موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
استان کهگیلویه و بویراحمد با ۲۶۴۱۶ کیلومترمربع وسعت در جنوب غربی ایران، بین ۳۰ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۳۲ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی واقع شده است.
این استان از شمال با استان چهار محال و بختیاری، از جنوب با استانهای فارس و بوشهر، از شرق با استانهای اصفهان و فارس و از غرب با استان خوزستان همسایه است. قلهٔ دنا با ارتفاع ۴۴۰۹ متر بلندترین استان و پستترین ناحیهٔ آن لیشتر با ارتفاع ۵۰۰ متر از سطح دریا میباشد.
براساس تقسیمات کشوری سال ۱۳۷۵، استان کهگیلویه و بویر احمد دارای ۳ شهرستان، ۱۲ بخش، ۸ شهر، ۳۸ دهستان و ۲۰۲۶ آبادی دارای سکنه است. شهرستانهای استان عبارتند از: بویر احمد، کهگیلویه و گچساران. شهرهای تابعه شهرستانهای استان نیز عبارتند از: یاسوج، سیسخت، کهگیلویه، دهدشت، چرام، لنده، دوگنبدان و باشت. استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر جغرافیایی به دو ناحیه وسیع سردسیری (بویر احمد) و گرمسیری (کهگیلویه) تقسیم میشود.
جغرافیای طبیعی و اقلیم استان
استان کهگیلویه و بویر احمد سرزمینی کوهستانی و نسبتاً مرتفعی است که کوههای زاگرس با رشتههای موازی، سراسر شمال و شرق و کوههای سیاه و سفید، خومی خائیز و نیل جنوب شرقی آن را در بر گرفتهاند. بلندترین نقطه استان قله دنا با ارتفاع ۴۴۰۹ متر و پستترین ناحیه آن لیشتر به ارتفاع ۵۰۰ متر از سطح دریا میباشد. رودخانههای مارون، بشار، زهره، خرسان و نازمکان از این استان عبور میکنند و ارتفاعات آن، سرچشمه تعدادی از رودخانهها است. چهار پنجم مساحت منطقه از ارتفاعات و تپه ماهورها تشکیل شده است. در مناطق سردسیر، ارتفاعات بلندتر و تپه ماهورها بیشتر و در مناطق گرمسیر ارتفاعات کوتاهتر و تپه ماهورها نیز کمتر است. دشتها نیز حدود یک پنجم از مساحت استان را تشکیل میدهند و معمولاً عمدهٔ اراضی کشاورزی در دشتها واقع شده است.
با توجه به شرایط جغرافیایی استان، هر چه در امتداد اصلی کوههای زاگرس از شمال شرقی به جنوب غربی نزدیکتر شویم، از ارتفاع کوهها و مقدار بارندگی و رطوبت هوا به طور محسوسی کاسته میشود. این وضعیت طبیعی، مشخصات اقلیمی دوگانهای را پدید آورده و استان را به دو ناحیهٔ سردسیری و گرمسیری تقسیم کرده است:
– ناحیه گرمسیری: این ناحیه در قسمت جنوب و غرب استان با وسعتی بیش از ۸۰۰۰ کیلومترمربع واقع شده و آب و هوایی گرم و نیمه خشک دارد. باران این منطقه از آبان ماه آغاز میشود و تا اردیبهشت ماه به تناوب ادامه مییابد. در مقایسه با ناحیهٔ سردسیر، میزان بارندگی در این قسمت نسبتاً کم است. همچنین در این مناطق یخبندان به ندرت اتفاق میافتد. این قسمت از استان کهگیلویه و بویراحمد درختان پسته کوهی فراوان دارد.
– ناحیه سردسیری: این ناحیه با وسعتی بیش از ۶۵۰۰ کیلومترمربع با ارتفاع متوسطی در حدود ۲۱۰۰ متر از سطح دریای آزاد، در شمال و شرق استان و در مجاورت استانهای فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری واقع شده است. دمای متوسط این ناحیه از ۳۶ درجهٔ سانتیگراد در گرمترین ماههای سال تا ۱۰ درجه زیر صفر در فصل سرما متغیر است. بارش این ناحیه نیز معمولاً از آبان ماه شروع و تا اردیبهشت ماه به تناوب ادامه مییابد و بیشتر بارش آن به صورت برف است. این قسمت از استان که در واقع جنوبیترین بخش زاگرس مرطوب است با جنگلهای وسیع و زیبای بلوط پوشیده شده و سرچشمهٔ رودهای بزرگ و پرآبی مانند کارون و مارون است. فصل یخبندان منطقه در بعضی از نقاط شهریور آغاز شده و تا اواخر اسفندماه ادامه مییابد.
براساس دادههای ایستگاه هواشناسی استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۷۵، اوضاع جوی شهر یاسوج به شرح زیر بوده است: حداکثر مطلق درجه حرارت در ماههای تیر، شهریور و مرداد به ترتیب ۳۵/۲، ۳۵/۴، ۳۶/۴ درجهٔ سانتیگراد و حداقل مطلق درجهٔ حرارت در ماههای آذر، دی، بهمن و اسفند به ترتیب ۱/۴-، ۵/۶-، ۷/۴- و ۴/۰- درجه سانتیگراد.
حداکثر مطلق رطوبت نسبی در ماههای فروردین، آذر و بهمن ۱۰۰ درصد و حداقل مطلق رطوبت نسبی در ماههای مرداد و شهریور ۵۷ و ۶۳ درصد، حداکثر میزان بارندگی در فروردین ماه ۲۰۳/۶ میلیمتر و حداقل میزان بارندگی در ماههای مرداد، شهریور و آبان به ترتیب ۰/۳، ۰/۱ و ۰/۴ میلیمتر گزارش شده است. تعداد روزهای یخبندان در شهر یاسوج ۴۵ روز است که بیشترین تعداد آن به ماههای بهمن و دی تعلق دارد. در این استان بادهایی با جهات مختلف میوزند و مهمترین آنها عبارتند از:
– بادهای موسمی : این بادهای نسبتاً شدید به نام باد شمال و باد جنوب معروف هستند. باد شمال بادی است که از طرف شمال غربی از دریای مدیترانه و گاهی از اقیانوس اطلس به داخل منطقه نفوذ میکند. وزش این باد در جهت عبور ابرهای بارانزایی است که از استان لرستان وارد منطقه میشوند و در زمستان سبب بارش میگردند. باد جنوب نیز یکی دیگر از بادهای موسمی است که از سمت جنوب و جنوب غربی به ویژه در اواخر بهار و تابستان به داخل منطقه نفوذ میکند. این باد گرمی و خشکی بیش از حدی همراه دارد و اغلب موجب آسیبهای فراوانی به مزارع و محصولات کشاورزی منطقه میشود.
– بادهای محلی : علاوه بر بادهای موسمی شمال و جنوب که در تمام منطقه میوزند، بادهای دیگری نیز در نواحی مختلف نسبتاً محدود و کم وسعت استان میوزند که به بادهای محلی شهرت دارند. مهمترین بادهای محلی عبارتند از:
۱. باد آشوب – در سر رود بویراحمد علیا میوزد، به طوری که تمام خار و خاشاک و علفهای خشک منطقه را جمع نموده و با خود میبرد. در گرمسیر بویراحمد سفلی نیز این باد میوزد، ولی جهت معینی ندارد.
۲. باد زیر روز – در هنگام غروب از طرف مغرب در ناحیهٔ بهمئی احمدی میوزد.
۳. کوه باد – از سمت شمال غربی منطقهٔ بهمئی احمدی میوزد و دنبالهٔ همان باد است.
۴. باد حیران – در بویراحمد گرمسیر از سمت شرق میوزد.
۵. باد چوغان – سختترین باد محلی منطقه است و معمولاً در سقاوه بویراحمد سفلی میوزد. این باد، زمستانها از سمت شمال میوزد و گاهی ممکن است وزش آن تا هفت شبانه روز با شدت زیاد ادامه یابد.
جغرافیای تاریخی استان
استان کهگیلویه و بویراحمد در گذشتهای نه چندان دور جزء یکی از بلوکهای مملکت فارس بوده که شامل دو قسمت شمال شرقی که آن را سردسیر و کوهستانی و پشت کوه و قسمت جنوبی و غرب که آن را نره کوه و بهبهان مینامیدند. تا دوم تیرماه ۱۳۴۲ شمسی، قسمتی از استان فعلی کهگیلویه و بویراحمد جزء استان خوزستان و قسمتی نیز جزء استان فارس بود.
پانزدهم آبان ماه ۱۳۳۸، قسمت گرمسیر بهبهان به شهرستان کهگیلویه با مرکزیت دهدشت تبدیل شد. این شهرستان کماکان جزء استان خوزستان و بقیه منطقه جزء استان فارس بود. به دنبال شورش ایل بویراحمد در ۲۲ تیر ماه ۱۳۴۲، منطقه کهگیلویه و بویراحمد طبق تصویب نامه مجلس شورای ملی وقت، از استانهای فارس و خوزستان جدا شد و به یک فرمانداری کل تبدیل شد و یاسوج که تا آن زمان خالی از سکنه بود، به عنوان مرکز آن تعیین گردید. در اسفندماه ۱۳۵۲ شمسی فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد به استان تبدیل شد.
به استناد کتاب «ممسنی در گذرگاه تاریخ» مردم لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، ممسنی و حتی دشستان بوشهر از یک نژاد هستند و با یک زبان صحبت میکنند و آداب و رسوم و فرهنگ مشابهی دارند.
جمعیت و نیروی انسانی
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵، جمعیت استان ۳۵۶۵۴۴ نفر بوده است که از این تعداد ۳۹/۲۳ درصد در نقاط شهری و ۶۰/۲۰ درصد در نقاط روستایی سکونت داشته و بقیه غیرساکن بودهاند.
از تعداد ۳۵۶۵۴۴ نفر جمعیت استان، ۸۲۸۲۷۵ نفر مرد و ۵۲۸۲۶۸ نفر زن بودهاند. نسبت جنسی جمعیت استان برابر ۱۰۳ میباشد. به عبارت دیگر، در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن، ۱۰۳ نفر مرد وجود داشته است. از جمعیت این استان ۴۷/۱۳ درصد در گروه سنی کمتر از ۱۵ سال، ۴۹/۶۷ درصد در گروه سنی ۶۴-۱۵ سال و ۳/۲۰ درصد در گروه سنی ۶۵ سال و بیشتر قرار داشتهاند و سن بقیه افراد نامشخص بوده است.
در سال مذکور، از جمعیت استان ۹۹/۸۴ درصد را مسلمانان تشکیل میدادهاند. این نسبت در نقاط شهری ۹۹/۸۵ درصد و در نقاط روستایی ۹۹/۸۴ درصد بوده است.
در فاصلهٔ سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ تعداد ۰۴۷۸۶ نفر به استان وارد و یا در داخل آن جابهجا شدهاند. محل اقامت قبلی ۲۲/۹۳ درصد مهاجران سایر استانها، ۹/۴۴ درصد در شهرستانهای دیگر همین استان و ۶۷/۰۴ درصد در شهرستان محل سرشماری و محل اقامت بقیه افراد، خارج از کشور و یا اظهار نشده بوده است. مقایسهٔ محل اقامت قبلی مهاجران با محلی که در آن سرشماری شدهاند نشان میدهد، ۴۲/۵۶ درصد از روستا به شهر، ۲۵/۶۴ درصد از شهر به شهر، ۲۲/۶۴ درصد از روستا به روستا و ۸/۵۸ درصد از شهر به روستا در طی ۱۰ سال قبل از سرشماری آبان ۱۳۷۵ مهاجرت کردهاند.
در آبانماه ۱۳۷۵، از ۴۲۵۴۵۴ نفر جمعیت ۶ سال و بیشتر استان، ۷۵/۵۲ درصد باسواد بودهاند. نسبت باسوادی در گروه سنی ۱۴-۶ سال ۹۳/۶۳ درصد و در گروه سنی ۱۵ سال و بیشتر ۶۵/۰۳ درصد بوده است. در بین افراد لازمالتعلیم (۱۴-۶ سال)، نسبت باسوادی در نقاط شهری ۹۸/۲۶ درصد و در نقاط روستایی ۹۰/۷۴ درصد بوده است. در این استان، نسبت باسوادی در بین مردان ۸۲/۶۰ درصد و در بین زنان ۶۸/۳۰ درصد بوده است. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب ۹۲/۰۱ درصد و ۸۳/۱۹ درصد و در نقاط روستایی ۷۶/۲۸ درصد و ۵۸/۸۹ درصد بوده است.
در آبان ماه ۱۳۷۵ از جمعیت ۲۴-۶ سال استان کهگیلویه و بویر احمد ۷۰/۱۵ درصد در حال تحصیل بودهاند. این نسبت در نقاط شهری ۸۱/۸۷ درصد و در نقاط روستایی ۶۲/۶۳ درصد بوده است. در این استان ۹۱/۱۶ درصد از کودکان، ۸۵/۷۶ درصد از نوجوانان و ۴۱/۵۹ درصد از جوانان به تحصیل در مقاطع مختلف اشتغال داشتهاند.
طبق سرشماری مذکور، در این استان، افراد شاغل و افراد بیکار (جویای کار) در مجموع، ۳۰/۶۰ درصد از جمعیت ۱۰ سال و بیشتر را تشکیل میدادهاند. این نسبت در نقاط شهری، ۲۹/۸۷ درصد و در نقاط روستایی، ۳۱/۰۲ درصد بوده است. از جمعیت فعال این استان، ۸۸/۶۸ درصد را مردان و ۱۱/۳۲ درصد را زنان تشکیل میدادهاند.
بیشترین میزان فعالیت، مربوط به گروه سنی ۵۹-۵۵ سال با ۵۴/۱۳ درصد و کمترین میزان آن مربوط به گروه سنی ۱۴-۱۰ سال با ۳/۵۶ درصد بوده است. بالاترین میزان فعالیت برای مردان مربوط به گروه سنی ۳۹-۳۵ سال با ۹۶/۸۴ درصد و برای زنان مربوط به گروه سنی ۲۴-۲۰ سال با ۱۲/۹۳ درصد بوده است.
در آبانماه ۱۳۷۵، از شاغلان ۱۰ سال و بیشتر استان، ۲۸/۷۷ درصد در گروه کشاورزی، ۲۹/۳۶ درصد در گروه صنعت، ۴۰/۵۰ درصد در گروه خدمات و ۱/۳۷ درصد، اظهار نشده گزارش شدهاند. این نسبتها در نقاط شهری به ترتیب ۴/۱۹ درصد، ۲۸/۸۹ درصد، ۶۵/۴۵ درصد و ۱/۲۷ درصد و در نقاط روستایی ۴۴/۱۶ درصد، ۲۹/۹۹ درصد، ۲۴/۵۴ درصد و ۱/۳۰ درصد اظهار نشده گزارش شده است.
جامعه عشایری
استان کهگیلویه و بویراحمد، به علت موقعیت طبیعی و جغرافیایی از گذشتهٔ دور تاکنون زیستگاه عشایر و محل سکونت ایلات گوناگون بوده است که بخشی از آنها در چند دههٔ اخیر اسکان یافتهاند. جمعیت فعال آن به تدریج علاوه بر فعالیتهای دامداری به اشتغال در زمینهٔ کشاورزی، باغداری و سایر مشاغل خدماتی و تولیدی روی آوردهاند.
استان کهگیلویه و بویراحمد یک منطقهٔ کوهستانی و پرعارضه است. طول منطقه در قسمت کهگیلویه از مغرب و صیدون بهمئی تا تنگ سرخ سررود بویراحمد علیا حدود ۲۰۰ کیلومتر و عرض آن از دهِ حیدر کرار در غربیترین منطقه زیر بندر بابویی تا رود خرسان در شمال زیلایی حدود ۱۲۵ کیلومتر است، ولی طول و عرض همه این ناحیه بدین وسعت نیست.
استان کهگیلویه و بویراحمد به دو قسمت کهگیلویه و بویراحمد تقسیم شده است که نیمی از ایلات در منطقه کهگیلویه و نیمی دیگر در منطقه بویراحمد زندگی میکنند.
– ایل بویراحمد: این ایل در سه ناحیه بویراحمد علیا، سفلی و گرمسیری استقرار دارد. در قلمرو هر یک از نواحی فوق طوایف مختلف بویراحمدی زندگی میکنند. علاوه بر سه ناحیه یاد شده، طوایفی از ایل بویراحمد در گرمسیر بابویی، سردسیر چرام و منطقه رستم ممسنی زندگی میکنند. ناحیه بویراحمد علیا شامل سررود، دشت روم، سفیدار، جلیل، بابکان منطقه رستم ممسنی میباشد. ایلات بویراحمد سفلی نواحی جنوب غربی، شرق و شمال و مرکز استان را برای زندگی گرمسیری و سردسیری خود انتخاب کردهاند. ایل بویراحمد گرمسیری نیز در قسمتهای پشت دوک و زیردوک که توسط ارتفاعات موجود به دو واحد مکانی تقسیم شدهاند، زندگی میکنند.
– ایل بهمئی: این ایل در غرب استان استقرار یافته و با توجه به رشتهکوههای مرتفع سیاه و سفید که در مرکز آن قرار دارد، به دو منطقه بهمئی احمدی و بهمئی محمدی تقسیم شده است. بهمئی احمدی نیمهٔ جنوبی و بهمئی محمدی نیمهٔ شمالی ناحیه را در بر میگیرد.
– ایل باشت و بابویی: این ایل منطقه وسیعی از جنوب استان را به خود اختصاص داده که به بخش زیرکوه و پشت کوه معروف است.
– ایل طیبی: قلمرو این ایل مناطق غرب استان را در بر میگیرد و به دو ناحیه طیبی سرحدی و طیبی گرمسیری تقسیم میشود.
– ایل دشمن زیاری: در منطقه مرکزی استان استقرار یافته است و به دو بخش سردسیری و گرمسیری تقسیم میشود. برفکوه (برفکون) مرز گرمسیر و سردسیر این منطقه است. ناحیه سردسیری میان کوههای مرتفع جوکار و رون در شمال و ناحیه برفکون در جنوب قرار دارد.
– ایل چرام: این ایل در مرکز استان در میان مناطق بویراحمدنشین استقرار یافته است. نیمهٔ غربی این منطقه، ناحیهٔ گرمسیری و نیمهٔ شرقی آن را ناحیه سردسیری تشکیل میدهد. نواحی تلگرد و طسوج از محلهای عمده استقرار ایل چرام است.
ایلات مختلف استان در طول سال به ییلاق و قشلاق میپردازند و در جریان کوچ جلوههای ویژهای از زندگی عشایر کوچنشین را به نمایش میگذارند. ناحیه ییلاقی عشایر از کوههای منگشت – واقع در شمال غربی کهگیلویه – آغاز و تا قلل مرتفع دنا در شرق به طول ۲۰۰ کیلومتر ادامه مییابد. قسمت بزرگ منطقهٔ ییلاقی عشایر در بویراحمد و بهمئی واقع شده است. ناحیه قشلاقی ایلات از جنوب شرقی رامهرمز آغاز میشود و تا تنگ پرین بابویی در مشرق ادامه مییابد. نزدیک به نیمی از ناحیه قشلاقی منطقه، قلمرو بویراحمدیهاست. نواحی چال بایار، موردراز، سرآستانه و فشیان، چرام، کوه دین، دهلا، دره نرگس، خشاب، پرشیر، دشت گز، بابوی و نواحی اطراف دوگنبدان نیز جزء قلمرو قشلاقی طوایفی از بویراحمدیها محسوب میشود.
زمان کوچ ایلات کاملاً به وضع اقلیم محلی بستگی دارد. معمولاً کوچ به ییلاق هنگامی صورت میگیرد که مراتع ییلاق قابل بهرهبرداری و هوای آن نیز برای زندگی مساعد باشد. اردیبهشت ماه آغاز فصل کوچ از قشلاق به ییلاق است. مدت توقف در ییلاق حدود پنج ماه به طول میانجامد و با سرد شدن تدریجی هوا کوچ نیز به تدریج به سمت قشلاق آغاز میشود. اوایل مهرماه کوچندگان از قشلاق، با احشام خود حرکت میکنند، ولی آن گروه از عشایر که در نواحی مرتفعتر ییلاقی استقرار مییابند، به علت فرا رسیدن زود هنگام سرما زودتر از سایرین کوچ میکنند.
طول مسیرهای کوچ و ایل راهها برای طوایف مختلف یکسان نیست و ممکن است تا بیش از ۱۰۰ کیلومتر تغییر کند که نوعاً به کوچ کوتاه و یا کوچ بلند معروف است. مسیر کوچ کوتاه از ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر تجاوز نمیکند. معمولاً در این نوع کوچها، سیاه چادرهای عشایری در اطراف دهات سردسیری برپا میشود. طولانیترین ایل راه عشایر بویراحمد حدود ۲۵۰ کیلومتر و متعلق به طایفه «عمله بویراحمد علیا» است که آب نهر در ناحیه کوهستانی تا کوه دین، دره لار و لیشتر بزرگ را در بر میگیرد. هر ایل کهگیلویه و بویراحمد «ایل راه» مخصوصی دارد که قرنهاست از مسیر آن عبور میکنند.
وضعیت اقتصادی
خاک مساعد، منابع آب کافی، جنگلهای انبوه، سرسبز و مراتع نسبتاً غنی باعث شده که استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر اقتصادی، به عنوان ناحیهای کشاورزی و دامپروری به شمار آید.
مهمترین رکن فعالیت اقتصادی مردم این استان را دامپروری تشکیل میدهد که از دیرباز رواج داشته است. دامپروری به دو روش متحرک و ساکن وجود دارد که نوع متحرک آن توسط عشایر کوچندهٔ استان و به تبعیت از شرایط آب و هوایی و تغییرات فصلی، برای دسترسی به مراتع و علوفهٔ مورد نیاز، به صورت ییلاق و قشلاق انجام میگیرد. علاوه بر دامپروری به شیوههای سنتی و بومی، در سالهای اخیر تعدادی دامداری صنعتی، متشکل از گاوداری و پرواربندی گوسفند به صورت پراکنده در سطح استان رواج یافته است.
استان کهگیلویه و بویراحمد به برکت طبیعت مساعد، به ویژه تنوع گیاهان جنگلی و وجود آب و هوای مساعد برای پرورش زنبور عسل، شرایط مناسبی دارد. علاوه بر رواج زنبورداری سنتی درمناطق روستایی، گسترش کندوهای زنبور عسل به شیوه نوین در سالهای اخیر، باعث افزایش درآمد کشاورزان و زنبورداران شده است. زنبورداری نقش مؤثری در حفظ محیط طبیعی، خاصه پوشش گیاهی و نباتات علوفهای دارد. زنبور عسل علاوه بر انتقال گردهٔ گیاهان، نقش مهمی در باروری درختان میوه دارد که در سالهای اخیر در استان توسعه و گسترش یافته است.
مرغداری صنعتی نیز در سالهای اخیر در استان کهگیلویه و بویراحمد گسترش یافته است و بخشی از نیازمندیهای اهالی شهرنشین استان را تأمین میکند.
بعد از دامداری، کشاورزی مهمترین فعالیت اقتصادی ساکنان این استان را تشکیل میدهد. به علت طبیعت خاص این منطقه و وجود اراضی کوهستانی و تپه ماهوری، کشاورزی آن عمدتاً به صورت دیم به ویژه کشت گندم صورت میگیرد.
مطالعات انجام شده نشان میدهد تنها حدود یک پنجم خاک استان را تپه ماهورها و اراضی نسبتاً مسطح تشکیل میدهد که زمینهای قابل کشت نیز در این مجموعه به جلگهها یا دشتها محدود میباشد. علاوه بر کشت گندم و جو که به صورت دیم و آبی در اکثر مناطق استان رایج است، کشت برنج نیز در مناطق گرم و معتدل استان که منابع آب کافی دارند، معمول میباشد. محصولات مهم کشاورزی در این استان غلات، حبوبات، نباتات علوفهای، ذرت و صیفیجات است که کشت آنها در مناطق مختلف استان رواج دارد.
موقعیت طبیعی مرتفع، به ویژه کمبود زمینهای مسطح در مناطق شرق و شمال شرق استان، باعث شده است که باغداری در درههای کوهستانی و بر روی ارتفاعات ناهموار و پرآب این مناطق رواج یابد. در سایر مناطق مستعد استان نیز غرس انواع درختان، از جمله سیب، انگور، گردو و مرکبات رونق یافته است. در این میان تولید سیب در منطقه بویراحمد، درخت انگور در منطقهٔ سیسخت و تولید انار، خرما و انواع مرکبات در مناطق کهگیلویه، گچساران و چرام اهمیت بیشتری یافته است.
با وجود ذخایر غنی نفت، گاز و پراکندگی سایر منابع معدنی در استان کهگیلویه و بویراحمد، فعالیتهای صنعتی و معدنی در این استان، نسبت به دیگر مناطق کشور، رشد نیافته و رونق چندانی ندارد.
علاوه بر صنایع استخراج نفت در گچساران و کارخانه قند یاسوج، بقیهٔ کارگاههای صنایع دستی و تولیدی تازه تأسیس شدهاند و در زمینههای صنایع غذایی، فلزی، نساجی و چرم، چوب و سلولزی، شیمیایی و دارویی و صنایع ساختمانی فعالیت میکنند. با وجود این، میزان فعالیتهای صنعتی و معدنی نسبت به فعالیتهای بخش کشاورزی و خدمات بسیار کم است. صنایع موجود در این استان به دو گروه تقسیم میشوند:
– صنایع دستی: با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی و ویژگیهای طبیعی استان که عمدتاً متکی بر کشاورزی و دامپروری است، صنایع دستی آن نیز، شامل فرشبافی سنتی، بافت انواع گلیم، جاجیم، گبه، خورجین، سیاه چادر، نمد و محصولاتی نظایر آن است که بافت آنها در اغلب خانهها و در بیشتر مناطق روستایی و عشایری رواج دارد. فرشبافی مهمترین صنعت دستی این استان است که در اغلب روستاها تولید میشود.
– صنایع ماشینی: مهمترین صنعت وابسته به کشاورزی، کارخانه قند یاسوج است که با توجه به سطح کشت و میزان تولید چغندرقند در طول سالیان گذشته همواره با کاهش ظرفیت و رکود تولید همراه بوده است.
بزرگترین صنعت موجود استان، صنعت نفت است که بهرهگیری از آن در گچساران و بیبیحکیمه همراه با ایجاد تأسیسات حفاری و استخراج طی چند دههٔ اخیر ادامه داشته است. امروزه علاوه بر استفاده از گاز طبیعی این منطقه در امور غیرصنعتی، بخش زیادی از آن به وسیله خط لوله به کارخانهٔ کود شیمیایی شیراز منتقل میگردد. همچنین نفت خام گچساران به وسیله یک خط لوله به مخازن نفت جزیرهٔ خارک وارد و از همان جا با فشار طبیعی به مخازن نفتکشهای عظیم صادراتی بارگیری میشود. از انواع صنایع دیگر نیز تعدادی کارگاه و مراکز تولیدی کوچک و بزرگ در زمینههای مختلف صنعتی، در شهرها و بخشهای تابعه استان را میتوان نام برد.
در زمینهٔ شناخت و ارزیابی ذخایر معدنی استان نیز اقداماتی انجام شده است. معادن مهم استان کهگیلویه و بویراحمد برحسب نوع معدن، اعم از فلزی یا غیرفلزی و پراکندگی آنها به شرح زیر میباشند:
– معادن بوکسیت در روستای سر فاریاب دهدشت.
– معدن مس در روستای خزنگاه بویراحمد.
– ذخایر فسفات در روستای جان قانی (تیام) در منطقهٔ سرفاریاب.
– ذخایر گوگرد در روستای نزاع علیای گچساران.
– معادن سنگهای ساختمانی در اکثر مناطق استان.
– معادن گچ در بیشتر مناطق استان.
علاوه بر معادن فوق، از معادن دیگری از جمله شن و ماسه، خاک رس، سنگ آهک و سنگنما نیز که در مناطق مختلف استان پراکنده هستند میتوان نام برد. از اکثر این معادن در فعالیتهای ساختمانی و راهسازی و تولید آجر و موزائیک استفاده میشود.
۱۱ بهمن ۱۳۹۲
به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 1 میانگین: 5]
نظر کاربران :
استان کهگیلویه و بویراحمد دارای ۲۱۷ گردشگاه زیارتی و تفرجگاهی است که گردشگران تابستانی میتوانند از آنها دیدن کنند ولذت ببرن
شهر یاسوج در استان کهکیلویه و بویراحمد بسیار جالب و جذاب است .