موزه حشرات هایک میرزایانس

موزه حشرات هایک میرزایانس، که به‌اختصار HMIM (سرواژگان نام انگلیسی موزه، Hayk Mirzayans Insect Museum) نامیده می‌شود، با بیش از ۷۰ سال قدمت، بزرگ‌ترین موزه حشرات ایران و منطقه خاورمیانه است. با بیش از چهار میلیون نمونه حشره، تنها مرجع رسمی شناسایی و رده بندی حشرات و غنی ترین موزه جانور شناسی ایران می باشد . یکی از زیباترین چیزهایی که در این موزه خواهید دید، پروانه‌های بزرگ و زیبایی هستند که به نواحی گرمسیری جهان اختصاص دارند. اگر به دنیای حشرات علاقه دارید، حتما سری به موزه حشرات میرزایانس تهران بزنید.

موزه هایک میرزایانس، در سال ۱۳۲۴ به دست میرزایانس در وزارت کشاورزی افتتاح شد. این موزه در آن زمان مانند یک آزمایشگاه کوچک بود و اما امروزه با داشتن بیش از چهار میلیون نمونه از حشرات ایران و چند هزار نمونه پروانه از نواحی مختلف گرمسیری در جهان، تبدیل به یکی از معروف‌ترین موزه‌های حشره‌شناسی در جهان شده‌ است. این موزه هر ساله پذیرای تعداد زیادی از دانشجویان علاقه‌مند به حشره‌شناسی و حشرات است. کتابخانه اختصاصی این موزه نیز؛ محل مناسبی برای مراجعه حشره‌شناسان و بیماری شناسان گیاهی کشور شده‌ است.

هایک میرزایانس کیست؟

مهندس هایک میرزایانس، بنیانگذار موزه حشرات است؛ لذا بعد از درگذشت وی در سال ۱۳۷۸، به پیشنهاد وزیر کشاورزی وقت این نام برای موزه حشرات انتخاب شد. مهندس هایک، سال‌های زیادی از عمر خود را صرف جمع‌آوری، بررسی و شناسایی حشرات کرد. بیایید کمی از مهندس هایک میرزایانس بیشتر بدانیم؟ مهندس هایک که استاد و محقق بود، در سال ۱۲۹۹ شمسی در قزوین به دنیا آمد و پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه به دانشکده‌ی کشاورزی تهران راه یافت و در نهایت بعد از اتمام تحصیلات در وزارت کشاورزی مشغول به کار شد

سال‌ها بعد ایشان با بهره‌گیری از تجربیات سه استاد به نام‌های پروفسور الکساندروف، چواخین و کریوخین اولین مرکز تحقیقات حشره‌شناسی را در ایران پایه‌گذاری کرد. بی‌شک استاد هایک، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های بین‌المللی و از صاحب‌نظران دانش حشره‌شناسی در سرتاسر جهان شناخته می‌شود. چرا که نام این استاد در فهرست برترین جانورشناسان جهان در قرن بیستم میلادی به چشم می‌خورد. استاد هایک میرازایانس همچنین شاگردان زیادی را تربیت و به جامعه‌ی علمی کشور تقدیم کرده است.

در موزه حشرات هایک میرزایانس چه می بینیم ؟

موزه حشرات هایک میرزایانس در حال حاضر متشکل از ده مجموعه بال‌پولک‌داران (Lepidoptera)، سخت‌بال‌پوشان (Coleoptera)، راست‌بال‌مانندها (Orthopteroidea)، بال‌غشائیان (Hymenoptera)، دوبالان (Diptera)، چندجوربالان (Hemiptera) (شامل سن‌ها، زنجره‌ها و زنجرک‌ها، شپشک‌های گیاهی، سفیدبالک‌ها، پسیل‌ها، شته‌ها)، بال‌توری‌ها (Neuroptera)، بال‌ریشک‌داران (Thysanoptera)، مساوی‌بالان (موریانه‌ها) (Isoptera) و حشرات راسته‌های کوچک و مهجور است. مجموعه‌های بال‌غشائیان، دوبالان، چندجوربالان، بال‌توری‌ها، مساوی‌بالان و حشرات راسته‌های کوچک و مهجور همگی در یک سالن نگه‌داری می‌شوند، اما مجموعه‌های بال‌پولک‌داران، سخت‌بال‌پوشان و راست‌بال‌مانندها به‌تفکیک در سالن‌های مجزا جای گرفته‌اند. حشرات داخل سالن‌ها در کمدهای چوبی مخصوص نگه‌داری نمونه‌های سوزن خورده، الکلی و اسلایدی نگه‌داری می‌شوند.

علاوه‌براین، مجموعه جداگانه‌ای در موزه حشرات هایک میرزایانس به‌نام مجموعه نمونه‌های خشک وجود دارد که شامل شپشک‌های گیاهی و سفیدبالک‌ها روی برگ‌ها و شاخه‌های خشک‌شده گیاهان است. این نمونه‌ها داخل پاکت‌های کاغذی نگه‌داری می‌شوند. شایان ذکر است که در این موزه بیش از ۱۶۶۰ نمونه تایپ، شامل بیش از ۱۴۰ هولوتایپ (Holotype)، ۱۴۷۰ پاراتایپ (Paratype) و حدود ۵۰ آلوتایپ (Allotype)، نگه‌داری می‌شود. قدیمی‌ترین نمونه موجود در موزه حشرات هایک میرزایانس گونه‌ای جیرجیرک با نام علمی Gryllomorpha adspersa Bolivar از خانواده Gryllidae است که بیش از یک قرن پیش در سال ۱۸۹۹ میلادی توسط حشره‌شناس اسپانیایی به نام Manuel Martínez de la Escalera جمع‌آوری شده است.

موزه حشرات هایک میرزایانس مجموعه‌ای عظیم از حشرات ایران با بیش از چهار میلیون و دویست هزار نمونه و ۲۵۰۰۰ گونه (اعم از شناسایی‌شده و شناسایی‌نشده) است. این تعداد نمونه حشره به‌شرح زیر در مجموعه‌های مختلف موزه نگه‌داری می‌شود:

۱- مجموعه سخت‌بال‌پوشان (Coleoptera) با بیش از ۵/۱ میلیون نمونه.

۲- مجموعه بال‌پولک‌داران (Lepidoptera) با بیش از ۵/۱ میلیون نمونه.

۳- مجموعه راست‌بال‌مانندها (Orthopteroidea) (شامل ملخ‌ها، جیرجیرک‌ها، آبدزک‌ها، سوسری‌ها، شیخک‌ها، چوبک‌مانندها و گوش‌خیزک‌ها) با بیش از ۵۰۰ هزار نمونه.

۴- مجموعه چندجوربالان (Hemiptera) (شامل سن‌ها، زنجره‌ها و زنجرک‌ها، شپشک‌های گیاهی، سفیدبالک‌ها، پسیل‌ها، شته‌ها) با بیش از ۳۳۰ هزار نمونه.

۵- مجموعه بال‌غشائیان (Hymenoptera) با بیش از ۲۰۰ هزار نمونه.

۶- مجموعه دوبالان (Diptera) با بیش از ۱۴۰ هزار نمونه.

۷- مجموعه بال‌توری‌ها (Neuroptera) با بیش از ۵۰۰۰ نمونه.

۸- مجموعه بال‌ریشک‌داران (Thysanoptera) با بیش از ۳۰۰۰ نمونه.

۹- مجموعه مساوی‌بالان (موریانه‌ها) (Isoptera) با بیش از ۵۵۰ نمونه.

۱۰- مجموعه حشرات راسته‌های کوچک و مهجور با بیش از ۱۱۰۰۰ نمونه.

۱۱- مجموعه نمونه‌های خشک (شامل شپشک‌های گیاهی و سفیدبالک‌ها روی برگ‌ها و شاخه‌های خشک‌شده گیاهان) با بیش از ۵۰ هزار نمونه.

حفظ و توسعه این مجموعه‌های ارزشمند نیازمند مراقبت و هوشیاری مداوم و رعایت استانداردهای جهانی است که در قالب فعالیت‌های زیر انجام می‌گیرد.

– ایجاد فضای فیزیکی جهت رده‌بندی و مطالعه نمونه‌های موجود در موزه.

– سامان‌دهی نمونه‌های حشرات موزه.

– ایمن‌سازی مجموعه‌های حشرات در مقابل آتش‌سوزی.

– ضدعفونی دوره‌ای ‌مجموعه‌های حشرات در مقابل آفات موزه.

– توسعه مجموعه‌های مربوط به راسته‌های مختلف حشرات.

– گسترش ارتباط با سایر موزه‌ها و مراکز تحقیقاتی مطالعات سیستماتیک حشرات به‌منظور تبادل نمونه‌ها، انجام پروژه‌های مشترک بیوسیستماتیک، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی، و … .

موزه حشرات هایک میرزایانس به شماره رکورد ۱۱۳۴۸۱ در اندیس جهانی مجموعه‌های تنوع زیستی ([۱]BioCASe) به ثبت رسیده است و اعتبار جهانی دارد. این شبکه عظیم اطلاعاتی با تبادل اطلاعات از بانک‌های معتبری نظیر Species2000[2] و GBIF[3] تحت استانداردهایی همچون TDWG[1] و NCD[2] طبقه‌بندی و به‌روزرسانی می‌شود. حجم بالای نمونه‌های طبقه‌بندی‌شده در موزه حشرات هایک میرزایانس سبب گردیده تا بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات مؤسسه به‌صورت تنها مرجع معتبر تشخیص و شناسایی فون حشرات ایران شناخته شود.

نحوه دسترسی به موزه حشرات هایک میرزایانس

آدرس موزه حشرات: تهران، بزرگ‌راه چمران، خیابان تابناک، موسسه تحقیقات رده‌بندی حشرات