محرم در خراسان جنوبی

مراسم های سوگواری حضرت امام حسین(ع) از اول محرم آغاز شده و اوج آن نهم و دهم محرم است که با سینه زنی، زنجیرزنی، علم و کتل کشی و تهیه سفره های نذری همراه است.
نخل گردانی و مشعل گردانی از آیین های سنتی خاص این منطقه است که به شکل مخصوصی اجرا می شود. “نخل” در اصطلاح حجله مانندی است که از چوب ساخته می شود و با انواع پارچه های قیمتی، آینه و چراغ و گل و سبزه آراسته می شود. نخل را در روز عاشورا به محلی که مراسم روضه خوانی و تعزیه برپاست؛ می برند و به عنوان نمادی از تابوت حضرت امام حسین (ع) حرکت می دهند. شاید مهم ترین دلیل برای رواج این مراسم این باشد که در روایات ذکر شده؛ پیکر امام حسین (ع) را روی شاخه های درخت خرما گذاشته و به محل دفنش برده اند.

رسم بیل زنی نیز از دیگر آیین های ویژه مراسم سوگواری حضرت اباعبدالله است. این رسم در هیچ یک از شهرهای دیگر ایران به چشم نمی‌خورد و تنها سالی یک بار، در ظهر عاشورا در منطقه خوسف استان خراسان جنوبی انجام می شود. برای برپایی این مراسم در هر یک از دو هیأت خوسف، دو دسته پانزده نفری که در مجموع چهار دسته هستند؛ تشکیل می شود. افراد بیل به دست، دایره وار و به هم چسبیده؛ بیل ها یشان را به طرف آسمان می گیرند و هر فرد در هنگام حرکت؛ به هوا پریده و تیغه بیل اش را به بیل های دیگر می زند و همه یک صدا و با آهنگی مخصوص می گویند «حیدرعلی» و هم زمان بیل ها نامنظم و با شتاب به یک دیگر می خورند. منقلب شدن افراد شرکت کننده؛ سبب حاکم شدن فضایی حزن آلود و معنوی در این مراسم می شود.
هفت منبر نیز رسم دیگری است که در غروب روز تاسوعا و توسط زنان برپا می شود. در هفت منبر، مسجد، حسینه و یا منزل شمع روشن می کنند. خادم های این مکان ها از عصر تاسوعا روی منبر یک پارچه سیاه می‌اندازند و آن را در نزدیکی درب مسجد و یا حسینیه می گذارند و یک مجمر یا تشت پر از گل را روی پله منبر می گذارند. تشت خالی را هم در پله دیگری می گذارند. زنان؛ نزدیک غروب آفتاب به این اماکن می روند، نیت می کنند، شمع را روشن کرده و داخل سینی می گذارند و بعد نذورات خود از قبیل خرما، شیرینی و پول داخل تشت می ریزند و منبر را زیارت کرده و به مکان دیگر می روند.
معمولا در هر مکان یک شمع روشن می کنند و نذورات جمع شده به خادم منبر تعلق دارد. شمع ها تا پایان مراسم و خاموش شدن آن ها در محل باقی می مانند و اشک های شمع را هم دور نمی ریزند و در مکانی از مسجد جمع آوری می کنند.
علم بندی و علم گردانی نیز از دیگر آداب مرسوم سوگواری های محرم در این استان است. مراسم علم بند و علم بندان یا عقدعلم بعداز روزهای ششم و هفتم محرم شروع می شود و علت آن را ورود اهل بیت به کربلا ذکر می کنند. علم ها اغلب بانی و علم چی دارند که صاحب علم محسوب می شوند و این کار به طور موروثی از پدر به پسر بزرگ تر می‌رسد.
در گذشته یک روز پیش از محرم؛ علم بندها که بیش تر سادات هم بودند؛ علم ها را در خانه خود بسته و در عاشورا به مسجد می بردند و بعد از نوحه خوانی علم ها را به پای منبر می بردند که در اصطلاح به آن تخت بردن علم گویند. در روستای چنشت که روستای بکر و دور افتاده ای است؛ در هنگام فوت افراد عادی نیز علم می بندند.