کاروانسرای رباط شرف سرخس

کاروانسرای رباط شرف سرخس، در ۴۵ کیلومتری شهر سرخس واقع است. در کهن‌ترین متون جغرافیای اسلامی از رباط به عنوان آبگینه یاد کرده‌اند.طبق مدارک و متون تاریخی بانی بنای فعلی شرف الدین ابوطاهربن سعدالدین عل القمی است که مدتی حکومت مرو را و سرانجام صدارت سلطان سنجررابرعهده داشت. بنای رباط به سال ۵۴۹ قمری در زمان سلطان سنجرسلجوقی با مصالح آجر و گچ ساخته شده است و یکی از شاهکارهای هنر ایرانی به شمار می‌رود.این بنا در حاشیه جاده قدیم نیشابور – سرخس (جاده ابریشم) و ۶ کیلومتری جاده سرخس – مشهد قرار دارد. رباط شرف از تاریخ بیستم خرداد ماه ۱۳۲۱ شمسی به شماره ۳۵۹ ثبت ملی شده و جزو با سابقه‌ترین بناهای ثبت ملی است.

بعد از تپه‌های کم ارتفاع روستای شورلق، این بنا در میان بیابان ساکت و آرام خودنمایی می‌کند.

معماری بنا

شکل این رباط از دور به یک قلعه بزرگ شبیه است اما از داخل به مانند یک کاخ جلوه می‌کند. کاروانسرای رباط شرف دو صحن دارد و هرصحن دارای ۴ ایوان به شکل چلیپا (صلیب) و شبستان می‌باشد . همچنین آجر چینی و کتیبه‌های آن جلوه خاصی دارد. این کاروانسرا یکی از بناهای کلیدی معماری اسلامی [عجایب ایران: کاروانسرای رباط شرف] به شمار می‌رود . در معماری ایران نیز جایگاه ویژه‌‌ای دارد. رعایت دقیق و همه جانبه تناسبات و اصول معماری ایرانی در طراحی و ساخت و به کارگیری طرح‌های آجرچینی متنوع و بدیع در نمای ایوان‌ها و طاق‌ها و طاقچه‌ها و گنبدها عناصری هستند. که این کاروانسرای شاهی را شبیه به یک عمارت قصرگونه قلمداد می‌کنند.

نام دیگر این کاروانسرا، ‌آبگینه یا رباط آبگینه بود که در سال ۵۰۸ قمری توسط شرف‌الدین ملقب به وجیه‌الملک، وزیر سلطان سنجر سلجوقی بنا شد. گچبری‌های رباط شرف از جالب‌ترین نمونه‌های این هنر در سده ششم هجری است. تا جایی که کتیبه‌های حاشیه محراب‌های دو نمازخانه کاروانسرا، با بهترین کتیبه‌های محراب‌های مساجد ایران، از لحاظ زیبایی و طرح برابری می‌کنند. نقشه ساختمانی رباط شرف با دیگر کاروانسراها تفاوت دارد. وجود کتیبه‌های گچی و طرح‌های آجرچینی در بقیه کاروانسراها مرسوم نبود. اما در کاروانسرای رباط شرف، تقریباً تمام آجرچینی‌‌هایی که در نمای دیوارها، گنبدها و طاق‌های آن ایجاد شده طرح‌دار می‌باشند.

نحوه دسترسی

این کاروانسرا در مسیر مشهد به سرخس قرار گرفته است. بعد از زیارت امام رضا علیه السلام شهر مشهد را به سمت شرق ترک کنید. در میانه ها جاده سرخس به شهر مزدآوند خواهید رسید. از مزدآوند که گذشتید پس از ۲۵ کیلومتر به روستای شورلق می رسید. از این روستا تا کاروانسرا حدودا ۶ کیلومتر راه آسفالته در پیش دارید. نگران گم کردن راه هم نباشید چرا که در طول مسیر، تابلوهایی راهنما شما را راهنمایی خواهند کرد.