موزه عبرت تهران در یکی از ساختمان‌های میدان مشق (باغ ملی) واقع شده است که تاریخی ساخت بنای این موزه به زمان فتحعلی شاه قاجار بر می‌گردد. این بنا نخستین زندان مدرن ایران است که در دوران رضا شاه در سال ۱۳۱۱ توسط مهندسان آلمانی تکمیل گردید و به عنوان نخستین زندان مدرن در ایران شروع به کار کرد. در دوران ستم شاهی این زندان از سوی سازمانها مختلل امنیتی و انتظامی خصوصا ساواک و کمیته مشترک ضدخرابکاری جهت بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
آویزان کردن از سقف، دستبند قپانی، آویزان کردن صلیبی، شوک الکتریکی، آپولو، سوزاندن نقاط حساس بدن با فندک و شعله شمع، قفس هیتردار، صندلی هیتر دار، باتوم برقی، شلاق با کابل برقی از متداولترین شکنجه‌های ماموران شکنجه کمیته بودند. این زندان سرانجام در سال ۱۳۸۱ تعطیل و تبدیل به موزه عبرت ایران شد که گوشه‌ای از شکنجه‌ها و شکنجه گران و شکنجه شوندگان زمان پهلوی را بازسازی می‌کند.
فهرست
گردشگری سیاه
در اصل این مکان مخوف‌ترین شکنجه‌گاه ایران به شمار می‌رود و بازدیدکنندگان را با گوشه‌ای از تاریخ این مرزوبوم آشنا می‌کند تا درک بهتری از اتفاقات آن روزگار داشته باشند. این موزه از جمله مقاصد گردشگری سیاه در ایران محسوب می‌شود که رنج زندانیان در زیر شکنجه را روایت می‌کند و از همین نظر با سایر موزه‌های تهران تفاوت دارد. در نتیجه درست مثل گردشگری سیاه که برای تفریح و خوش‌گذرانی انجام نمی‌شود، در اینجا نیز هدف آشنایی با وقایع تلخ تاریخی است.
رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۱۱ دستور ساخت این بنای چهار طبقه ضدزلزله را داد که در نتیجه آن معماران آلمانی موفق به ساخت سازه‌ای در قلب تهران در مجموعه نظمیه شدند که راه فراری به بیرون نداشت و اولین زندان مدرن ایران به شمار می‌رفت. در دوره پهلوی دوم، این موزه در اختیار کمیته مشترک ضدخرابکاری قرار گرفت که برای بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی استفاده می‌شد و از همین جهت، عنوان مخوف‌ترین زندان کشور را از آن خود کرد.
از چهره‌های سرشناس و معروف که تجربه زندانی شدن در این محل را داشته‌اند، می‌توان به رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌‌الله خامنه‌ای، آیت الله هاشمی رفسنجانی، سید محمد بهشتی، شهید رجایی، اسدالله لاجوردی و… اشاره کرد.
جالب است بدانید که راهنمایان موزه، روزگاری زندانیان این شکنجه‌گاه بوده‌اند و زجرهای آن روز را با پوست و گوشت خود تجربه کرده‌اند؛ به همین دلیل شنیدن روایت آن روزها از زبان این افراد، تصویر دقیق‌تر و ملموس‌تری را در اختیارتان قرار می‌دهد.
فروشگاه محصولات فرهنگی نیز با ارائه کتاب خاطرات زندانیان، کتاب‌های تاریخی و انقلابی، فیلم‌هایی با محوریت دفاع مقدس و انقلاب باعث آشنایی هرچه بیشتر مردم با تاریخ این مرزوبوم می‌شود.
تاریخچه موزه عبرت تهران
همان طور که گفتیم، کلنگ ساختمان موزه عبرت در سال ۱۳۱۱ زده شد و در سال ۱۳۱۶ به‌عنوان نخستین زندان مدرن ایران برای توقیفگاه عدلیه آغاز به کار کرد که بعدها برای زندان موقت شهربانی و اولین زندان اختصاصی زنان به کار رفت.با آغاز مبارزه مردم در دهه چهل، رژیم پهلوی برای مقابله با این حرکت انقلابی، کار سرکوب و ارعاب مردم را به ساواک، شهربانی، ضد اطلاعات ارتش (رکن دو) و ژاندارمری محول کرد. عدم هماهنگی نیروهای مختلف نظامی و امنیتی باعث شد تا سران رژیم برای تمرکز فعالیت این گروه‌ها و قراردادن آن‌ها تحت یک فرماندهی واحد، از سیستم اطلاعاتی انگلیس در مبارزه با ارتش آزادی‌بخش ایرلند الگوبرداری کرده و کمیته مشترک ضدخرابکاری را تاسیس کنند.
این کمیته در سال ۱۳۵۰ فعالیت خود را آغاز کرد و محل کنونی موزه عبرت به‌عنوان ساختمان اصلی آن به کار گرفته شد. این زندان مخوف پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بازداشتگاه توحید نام گرفت.اسناد و مدارک مکتوب و شفاهی موجود در این محل برای نشان‌دادن وقایع زندان استفاده شد و هنرمندان مجرب نیز با ساخت مجسمه‌های متعدد، در بازسازی فضای آن و جنایات رژیم پهلوی تاثیر بسزایی داشتند. در نهایت نیز موزه عبرت در هشت بهمن سال ۱۳۸۲ هجری شمسی افتتاح شد.
معماری موزه عبرت تهران
معماران آلمانی کار طراحی و ساخت زندان را برعهده داشتند که معماری بسیار پیچیده آن با چندین لایه حفاظتی، هیچ راه فراری برای زندانیان نمی‌گذاشت و کسانی که قصد فرار داشتند، در یکی از مسیر‌ها گیر می‌افتادند و نمی‌توانستند راه ورود و خروج را تشخیص دهند. جالب اینکه در ساخت این سازه دقت شده بود که هیچ صدایی به آن وارد یا از آن خارج نشود! به‌دلیل همین ویژگی، کسی تا سال‌ها از وجود زندان ساواک در دل شهر خبر نداشت. با اینکه صدایی از زندان به بیرون نمی‌رفت، پژواک فریادهای دردناک زندانیان به‌خوبی در دل زندان می‌پیچید که همین موضوع عامل دیگری برای شکنجه روحی و تضعیف روحیه زندانیان محسوب می‌شد.
یکی از ویژگی‌های جالب زندان، سیستم تهویه پیچیده آن بود که باعث می‌شد در زمستان، هوای بسیار سرد و در تابستان، هوای به‌شدت گرم بر زندان حاکم باشد و گذران زندگی برای زندانیان دشوارتر شود.
محدودیت سنی موزه عبرت
سیاست موزه عبرت همواره در جهت فراهم‌آوردن زمینه بازدید اقشار مختلف جامعه با شرایط سنی ۱۵ سال به بالا از موزه بوده است؛ زیرا فضای خاص این محل برای بازدید کودکان و دانش‌آموزان کمتر از این سن مناسب نیست.
آدرس موزه عبرت تهران
موزه عبرت در ضلع شمالی میدان امام خمینی (ره) در خیابان یارجانی قرار دارد.
تلفن: ۰۲۱۶۶۷۲۲۰۹۶
آدرس: تهران، میدان امام خمینی (ره)، ابتدای خیابان فردوسی جنوبی، خیابان کوشک مصری، خیابان شهید یارجانی، پلاک ۱۱
نظر کاربران :
مکانی خوفناک ولی عبرت انگیز از سرگذشت دورانی خاص از تاریخ است که توصیه میکنم یکبار هم که شده برید ببینید!?