چرا تبریز همچنان شهر بدون گداست؟

تاریخ خبر : ۱۳۹۳/۴/۲۳ – شهر تبریز است، با طلوع خورشید انگار روح تازه‌ای بر وجود این شهر دمیده می‌شود، با رخت بستن ساعات اولیه صبح، خیابان‌های تبریز باری دیگر پر از مردمان دوست داشتنی این شهر می‌شوند…

سرنوشت جلو می‌رود، خیابان‌های تبریز انگار یک تکرار بی پایان است… زندگی از سر گرفته می‌شود، فقیر و غنی شروع به کار می‌کنند، یکی پشت تلفن و یکی با دست‌های زمخت‌اش، پیر و جوان، بزرگ و کوچک و … همگی برای ایستاده ماندن تلاش می‌کنند.

مردم تبریز دست درازی با مفهوم “گدایی” را بر خود روا نمی‌دانند؛ نزدیک بازار تبریز می‌شویم، پیرمردی با دستان پینه بسته و پشت خمیده گاری چند صد کیلویی را حمل می‌کند، کودکی دوان دوان به سمت مغازه می‌رود تا از غضب ارباب دور باشد، پیرزنی زیر چادر در همان کیسه کهنه‌اش کیک قایم کرده، به هر مغازه‌ای که می‌رسد، خسته نباشید می‌گوید، کیک می‌فروشد و دعا می‌کند، می‌گویند دعایش مستجاب می‌شود، چه بدانیم، شاید هم فرشته زمینی است!

این طرف بازار چشم‌ات به معلولی می‌افتد که مردم تبریز همگی او را می‌شناسند، مردی با چشم‌های روشن که روی شکم می‌نشیند، جسم ناقص و قلب شکسته‌اش همه سهمش از روزگار است، این مرد میوه می‌فروشد و می‌گویند محال است حتی یک ریال اضافی از مشتریانش بپذیرد!

به محلات قدیمی تبریز می‌رویم، در کوچه و پس کوچه‌های تنگ و قدیمی، دختری در خانه گلی زندگی می‌کند، دختر جوانی که در قفس آرزوهایش پشت دار قالیبافی نخ‌های امید را به هم می‌دوزد، رویا می‌سازد، در حالی که تنها واقعیت‌اش، مادر مریض و پاکدامنی‌اش است…

شاید این‌ها همه بزرگترین ظلم روزگار بر انسانیت است ولی مردم تبریز اینگونه کار می‌کنند، دست از تلاش برنمی دارند، مقابل سرنوشت سینه سپر می‌کنند و هیچگاه خم نمی‌شوند، مردم تبریز دست درازی با مفهوم “گدایی” را بر خود روا نمی‌دانند و این چنین است لقب ” شهر بدون گدا” را از آن خود کرده‌اند!

گدایی یکی از ناهنجاری‌های جامعه است که نمایی از بحران اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را به تصویر می‌کشد، این ناهنجاری رابطه تنگاتنگی با واژه “فقر” دارد، اعتیاد و بی‌سرپرست شدن خانواده زمینه‌ساز مشکلات عدیده اقتصادی است که افراد را به سمت بیچارگی و به تبع آن تکدی‌گری هل می‌دهد.

وسعت این معضل اجتماعی روز‌به‌روز در حال افزایش است ولی همچنان مسئولان تبریز در حفظ این شهر از دست تکدی‌گران موفق عمل کرده‌اند، در این بین نقش مردم این شهر نیز بسیار ارزشمند است، به‌طوریکه به جای کمک به گدایان با مسئولان مربوطه تماس برقرار می‌کنند و برای تحقق شعار تابلوهای ورودی شهر، دست یاری دراز می‌کنند.

صادق نجفی، شهردار تبریز به عنوان نخستین چهره از صف مدیران شهری تبریز در این رابطه به خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه آذربایجان‌شرقی گفت: فرهنگ کار، تلاش و غیرت در روح مردم تبریز و آذربایجان نهفته است، از این رو تکدی‌گری در این شهر روشی منسوخ برای کسب درآمد است.

وی افزود: مردم تبریز با عرق پیشانی و قدرت بازوان خود، امرار معاش می‌کنند و خم شدن مقابل کسی، جزء فرهنگ مردمان این شهر نیست.

نجفی تأکید کرد: تلاش و کوشش مستمر مردم تبریز باعث توزیع عادلانه درآمدها در این شهر شده است.

وی با اشاره به نقش NGOها در شهرت یافتن تبریز به عنوان شهر بدون گدا، گفت: از قدیم‌الایام کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی و انجمن حمایت از مستمندان، نقش بسزایی در جمع‌آوری تکدی‌گران ایفا کرده‌اند.

شهردار تبریز با اعلام اینکه هم‌اکنون به ندرت تکدی‌گر به چشم می‌خورد و این مسئله نیز امری طبیعی است، خاطرنشان کرد: شهرداری تبریز در جمع‌آوری تکدی‌گران و همچنین در شناساندن تبریز به عنوان شهر بدون گدا، تمام تلاش خود را به کار خواهد بست.

بهروز خاماچی، یکی از پژوهشگران تاریخ و فرهنگ مردم آذربایجان که چندین کتاب در خصوص تبریز تألیف کرده، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص چگونگی جای گرفتن لقب “بی‌گدا” در کنار نام تبریز، گفت: بنا به نوشته جهانگردان اسلامی و اروپایی، تبریز از بدو ورود دین اسلام به این شهر تا کنون، از نظر اقتصادی بسیار قوی و صاحب نعمت‌های فراوان است.

وی افزود: تبریز با قرار گرفتن در گوشه‌ی فلات ایران و مرکز فلات آذربایجان، در یک چهارراه بین‌المللی قرار دارد؛ به طوریکه در قدیم این شهر ارتباط تنگاتنگ اقتصادی با روسیه، ترکیه و کل اروپا داشت و این اقتصاد پویا، سبب ایجاد بازار بزرگ و به تبع آن ایجاد مشاغل زیاد در این شهر شده بود.

خاماچی خاطرنشان کرد: تبریز در دوره صفویان یکی از بزرگترین پایتخت‌های دنیا بود و همچنین در دوره قاجاریه این شهر ولیعهدنشین و اقتصاد آن بالاتر از تهران قدیم بود؛ به طوریکه از سایر شهرهای ایران برای کار کردن به تبریز می‌آمدند و کار به معنای واقعی در این شهر وجود داشت.

این تبریزشناس ادامه داد: با توجه به غنی بودن، مردم این شهر دیگر نیازی به تکدی‌گری نداشتند و این رسم و فرهنگ از آن زمان در روح و جان مردم تبریز نهادینه شده و لقب شهر بدون گدا ریشه در این فرهنگ دارد.

وی افزود: اگر در گوشه و کنار افرادی اقدام به تکدی‌گری می‌کنند، مطمئنأ اهل تبریز و حتی آذربایجان نیستند.

خاماچی با اشاره به نقش NGOها در بی‌گدا کردن تبریز گفت: وجود بیش از ۲۵۰۰ صندوق حمایت از مستمندان در هیأت‌های عزاداری، کمیسیون جان نثاران امام حسین (ع)، کمیته امداد امام خمینی و همچنین در قدیم محلات نوبر، چرنداب، خیابان، ششگلان، مارالان، راسته کوچه و لیلاوا (لیل آبادی) هر کدام نهادهای خیریه مستقل داشتند که در بدترین شرایط زمان به یاری مردم شتافتند و اجازه ندادند تا آنان دستشان را به عنوان درخواست کمک مالی، دراز کنند.

وی خاطرنشان کرد: امیدوارم مسئولان و مردم با الگو قراردادن روش گذشتگان خود، بیکاری که عامل اصلی تکدی‌گری است، را ریشه‌کن کنند.

خاماچی که عضو شورای شهر تبریز هم است، ادامه داد: یقینأ اعضاء شورای شهر تبریز با توجه به روحیه خیرخواهانه‌ای که دارند، در ماندگاری لقب شهر بدون گدا تلاش خواهند کرد.

اکرم حضرتی، رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تبریز در رابطه با دلایل معروف شدن تبریز به لقب بدون گدا، به خبرنگار ایسنا گفت: معتقدم فرهنگ بالای مردم تبریز و رسیدن به این باور که گدایی و تکدی‌گری کاری ناپسند و زشت است، باعث شده این روش کسب درآمد در تبریز منسوخ شود و از این رو لقب شهر بدون گدا به تبریز داده شده است.

وی افزود: فهم و شعور بالا،عزت نفس، احساس مسئولیت تمام مردم در برخورد با این معضل و آموزش شهروندی نقش عمده‌ای در بی‌گدا بودن این شهر دارد.

وی خاطرنشان کرد: سازمان‌های مردم نهاد نیز نقش بسیار موثر و برجسته‌ای در این زمینه دارند، به طوریکه آموزش‌های شهروندی و افزایش آگاهی‌های عمومی نیز در ریشه کن کردن تکدی‌گری موثر است.

حضرتی با بیان اینکه حفظ لقب بدون گدایی کار سختی است، تأکید کرد: حفظ این لقب، همکاری تمام سازمان ها و نهادهای مربوطه و همچنین افکار عمومی را می‌طلبد.

وی در خصوص راهکارهای نشان دادن این ظرفیت تبریز به همگان، گفت: مسئولان شهری باید از طریق برگزاری همایش‌های بین‌المللی و استفاده از ظرفیت گردشگری و تورهای تبریزگردی، این پتانسیل تبریز را به جهانیان نشان دهند.

رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز فقر فرهنگی و کمبود آگاهی مردم را اصلی‌ترین دلیل تکدی‌گری دانست و خاطرنشان کرد: هر فقیری متکدی نیست و هر متکدی‌ای از سر نداری و فقر، تکدی‌گری نمی‌کند و نقش فرهنگ‌سازی برای از بین بردن گدایی، غیرقابل چشم‌پوشی است.

حسین دشتی، مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) آذربایجان‌شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در رابطه با نحوه برخورد با تکدی‌گران اظهار کرد: شهرداری و نیروی انتظامی وظیفه جمع‌آوری تکدی‌گران را بر عهده دارند و این دستگاه‌ها نیازمندان واقعی را به موسسات خیریه، کمیته امداد امام خمینی (ره) و بهزیستی معرفی می‌کنند.

وی افزود: کمیته امداد امام خمینی (ره) این افراد را تحت پوشش قرار می‌دهد و با رفع نیازهای اساسی این افراد، زمینه گدایی آنان را از بین می‌برد.

وی با اشاره به تکدی‌گران غیربومی گفت: در صورت مشاهده گدایان غیربومی که بیشتر از استان‌های همجوار هستند، آنها را به شهرهای خود بازمی‌گردانیم و در صورت تکرار گدایی در تبریز، به مراجع قضایی تحویل داده می‌شوند.

مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) آذربایجان‌شرقی با اعلام اینکه در فرهنگ مردم تبریز گدایی روش منسوخ و ناپسند برای کسب درآمد است، گفت: تکدی‌گران غیربومی با مشاهده فرهنگ مردم تبریز خیلی سریع نقل و مکان می‌کنند و مطمئنأ دیگر به تبریز نمی‌آیند.

وی با اشاره به نقش مردم تبریز در بی گدا کردن این شهر، خاطرنشان کرد: روحیه مردم این شهر به شکلی است که با مشاهده کردن گدایان، بلافاصله با شهرداری و یا نیروی انتظامی تماس می‌گیرند و با این کار ارزشمند، نقش خود را در جمع‌آوری متکدیان ایفا می‌کنند.

دشتی تأکید کرد: لقب شهر بی گدا، نتیجه کارگروهی مردم، موسسات خیریه و مستمندان، کمیته امداد خمینی (ره)، بهزیستی، شهرداری و نیروی انتظامی است، تبریز در مقایسه با سایر کلانشهرهای کشور، همچنان شهر بدون گدا است.

مدیرکل بهزیستی آذربایجان‌شرقی هم در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: تبریز که سال‌هاست با عنوان شهر بدون گدا شناخته می‌شود متاسفانه امروز در تیر رس متکدیان سایر استان‌ها، قرار گرفته است.

محسن ارشدزاده افزود: تبریز از جمله شهرهای بزرگی است که به دلیل مهاجرپذیری و افزایش جمعیت، زمینه بروز پدیده تکدی‌گری را می‌تواند داشته باشد اما سالهاست به همت مردم غیور و موسسات مختلف خیریه به خصوص موسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز، با این پدیده مقابله شده و تبریز همچنان شهر بدون گدای ایران است.

وی با اشاره به اینکه اخیرا تبریز در تیررس گدایان مهاجرت کرده از سایر استان‌ها قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: ‌افزایش گدایان حرفه‌ای علاوه بر اینکه باعث به وجود آمدن صحنه زشت اجتماعی می‌شود، در عین حال حرکات زیرکانه متکدیان، فکر مردم را از کمک به محرومان واقعی منحرف می‌کند و موجب می‌شود افراد از امر خیر و ثواب کمک به نیازمندان واقعی، محروم بمانند.

وی با بیان اینکه بهزیستی با ساماندهی کودکان خیابانی و کار، از ورود آنها به بازار تکدی‌گری جلوگیری می‌کند، اضافه کرد: طبق آمار سال ۹۲ بهزیستی، ۲۵ کودک کار از سطح شهر تبریز جمع شده که این آمار در مقایسه با آمار سایر شهرهای بزرگ بسیار پایین است.

ارشدزاده یادآور شد: با انجام مددکاری روی این کودکان، در صورتی که آنها نیاز مالی خانوادگی داشته باشند هماهنگی‌های لازم جهت رفع این مشکل انجام می‌شود.

وی تاکید کرد: باید تلاش کنیم شهر تبریز همچنان بدون گدا باقی بماند و این مهم محقق نمی‌شود مگر در سایه تلاش مدیران شهری و افزایش آگاهی‌های شهروندان تبریزی.

بر اساس این گزارش، در کوچه پس کوچه‌های تبریز فقیرانی به دور از چشم مسئولان چنان زندگی سختی را پشت سر می‌گذارند اما در این بین دوری بی‌نوایان این شهر از تکدی‌گری، ریشه در فرهنگ مردم تبریز دارد و این فرهنگ، معنای سه واژه کلیشه‌ای؛ غیرت، آبرو و ایستادگی را فریاد می‌زند. تلاش مسئولان تبریز در حفظ این شهر از دست گدایان را نیز نباید نادیده بگیریم.

گزارش از سامان عیوضی خبرنگار ایسنا منطقه آذربایجان‌شرقی