جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

آسیب شناسی قالی

تاریخ بروزرسانی :
۲۲ تیر ۱۳۹۶

عوامل آسیب رسان غیر زنده
شاید بتوان مهمترین عوامل غیرزندة آسیب رسان به فرش رادر چهار موردخلاصه نمود.
آب وهوا: یکی از مهمترین عوامل آسیب رسان به کلیه اشیاء، آب وهوا وشرایط آن است .آب وهوا می تواند خودبه خود وبه طور مستقیم نیز به اشیاء صدمه برساند ویااین که شرایط وزمینه های مناسب را به نحوی فراهم سازد که عوامل دیگر به اشیاء صدمه رسانده وآنها را نابود کند. بنابراین لازم است که آب وهوا وترکیبات آن همواره موردآزمایش دقیق قرار گیرد. شرایط جوی و آب و هوایی هر شهر که بدون تردیدبرفضای داخل منازل و موزه ها نیز تاثیر می گذارد تحت تاثیر انواع گازهای شیمیایی مانند سوختهای خانگی و صنعتی است وقابلیت جذب انواع تشعشعات خورشیدی را نیز دارا است . ازطرف دیگر میزان تابش مستقیم نور خورشید، مقدار رطوبت نسبی و درجه حرارت هوا از عوامل اصلی تعیین کننده نوع آب وهوای هرمحل است که همانگونه که درمورد رطوبت ودما گفته شد، افزایش آن باعث تشکیل قارچها و انواع کپک برروی سطح فرش می شوند.

نور: تاثیر مستقیم نور بر اشیاء موزه ای همچنین الیاف طبیعی در دهه های ۱۹۵۰ و۱۹۶۰ مورد مطالعه وبررسی قرارگرفت ومعلوم گردید قرار گرفتن اشیاء به مدت طولانی در برابر نور درخشان روز، نور مستقیم آفتاب وحتی لامپهای فلورسنت موجب رنگ پریدگی ، خشکی وشکنندگی مواد سلولزی مانند پنبه می شود. میزان خسارات وارده بر اثر تابش مستقیم نور به سه عامل بستگی دارد.
الف – شدت تابش نور
ب ـ مدت زمان تابش نور
ج ـ تشعشعات شیمیایی نور
تابش نور به تنهایی موجب وارد آمدن خسارات وتخریب سطوح اشیایی می گردد که به آنها برخورد می کند واز آنجا که اکثرا اجسام نور رااز خود عبورمی دهند .بنابراین مهمترین تاثیر نور تخریب سطوح آنها می باشد .باید توجه داشت که نور نه تنها باعث تغییر رنگ در هر شیئی از جمله قالی می گردد، بلکه باعث کاهش مقاومت مواد اولیه آن می گردد .هرچقدر مقدار روشنایی نور کم باشد باز هم اثرات ایجاد رنگ پریدگی به مجموع نورهای دریافتی بستگی دارد .به این ترتیب ممکن است نور شدید در کوتاه مدت همان اندازه زیانبارباشد که نور ملایم در بلند مدت است . ایجاد رنگ پریدگی ویاکاهش مقاومت یک منسوج مانند فرش به ندرت دریک مرحلة شیمیایی اتفاق می افتد .این تغییر در طی مراحل مختلف صورت می گیرد. در اولین ومهمترین مرحلة تغییر، انرژی لازم از نور گرفته شده واین واکنش وتغییر معمولا آهسته ترین مراحل می باشد. افزایش رطوبت ویا حرارت ، میزان رنگ پریدگی رادر مورد پشم و پنبه رنگرزی شده افزایش می دهد. البته این مساله درموردرطوبت های بسیار بالا مصداق دارد .همچنین تاثیر رطوبت در تخریبهای نوری برروی الیاف از اهمیت فراوانی برخوردار است .

پنبه ، پشم وابریشم در حالت خیس بودن نسبت به وضعیت خشک سریعتر دچارتغییر وتخریب نوری می شوند. همچنین با انجام آزمایشهای فراوانی مشاهده شده است که طول موجهای کوتاه و عمدتا ماوراء بنفش نور، مهمترین عامل تخریب برای پشم به شمار می روند. همچنین ثابت شده است که ابریشم سریعتر از دیگرالیاف تجزیه می شود ودلیل این امر آن است که ابریشم مانند پشم یک لیف پروتئینی است و میزان تخریب نوری آن شدیداً به اشعه ماورابنفش بستگی دارد. از آنجا که دربسیاری موارد جهت زیباتر شدن طرح فرش ونورپردازی آن از نورهای شدیداستفاده می شود، لذا کنترل شدت نور در این مواقع بسیار مهم است . برای جذب ودفع اشعة ماوراء بنفش که برای کلیه اشیاء ازجمله قالی مضر است از انواع موادپوششی مانند ورقه های پلاستیکی وآکریلیک استفاده می شود. برخلاف لامپهای فلورسنت ، لامپهای حرارتی اشعة ماوراء بنفش ناچیزی تولید می کنند ولذا جهت کارهای نمایشی معمولا از آنها استفاده می نمایند. همچنین لامپهای حرارتی به جهت حالت زیبایی که به رنگ ها می دهند مورد توجه هستند. در مکانهایی که برای روشنی از نور آفتاب استفاده می شود می توان باکشیدن ورقه های پلاستیکی برروی پنجره ها و شیشه های نورگیر، کار تصفیة نور را انجام داد.

مواد آلوده کنندة هوا: هوای اطراف ما دارای ترکیبات بسیاری است که برای حفظ وسایل ما از جمله قالی زیانبارند. معمولا درمناطق شهری آلودگی هوابیشتر بوده واز تعدد گازهای مخرب آسیب های زیادی به قالی دستباف وارد می آید. درمناطق شهری ، گازی مانند دی اکسید سولفور وجود دارد که توسط وسایل نقلیه موتوری وکارگاهها ی صنعتی تولید می شود. همچنین ذرات گردوغبار ی که در هوای یک شهر وجود داردبه سیاهی قیر وگاهی کاملا از دود، ترکیب شده اند.جریان هوا معمولا به داخل پرزهای قالی نفوذ کرده وبنابراین کلیه ذرات معلق رابه درون آن منتقل می کند.دی اکسید گوگرد، ذرات آهن ، ذرات گوگرد وانواع سولفورها از جمله آلودگیهای هوای اطراف ما هستند که تاثیر بسیار مخربی در اضمحلال تدریجی الیاف فرش دارند. شاید زیان بارترین آلودگی موجود در هوا برای فرش دستباف سولفورهاباشند زیرا این مواد عامل مهمی در سستی و بی دوامی الیاف می باشند. این موادبابخار آب موجود در هوا ترکیب شده وبه اسید سولفوریک تبدیل می شوند. حتی اکسیژن موجود در هوا می تواند از طریق اکسیداسیون موجب تخریب بسیاری از مواد شود. زنگ آهن وکاهش جلای رنگ از نمونه های تخریب است که اکسیژن می نواند به کمک عوامل دیگر ایجاد کند. به طور کلی با رعایت برخی امور بهداشتی و پیشگیری لازم می توان از ورودهوای آلوده به مکانهایی که فرش ها قرار دارند جلوگیری کرد. استفاده از سیستم های تهویه و تصفیه هوا از مهمترین وسایل مورد استفاده در این مورد است .

گرما و رطوبت: همانگونه که گفته شد رطوبت در کنار گرما از عواملی است که خود باعث تشکیل عوامل زندة آسیب رسان دیگر می شود. بنابراین با کنترل آن میتوان از سایر عوامل آسیب رسان به قالی نیز برحذر بود. بررسیهای انجام شده نشان داده است که رطوبت نسبی موجود در یک مکان ، بیش از تغییر درجه حرارت باعث خرابی می شود وتغییر ناگهانی آن موجب فساد بیش از حد می گردد. رطوبت نه تنها باعث فساد شیمیایی اشیاء می شود بلکه باعث واکنشهای بیولوژیکی نیز می گردد. رطوبت عمل فرسودگی توسط نور را نیز تسریع کرده و پریدگی رنگها تا حدود زیادی نتیجه عمل مشترک نور، حرارت و رطوبت است . از طرف دیگر خشکی زیاد نیز باعث تخریب برخی از مواد می شود. (به ویژه موادی که به طور طبیعی جذب کنندة مقدار کمی رطوبت هستند و رطوبت جزیی از ساختمان آنها است ) آزمایشات مختلف ثابت کرده است که برخی از مواد آلی ، در مقابل خشکی بیش از حد، آسیب پذیرتر هستندتا در مقابل رطوبت .

کلیه مواردی که از آنها به عنوان عوامل آسیب رسان زنده و غیرزنده نام برده شدتاثیر خود را عمدتاً بر روی انواع فرش دستباف می گذارند. اما باید دانست که قبل ازبافت یک فرش و حتی هنگام بافت آن نیز ممکن است لطمات زیادی به آن وارد گرددکه در بلند مدت اثر خود را نشان دهد. به عنوان مثال نوع ابریشم ، پشم و یا پنبه مورداستفاده و این که کرم ابریشم و یا گوسفند عاری از هر گونه بیماریهای قارچی ، وعفونی و هورمونی باشند می تواند در کیفیت الیاف آنها موثر بوده و لذا از مقاومت بیشتری در مقابل انواع آسیب ها برخوردار باشند. حتی استفاده از الیاف پنبة مرغوب و آن گروه از پنبه هایی که به بهترین شیوه ها رشدیافته اند در مقاومت نخ های تار و پودتاثیر بسزایی خواهد داشت . نوع رنگها و آلاینده های رنگدار و روشهای استفاده ازآنها برای رنگرزی پشم و ابریشم می تواند در افزایش یا کاهش طول عمر الیاف مورداستفاده در فرش تاثیر زیادی داشته باشد. لذا برای آگاهی بیشتر با انواع عوامل آسیب رسان به قالی دستباف که از مباحث تخصصی دانش فرش شناسی امروز است می بایست کلیه مراحل تولید فرش را مورد مطالعه قرار داد تا هر آنچه که باعث کاهش دوام مواد تشکیل دهندة آن می گردد، به درستی شناسایی و راههای پیشگیری از آنها مشخص شود.

عوامل آسیب رسان زنده
می توان مهمترین عواملی زندة آسیب رسان به قالی دستبافت را چنین بر شمرد.
انسان: انسان می تواند به طرق مختلف ناخواسته در آسیب رسانی به انواع دست بافته هاموثر باشد و فرش دستبافت به جهت کاربرد مستقیم از مهمترین آنها است . کاربرد واستفادة صحیح قالی دستبافت از مهمترین نکاتی است که میتواند در حفظ و سلامت آن موثر واقع گردد. به عنوان مثال هیچ گاه نباید با کفش های آلوده به گل و لای برروی قالی قدم گذاشت . ورود و نفوذ گل و لای به داخل الیاف و قرار گرفتن آنها درلای پرزها باعث پوسیدگی زود هنگام فرش می شود. همچنین مفروش نمودن اتاق ها و سالنها با ابعاد متناسب می تواند در طول عمر فرش موثر واقع گردد. چنانچه اتاقهای کوچک را با فرشهایی بزرگ مفروش نمائیم علاوه بر آن که کناره های آن درمعرض فشار قفسه ها و اجسام سنگینی که در کنار دیوار قرار می گیرند خواهد بود وپوسیدگی زودرس رابه همراه خواهد داشت ، لبه های اضافة فرش نیز برگشته و باعث ایجاد بریدگی و شکستگی کناره های فرش در بلندمدت خواهد شد. به هر تقدیرکاربرد مناسب و استفادة مطلوب از فرش در سلامت آن تاثیر زیادی خواهد داشت .نگه داری و انباری داری و حتی نگه داری موزه ای فرش توسط کارشناسان خبره می تواند از وارد شدن هر گونه آسیب و لطمه به فرش جلوگیری کند. از طرف دیگرحمل و نقل صحیح و بسته بندی دقیق فرشها در هنگام جابجایی می تواند باعث سلامت و طول عمر بیشتر فرش گردد.
انواع قارچها و کپک ها و سایر موجودات ذره بینی : میتوان گفت رطوبت مهمترین و اصلی ترین عامل رشد موجودات ذره بینی به ویژه انواع قارچها و کپک ها است . همانگونه که می دانیم فرش دستبافت ترکیبی است ازسه نوع لیف گیاهی و حیوانی ۱- پشم ۲- ابریشم ۳- پنبه
هر سه ماده مذکور در برابر رطوبت طولانی بسیار حساس و آسیب پذیر هستند.رطوبت زیاد باعث رشد قارچها و در کاهش بیش از اندازه آن حتی موجب شکنندگی الیاف طبیعی می گردد. بنابراین باید از نواسانات شدید رطوبت در محل نگهداری یا استفادة قالی دستبافت جلوگیری نمود. به تجربه ثابت شده است که اگر یک قالی درمحیطی با رطوبت زیاد نگهداری و استفاده شود، در صورتی که به محل دیگری بامقدار رطوبت کمتر منتقل شود الیاف پروتئین دار آن (پشم و ابریشم ) منقبض شده وفلس های آنها تغییر شکل می دهد. استمرار این عمل باعث تخریب تدریجی الیاف مذکور می گردد. در کنار رطوبت ، دمای هوا نیز می تواند تاثیر ثانویه دیگری در رشدانواع قارچها و موجودات ذره بینی بر روی قالی داشته باشد. افزایش دما در کناررطوبت مداوم باعث تسریع پیدایش قارچها و ایجاد لایه های کپک می گردد و کاهش آن زمان تشکیل قارچ و کپک را به تاخیر می اندازد. بنابراین جهت نگهداری فرش به ویژه در موزه ها توصیه می گردد با توجه به این که اغلب فرشهای موزه ای و قدیمی دارای الیاف پوسیده تری هستند، در محفظه ها و فضاهای بسته ای قرار گیرند تاحتی الامکان از نفوذ رطوبت و تغییرات دما در امان بمانند. برای این منظور استفاده ازوسایل کنترل کننده هوا و وجود دستگاههای تهویة دائم ضروری است . یادآوری می گردد که اصولاً رشد هر نوع موجود ذره بینی ، قارچ و کپک نیاز به عوامل مشخصی دارد. وجود حداقل ۷۵% درصد رطوبت نسبی و دمایی بالاتر از ۱۵ الی ۲۰درجه سانتیگراد محیطی کاملاً مطلوب برای ایجاد عوامل مذکور است لذا حداقل پیشگیری لازم برای جلوگیری از رشد انواع موجودات ذره بینی نگه داشتن میزان رطوبت هوا به مقدار کمتر از ۷۰% و همچنین جلوگیری از سکون هوا به هر ترتیب می باشد.

انواع حشرات: حشرات از خطرناکترین و آسیب رسان ترین عوامل زنده برای فرش دستبافت محسوب می شوند. رشد حشرات نیز تا حدود زیادی به رطوبت هوا و دمای آن بستگی دارد. به طور کلی رشد و نمو حشرات در آب و هوای گرم و مرطوب بیشتراز سایر شرایط آب و هوایی است . با بررسی انواع آسیب های وارده و در مطالعة انواع قالیهای قدیمی و جدید که مورد تهاجم انواع حشرات قرار گرفته اند می توان گفت حشراتی که به فرش دستبافت نفوذ می نمایند عمدتا به تخریب الیاف پشم می پردازند. این گروه از حشرات را می توان حشرات کراتین خوار نام گذاری نمود. درمقابل این گروه از حشرات کراتین خوار دو گروه دیگر وجود دارند که به نسبت آسیب کمتری می رسانند ۱- حشرات سلولز خوار ۲- حشرات همه خوار
به این ترتیب میتوان متوجه شد که چرا در اغلب قالیهای قدیمی پرز بسیارسریعتر از تار و پود آن از بین می رود. در میان حشرات مضرر و آسیب رسان به فرش می توان بید را خطرناکترین آنها بر شمرد. بیدها حشراتی هستند که دارای دگردیسی کامل می باشند. عمده ترین مراحل رشد در دگردیسی کامل به شکل ذیل می باشد:
پرنده کامل <–شفیره <–لارو<–تخم
مرحلة اصلی آسیب رسانی این حشرات به الیاف پروتئینی مرحلة لارو آنهامی باشد. به عقیده کارشناسان بید در مرحلة لارو از کراتین موجود در الیاف پروتئینی پشم تغذبه می کند، و باعث از بین رفتن بخش اصلی تشکیل دهنده لیف های پروتئینی در پشم می شوند. گفته می شود که لارو بید در طی چهار نسل قادر به نابودکردن معادل ۴۲ کیلوگرم پشم است . اما هنگامی که لارو به پروانة کامل تبدیل شد وبه اصطلاح بال در آورد، دیگر نمی تواند خسارت خاصی به منسوجات به ویژه فرش وارد سازد. زیرا دیگر قادر به تغذیه از طریق کراتین های الیاف نیست . بهترین راه برای از بین بردن بید نظافت و تمیز کردن قالیها است . استفاده از انواع جاروهای دستی و برقی و همچنین برس های مخصوص باعث بیرون آمدن تخم های بید از لا به لای پرزهای قالی می گردد. لازم است قالیها را هر از گاهی (مثلا سه ماه یکبار) جا به جا نمود و تمام سطوح پشت و روی آن را در معرض جریان هوا به ویژه نور آفتاب قرار داد. نور آفتاب از عوامل اصلی در مبارزه با بید است . از آنجائیکه بید عموما درانتهای پرز قالی تخم گذاری می کند بهتر است سالی یک الی دو بار آنها را به پشت خوابانده و ساعاتی در مقابل نور آفتاب قرار داد و در همین زمان به جارو کردن آن نیزپرداخت .معمولا قالیهایی که آویخته می شوند و مورد استفاده دائم هستند کمترمورد تهاجم بید قرار می گیرند اما قالیهایی که بدلایل خاصی لوله شده و یا تامی گردند تا برای مدتی نگه داری شوند (مانند قالیهای موزه ای ) بهتر است با مواداستاندارد شدة ضد بید همراه گردند.

سوسک سیاه قالی از دیگر حشرات آسیب رسان به قالی دستبافت است . این حشره بانام علمی ATTAGENUS PICEUS شناخته می شود. سوسک سیاه قالی پس از نفوذ به داخل پرز قالی شروع به جویدن انتهای پرز نموده و کانالهایی رادرمیان پرز آن به وجود می آورد. سوسک سیاه قالی فقط الیاف پشم را از بین برده وآسیبی به تار و پود نخی نمی رساند. برای ازبین بردن این حشره و جلوگیری ازتخم گذاری آن باید از حشره کشهای ویژه استفاده نمود. موریانه ها نیز که در داخل خاک زندگی می کنند می توانند با حفر تونل به سطح اتاق و محلهایی که فرش پهن شده است نفوذ کرده و الیاف را از بین ببرند. استفاده از موانع فیزیکی مانند مصالح ساختمانی مقاوم (لایه های بتن ، موازییک های پهن و بزرگ و… و همچنین استفاده ازمواد ضد موریانه و حتی نظافت کف اتاقها در هر چند مدت ، می تواند از آسیب موریانه های خاکی به فرش جلوگیری کند.

فرش 5 آسیب شناسی قالی

فرش 6 آسیب شناسی قالی

فرش 7 آسیب شناسی قالی

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تخت جمشید روستای کندوان زیبایی های گیلان سد شاه عباسی طبس اماکن دیدنی یزد