جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

موزه کلیسای وانک

تاریخ بروزرسانی :
۷ مرداد ۱۳۹۶

تاریخچهٔ موزۀ کلیسای وانک

قدمت موزهٔ کلیسای وانک، البته نه در شکل و وسعت کنونی آن، به صد سال پیش؛ یعنی،سال های۱۹۰۵ ـ۱۹۰۶ م/ ۱۳۲۳ـ ۱۳۲۴هـ ق باز می گردد. در این تاریخ به کوشش و یاری طـاطـاووس هونـانیـان، فـرزنـد هـاروتـون هـونـانـیان، نـویـسنـدهٔ کـتـاب تـاریـخ جـلفـای اصـفـهـان، اتاق هایی در ضلع شمالی حیاط کلیسای وانک برای نگهداری و نمایش کتاب ها، نسخه های خطی و اشیای تاریخی ساخته شدند. این اتاق ها تا۱۹۳۰ م به طور هم زمان به منزلهٔ موزه و کتابخانه مورد استفاده قرار می گرفتند.

بین سال های۱۹۳۰ـ۱۹۳۳م سرکیس خاچاطوریان، نقاش و هنرمند معروف ارمنی، که تحصیلکردهٔ اروپا بود، به دعوت حکومت وقت از اروپا به ایران آمد. سفر وی به منظور مرمت و کپی برداری از نقاشی های بناهای دوران صفوی بود. خاچاطوریان پس از اتمام کار خود در اصفهان نمونه هایی را که تهیه کرده بود در تهران، پاریس، قاهره، لندن، نیویورک و سایر شهرها به نمایش گذاشت و به این ترتیب هنرشناسان غرب را با هنر نقاشی و معماری زیبای مکتب اصفهان آشنا ساخت. از جملهٔ فعالیت های او می توان به برگزاری کلاس های نقاشی و پیشنهاد تأسیس موزهٔ کلیسای وانک و همکاری در بنیان گذاری این موزه اشاره کرد.

با توجه به اینکه کلیهٔ امور مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و به طور کلی تمامی نهادهای مخصوص ارمنیان جلفا زیر نظر و به سرپرستی خلیفه گری اداره می شود لذا می بایست شورای خلیفه گری با پیشنهاد خاچاطوریان موافقت می کرد. با موافقت شورا و تصمیم به تأسیس موزه اتاق هایی که قبلاً محل نگهداری کتاب ها، نسخه های خطی و اشیای تاریخی بودند تعمیر و برای نمایش اشیاء ویترین ها و مانکن هایی ساخته شدند. سپس، به همت و با همکاری استپان هانانیان و ماردیروس آبکاریان اشیای قدیمی، تابلوهای رنگ روغن، نسخه های خطی و آثار ارزشمندی که جلفایی ها از اروپا و کشورهای آسیایی به ایران آورده بودند گردآوری و به موزه منتقل شدند.

با گذشت چهل سال از زمان تأسیس موزه و با توجه به رشد و توسعهٔ روزافزون صنعت جهانگردی در کشور، خصوصاً در شهر اصفهان و اهمیت و لزوم حفظ میراث هنری و فرهنگ بومی ارمنیان جلفا، شورای خلیفه گری اصفهان در صدد برآمد تا موزه ای مطابق با اصول و مبانی روز تأسیس کند. بنابراین در پی جلساتی که شوراهای خلیفه گری اصفهان و تهران در۱۹۶۸ م برگزار کردند تصمیم بر آن شد که با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی و سیاسی جلفا موزهٔ جدید در اصفهان و در شمال محراب کلیسای وانک بنا شود.

ساخت بنای موزه در مه۱۹۷۱ م/۱۳۵۰هـ ش به اتمام رسید. و خلیفه گارِگین سارکسیان اطلاعیه ای خطاب به کلیساها و اهالی جلفا صادر کرد مبنی بر اینکه در صورت تمایل اشیای قدیمی و با ارزشی را که در منازل و کلیساها نگه می دارند به موزهٔ کلیسای وانک اهدا کنند.

سرانجام در ۲۴ اکتبر۱۹۷۱ م، موزه با حضور استاندار اصفهان، پیشوایان مذهبی و نمایندگان شوراهای خلیفه گری اصفهان و تهران، نمایندهٔ مجلس اصفهان و جنوب ایران، روزنامه نگاران و نماینده هایی از شهرهای ارمنی نشین ایران افتتاح شد. با توجه به تاریخ تأسیس موزهٔ کلیسای وانک این کلیسا از پیشگامان موزه داری در تاریخ ایران محسوب می شود.

موزهٔ دو طبقهٔ کلیسای وانک دارای دو تالار نمایش با چندین ویترین ثابت و سیار است. حدود ۸۵۰ شیء ای که در موزهٔ کلیسای وانک به نمایش گذاشته شده اند متعلق به سده های شانزدهم تا بیستم میلادی اند.

از آنجایی که اکثر اشیای موزه اهدایی هستند در کنار توضیحات مربوط به هر شیء مشخصات و اطلاعاتی نیز در مورد اهداکننده یا اهداکنندگان دیده می شود که در موزه های معمولی کمتر به چنین موردی برمی خوریم.

طبقه بندی اشیای موزه

طبقه بندی اشیای موزه چنین است که هر غرفه به صورت مجموعه ای مجزا در آمده که در عین حال با غرفه های دیگر هماهنگی دارد. از آنجا که اشیای موزه تا حدودی با مذهب، مراسم مذهبی و آداب و رسوم ارمنیان مرتبط است تماشاگر با مشاهدهٔ مجموعه های آن تحت تأثیر فضای روحانی کلیسا قرار می گیرد.

بخش های مختلف موزهء کلیسای وانک

۱- کتاب ها و نسخه های خطی

از جمله آثار بسیار نفیس موزه مجموعهٔ نسخه های خطی آن است که حدود ۷۱۰ جلد کتاب خطی را شامل می شود. حدود دویست جلد از این آثار تورات، انجیل مقدس و کتاب های مذهبی است.

الف) غرفهٔ نسخه های متعلق به جلفای اصفهان.

ب) غرفهٔ نسخه های مربوط به کتاب هایی که در کلیساهای ارمنستان غربی نوشته شده اند و امروزه از اکثر آنها اثری بر جای نمانده است.

بیشتر این کتاب ها دارای موضوعات مذهبی اند و از کتاب مقدس انجیل اقتباس شده اند. برخی از آن ها نیز مربوط به اصول و مبانی دینی و اخلاقی هستند. نقاشی ها، تذهیب های کامل و مینیاتورهای متعدد با زنده ترین رنگ ها هنر نقاشان ارمنی را به نمایش می گذارند. قدیمی ترین و جالب ترین نسخه های خطی این مجموعه عبارت اند از انجیلی متعلق به قرن دهم میلادی نوشته شده بر روی پوست و دیگری قرآنی ترجمه شده به زبان ارمنی متعلق به قرن هجدهم میلادی. مرکز اسناد و نسخه های خطی کلیسای وانک به سبب تعدد و تنوع کتاب ها یکی از غنی ترین مخازن ارمنیان در دنیا به شمار می رود.

۲- تابلوهای گچ بری و نقاشی

نمونه هایی از تابلوهای گچ بری به جا مانده از کاخ های صفوی از دیگر اشیاء گران بهای این موزه اند که حتی در موزهٔ ایران هم کمتر اثری از آنها می توان یافت.

تابلوهای نقاشی موزه نیز مجموعه ای ارزنده از آثار هنری نقاشان اروپایی و ارمنی هستند. این تابلوها که بر روی کرباس، پوست، چرم، فلز و شیشه کشیده شده اند اکثراً موضوعاتی مذهبی دارند مانند تولد حضرت مسیح، رویدادهای زندگی آن حضرت و حواریون ایشان، تمثال حضرت مریم و … . در کنار این تابلوها تصاویری نیز از رجال ایرانی و چهره های معروف ارمنی با لباس های مخصوص ارمنیان جلفا دیده می شود. از آثار منحصر به فرد این موزه سیاه قلمی است از چهرهٔ حضرت ابراهیم منسوب به رامبراند.

۳- آثار فلزی

مجموعه آثار فلزی این موزه مشتمل بر زیورآلات طلا و نقره، کمربند، قلاب شنل، سینی، انواع جبعهٔ صلیب، عودسوز، ظرف روغن مقدس و … است که به شیوه های مختلفی مانند مشبک کاری، ریخته گری، ملیله کاری و قلمزنی ساخته و با سنگ های رنگارنگ قیمتی و نیمه قیمتی تزیین شده اند. بخش عمدهٔ این آثار مربوط به اشیای مورد استفاده در مراسم مذهبی کلیسا هستند.

۴- منسوجات (دست بافته ها و رودوزی های سنتی)

این منسوجات را می توان به سه گروه الف) لباس های مذهبی روحانیان ارمنی؛ ب) قطعات پارچه ای مورد استفاده در مراسم کلیسا و ج) نمونه هایی از پوشاک سنتی ارمنیان جلفا تقسیم کرد.

به جرأت می توان گفت نظیر این اشیاء را، که از افتخارات هنرهای تزینی خاص ارمنیان به شمار می روند، در هیچ یک از موزه های ایران نمی توان یافت. لباس های روحانیان با انواع پارچه های زری و ترمه با دوخت های سنتی، که متأسفانه اکثر آن ها امروزه منسوخ شده اند، چشم بازدیدکنندگان را خیره می سازند. لباس های محلی ارمنیان جلفا نیز از زیباترین و بارزترین مشخصه های فرهنگی و اجتماعی آنان و همچنین نشان دهندهٔ تحولات تاریخی و فرهنگی اند. در این بخش، غرفه هایی نیز به نمایش انواع لباس (عروس، زن و تاجر جلفایی)، انواع کلاه، وسایل آرایش و سوزن دوزی زنان، نمونه هایی از وسایل سفرهٔ عقد ارمنیان و … اختصاص داده شده که تا حدودی آداب و رسوم ارمنیان را به بازدیدکنندگان معرفی می کنند. در کنار این اشیاء تعدادی فرش و گلیم نیز با نقوش اصیل ارمنی وجود دارد.

۵- ظروف چینی و سفالی

غرفهٔ بزرگی در موزهٔ کلیسای وانک به ظرف چینی و سفال اختصاص داده شده. این ظروف از نظر نقش ها و موضوعات تزیینی تنوع فراوانی دارند و آنها را می توان به سه گروه تقسیم کرد:۱. ظروفی که نقش های تزیینی آنها ملهم از موضوعات تزیینی چینی است؛۲. ظروفی که موضوعات تزیینی آنها ترکیبی از هنر ایرانی و چینی است؛۳. ظروفی که نقش های تزیینی آنها صرفاً شامل موضوعات و سبک های اروپایی است. در این مجموعه ظروفی دیده می شوند که دارای جملات یا حروف اختصاری ارمنی هستند. این ظروف را شخصیت های معروف یا تجار ارمنی به کارخانه ها و هنرمندان سفارش می دادند و بر روی آنها اسم، تاریخ، شغل و… سفارش دهنده نوشته می شد.

۶- آثار چوبی

این بخش شامل انواع ساعت، مبلمان، شمعدان، جعبه، صلیب، تابلوهای منبت کاری و… است که برجسته ترین این آثار سازها هستند. این بخش توجه اکثر افرادی را که با موسیقی آشنایی دارند به خود جلب می کند. تار ساخت یحیی خان (هوهانس آبکاریان)، تارساز معروف جلفا، تار ساخت مِلکُن خان جلفایی و چوگور متعلق به مانوک مانوکیان در این بخش قرار دارند.

۷- فرمان ها

حدود ۱۷۰ برگ فرمان در کلیسای وانک موجود است که ۲۲ برگ آن در موزه به نمایش گذاشته شده. این فرمان ها متعلق به سده های هفدهم تا نوزدهم میلادی و موضوع اکثر آنها دربارهٔ مهاجرت ارمنیان، دادن امتیازات تجاری و مذهبی به ارمنیان جلفا و چگونگی گرفتن مالیات از اهالی و تجار جلفایی است.

قدیمی ترین فرمان به تاریخ۱۵۶۴ م/۹۷۲هـ ق مربوط می شود و متعلق به شاه طهماسب صفوی است. این فرمان نشان می دهد ارمنیان قبل از مهاجرت به جلفا ارتباط فرهنگی و تجاری نزدیکی با شاهان صفوی داشتند.

۸- غرفهٔ صنعت چاپ

نخستین کتاب هایی که در ایران به چاپ رسید به کوشش و همت جلفایی ها بود. اولین چاپخانهٔ ایران را پیشوای مذهبی کلیسای وانک،خاچاطور وارتاپد گِساراتسی و شاگردان ویدر کلیسای وانک دایر کردند. آنان خود ماشین، کاغذ و مرکب چاپ حروف را طراحی کردند و ساختند و در۱۶۳۸ م/۱۰۱۷ هـ ش نخستین کتاب خود را با مضمون و شرح حال پدران روحانی به نام ساقموس (زبور داوود) در ۵۷۲ صفحه به چاپ رساندند. این کتاب در حال حاضر در آکسفورد انگلستان نگهداری می شود و نمونهٔ موجود در کلیسای وانک فتوکپی این کتاب است. تنها آثار به جای مانده از این چاپخانه عبارت اند از تعدادی حروف، کتاب هایی که اولین بار در نقاط مختلف دنیا به زبان ارمنی چاپ شده اند و نیز نمونه هایی از هنر کتابت در آن دوران مانند انواع جلد سوخت، معرق، ضربی و روغنی مرصع و مذهب متعلق به سده های هفدهم تا هجدهم میلادی.

۹- غرفۀ یپرم خان

این غرفه شامل وسایل شخصی، عکس ها و مکاتبات شخصی یپرم خان ارمنی از سرداران انقلاب مشروطیت است که نقشی مهم در این انقلاب داشت. اشیای این غرفه در۱۹۷۴ م به موزه اهدا شده اند.

۱۰- غرفهٔ نژادکشی ارمنیان در ۲۴آوریل۱۹۱۵ میلادی

مجموعهٔ این بخش شامل کتاب های منتشر شده دربارهٔ نژادکشی ارمنیان به زبان های مختلف، نمونه هایی از مکاتبات سلاطین عثمانی، نقشهٔ پراکندگی کشتار ارمنیان در شهرهای ارمنستان غربی، تصاویر ویدیویی کشتار وحشیانهٔ ترک های عثمانی و تظاهرات گستردهٔ مردمی روز ۲۴ آوریل در شهرهای ارمنی نشین ایران است. این غرفه در ۲۰۰۱ م با کوشش و همکاری شورای خلیفه گری اصفهان و مؤسسهٔ ترجمه و تحقیق هور در تهران صورت تأسیس شده است.

۱۱- مسکوکات

سکه های موزهٔ کلیسای وانک به سه دستهٔ الف) سکه های قبل از تاریخ؛ ب) سکه های دوران اسلامی و ج) سکه های دوران پادشاهی کیلیکیه تقسیم می شوند که همگی آنها در دههٔ۱۹۷۰م به موزه اهدا شده اند.

۱۲- غرفهٔ جمهوری ارمنستان در ۱۹۱۸ ـ۱۹۲۰ میلادی

ارمنستان پیش از آنکه بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق شود بین سال های۱۹۱۸ ـ ۱۹۲۰ م به استقلال رسید. نمونه هایی از مدارک رسمی دولتی، که در این تاریخ مورد استفاده بوده اند، در این غرفه به نمایش گذاشته شده است از جمله گذرنامه ها، تمبرها، اسکناس ها، سکه ها و اوراق مربوط به کمک مالی ارمنیان جلفا به دولت تازه تأسیس ارمنستان در آن تاریخ. این غرفه در۱۹۷۵ م افتتاح شده و مهم ترین بخش آن بخش وسایل شخصی ایشخان هوسپ ارقوتیان، سفیر ارمنستان در ایران، است که شامل وسایل شخصی وی مانند عکس، عصا، انگشتر، اوراق شخصی و … می شود.

دیگر آثار موجود در موزه:

اما معروف ترین چیزی که در موزهٔ کلیسای وانک نگهداری می شود تار مویی است متعلق به دختری هجده ساله که واهرام هاکوپیان در۱۹۷۴ م جمله ای از کتاب تورات را به زبان ارمنی با قلمی از جنس الماس بر روی آن نوشته است. این اثر در۱۹۷۵ م به موزه اهدا شده و بازدیدکنندگان می توانند این جمله را با میکروسکوپی که به همین منظور در محل تعبیه شده است بر روی مو ببینند.

در۱۹۷۷ م دو تندیس در قسمت ورودی موزه تعبیه شد که یکی از آنها تمثال مسروپ ماشتوس، مخترع حروف الفبای ارمنی و دیگری تمثال خاچاطور گساراتسی، مؤسس چاپخانهٔ کلیسای وانک در سدهٔ هفدهم، است. این تندیس ها اثر هنرمند ارمنی زاون آیوازیان اند.

امضای دفتر یادبود در تاریخ موزهٔ کلیسای وانک اولین بار به دست سفیر جمهوری ارمنستان، هوسپ ایشخان آرقوتیان، در۱۹۲۱ م صورت گرفت و از آن پس دفاتر یادبود متعددی به دست بازدیدکنندگان و نیز افراد سرشناس و معروف به امضا رسیدند و این رسم همچنان تا به امروز ادامه دارد.

ارتباط با موزه

آدرس: چهارراه حکیم نظامی خیابان نظر شرقی کوچه آلفرد کلیسای وانک

تلفن:۲ـ۳۶۲۴۳۴۷۱

نمابر:۳۶۲۷۰۹۹۹

ارائه تسهیلات به گروهها

بازدید گروهی نامه از طرف ارگانهای دولتی یا از آژانس های هواپیمایی داشته به صورت رایگان میباشد.

555 موزه کلیسای وانک

556 موزه کلیسای وانک

557 موزه کلیسای وانک

558 موزه کلیسای وانک

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

  • حسن حسن زاده

    واقعا جز زيباترين كليسا هاي ايران و با نقاشي هايي با جزييات بسيار زيبا و البته اشيا نفيس و فاخر اين موزه عالي است

    ۲۹ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • علی طاهرخانچی

    به نظر من بهترین و زیباترین کلیسای اصفهان همین کلیسای وانک است چون واقعا زیباست

    ۱۶ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *