعدی ، بوزجان مرکز (قصبة ) منطقة زام ذکر شده است که ظاهراً به لحاظ قرارگرفتن بر سر راه نیشابور ـ هرات اهمیت یافته است . در قرن چهارم ، بوزجان بر سر راه نیشابور ـ هرات واقع بود، و فاصلة نیشابور تا بوزجان چهار مرحله ، و از آنجا تا بوشنج * (پوشنگ ) نیز چهار مرحله و از آنجا تا هرات یک مرحله بود (ابن حوقل ، ص ۴۵۳). فاصلة بوزگان تا مالن ، مرکز باخَرْز * ، نیز به یک مرحله می رسید (اصطخری ، ص ۲۲۳). به نوشتة مؤلف حدودالعالم (تألیف ۳۷۲)، پوژگان در حدود نیشابور با کشت و بَرز بود و از آنجا کرباس صادر می شد (ص ۹۱). در حدودالعالم از جام ذکری نشده ، که اهمیت بوزجان را نسبت به شهر جام در اواخر قرن چهارم نشان می دهد. به نوشتة گردیزی (ص ۱۷۵) و عتبی (ص ۱۸۶ـ ۱۸۸) در ۳۹۱، در جنگ سرداران سامانی با هم از یک سو، و جنگ آنان با سلطان محمود غزنوی (حک : ۳۸۹ـ۴۲۱) از سوی دیگر، اغلب نام بوزگان آمده است . در ۴۹۳ سنجر سلجوقی (حک : ۵۱۱ ـ۵۵۲) در صحرای بوزجان با حبشیِبن سابق ، از امرای مشهورِ سلجوقیان ، و بَرکیارُق بن ملکشاه جنگ سختی کرد که به قتل حبشی و فرار برکیارق به عراق انجامید (خوافی ، ج ۲، ص ۲۱۰). سمعانی (متوفی ۵۰۶) بوزجان را شهر کوچکی از رَساتیق (مناطق روستایی ) نیشابور ضبط کرده است (ج ۲، ص ۳۵۵). از این زمان است که شهر بوزجان مرکز (قصبة ) ولایتِ (کورة ) زام به شمار می آید (یاقوت حموی ، ج ۲، ص ۹۰۹). پس از حملة مغول ، در نیمة اول قرن هشتم حمدالله مستوفی بوزجان را پوچکان ، و فاصلة آن را تا نیشابور ۳۸ فرسنگ ضبط کرده ، و افزوده است که از پوچکان جاده ای به قاین و جاده ای به باخرز، و جاده ای هم به سرخس امتداد داشته است (ص ۱۷۷) و شهر بوزجان اهمیت خود را بازیافته بود، به طوری که حافظ ابرو (ص ۲۷) می نویسد «بوزجان قصبه ای است و حصاری دارد». ظاهراً بوزجان تا پیش از سدة نهم ، از مراکز علم و ادب و عرفان بوده است . به نوشتة عبدالرحمان جامی ، در بوزجان مدرسه ای بود که ساکنان آن را اولیا می خواندند (ص ۳۶۲). بنابر مطالب احسن التواریخ ، در ۹۳۵ در یورش عبیدالله خان ازبک در موضع جام ] احتمالاً در بوزجان هم [ خلقِ بسیار، خانه و اهل و عیال را گذاشتند و فرار کردند و جمعی کثیر به زخم شکنجه هلاک شدند (روملو، ج ۱۲، ص ۲۷۴ـ۲۷۵). ظاهراً به همین سبب ، بوزجان به عنوان یکی از آبادیهای بزرگ جادة نیشابور ـ هرات اهمیت خود را بار دیگر از دست می دهد. از بوزجان در دورة صفویه ، به سبب جنگهای آنان با ازبکان در مشرق ایران ، اطلاع چندانی نداریم . ظاهراً در این دوره بر اثر رویدادهای طبیعی مانند زمین لرزه و حوادث اجتماعی مانند جنگها، اهالی بوزجان به جاهای دیگر از جمله جام (تربت جام ) نقل مکان کرده اند و شهر رو به ویرانی رفته است . در ۱۲۹۹، در دورة قاجاریه رکن الدوله در سفرنامة خود دربارة ویرانه های قلعة پوزکان ، در نزدیکی دهکدة نیل آباد (حدود ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی تربت جام که راه تربت جام ـ تایباد از هشت کیلومتری مغرب آن می گذرد) که برجی در آن ساخته شده و محل قراول بوده مطالبی درج کرده است . او می افزاید مقبرة شیخ اباذر پوزکانی ] = بوزجانی * [ که یکی از اوتاد بوده در خارج این قلعه است و اهالی دهات اطراف به این مقبره اعتقاد تام دارند (ص ۱۰۶). این زیارتگاه امروزه به مقبرة شیخ ابوذر بژگانی معروف است . از جمله مردان بزرگ بوزجان ، ابوالوفای بوزجانی * ، از بزرگترین ریاضیدانها و منجمان مشهور ایران و جهان اسلام ، بوده است .

بوزجان 1 بوزجان

بوزجان بوزجان

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *